Psychoterapia – co to?
Zgodnie z definicją Polskiej Rady Psychoterapii: psychoterapia opiera się na celowym, zaplanowanym oddziaływaniu psychologicznym mającym na celu wsparcie w dążeniu do prawidłowego rozwoju i kształtowania odpowiednich postaw wobec siebie i otoczenia.
Celem psychoterapii jest: zmniejszenie lub zniwelowanie objawów zaburzeń psychicznych, schorzeń i wszelkich nieprawidłowości w obrębie ludzkiej psychiki, poprawa jakości życia i funkcjonowania społecznego, motywowanie do pracy nad sobą, lepsze poznanie swoich emocji i skuteczne nimi zarządzanie.
Proces psychoterapii polega na regularnych spotkaniach i rozmowach terapeuty z pacjentem i zbudowaniu odpowiedniej relacji terapeutycznej, opartej na zaufaniu i wsparciu specjalisty. Psychoterapeuta wykorzystuje różne nurty i działania terapeutyczne dobrane indywidualnie do problemu pacjenta, które mają na celu poprawienie jakości jego życia psychicznego. Psychoterapia może być częścią szerszego procesu – w tym także leczenia farmakologicznego.
Uogólniając: psychoterapia to metoda leczenia zaburzeń psychiki i problemów natury psychicznej, w której najważniejszy jest bezpośredni kontakt psychoterapeuty z pacjentem.
Psychoterapia może być: indywidualna lub grupowa. Jest też psychoterapia rodzinna, a także psychoterapia dzieci oraz dla par.
Psychoterapia indywidualna opiera się na kontakcie wyłącznie terapeuty z jednym pacjentem. Psychoterapia grupowa skupia w sobie grupę osób o podobnej lub takiej samej specyfice problemów. Natomiast terapia rodziny opiera się na analizowaniu problemu, który dotyka całą rodzinę – nie wszyscy członkowie muszą mieć taki sam problem, ale wszyscy są świadomi istnienia zaburzeń w obrębie rodzinnego systemu.
Psychoterapia dzieci (oraz młodzieży) opiera się na wsparciu w rozwiązywaniu problemów: behawioralnych, emocjonalnych i społecznych, które pojawiły się w okresie dzieciństwa i dorastania, a terapia dla par ma na celu pomoc w budowaniu prawidłowej relacji romantycznej.
Psychoterapia opiera się głównie na dialogu między terapeutą a pacjentem, ale często wykorzystuje również inne elementy, np. rysunek terapeutyczny.
Przeczytaj również:
Wizualizacje terapeutyczne – metody, przykłady, działanie
Czy różni się psycholog od psychoterapeuty?
Bardzo wiele osób myli pojęcia takie jak psycholog i psychoterapeuta, uznając je za synonimy. Tymczasem jest spora różnica między spotkaniami z psychologiem i samym zawodem psychologa, a psychoterapią i specjalistą ją prowadzącym. Do prowadzenia psychoterapii upoważnieni są tylko wykształceni w tym kierunku specjaliści. W dużym skrócie można powiedzieć, że psychoterapeuta to osoba bardziej wyspecjalizowana niż psycholog.
Psycholog to magister w dziedzinie psychologii, który bada zachowania ludzkie oraz procesy myślowe. Zajmuje się diagnostyką i oceną stanu psychologicznego pacjentów oraz prowadzi badania. Jego rola polega wyłącznie na rozmowie oraz ewentualnych ćwiczeniach z pacjentem. Nie może przepisywać leków, ale często współpracuje z innymi specjalistami w celu zapewnienia kompleksowej opieki potrzebującej osobie.
Psychoterapeuta jest osobą, która przeszła kompleksowe szkolenie, by móc świadczyć specjalistyczną pomoc terapeutyczną. Ukończył wyższe studia w dziedzinie nauk humanistycznych lub medycznych, a następnie profesjonalne szkolenie podyplomowe w zakresie psychoterapii. Proces kształcenia musiał objąć: staż kliniczny, terapię własną oraz regularne sesje superwizyjne, aby otrzymać certyfikat psychoterapeuty, ale niejednokrotnie jest kontynuowany w celu poszerzania specjalizacji. Psychoterapeuta nie ma uprawnienia do leczenia farmakologicznego.
Przeczytaj również:
Trening zastępowania agresji (TZA) – co to jest, dla kogo, przebieg, efekty, cena
Kto może korzystać z psychoterapii? Kto powinien chodzić do psychoterapeuty?
Psychoterapia jest wykorzystywana w leczeniu zaburzeń, które uniemożliwiają prawidłowe codzienne funkcjonowanie chorego i/lub stanowią dla niego zagrożenie. Należą do nich: depresje, stany lękowe, nerwice czy zaburzenia odżywiania, a także zaburzenia psychiczne, jak: schizofrenia, zespół stresu pourazowego, fobie społeczne.
Psychoterapia pomaga również w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych wynikających z różnych życiowych sytuacji, np.: żałoby, utraty motywacji, przeżycia traumy, uzależnienia.
Sprawdza się również: przy działaniach autodestrukcyjnych, w przypadku nieradzenia sobie z trudnymi relacjami zawodowymi lub prywatnymi. Psychoterapia oddziałuje na psychikę, ale również neutralizuje objawy somatyczne.
Wspiera również w walce z chorobami, takimi jak: astma, migrena, alergia, AZS, problemy skórne czy choroby układu krążenia. Terapia zmienia nastawienia pacjenta do leczenia, co ma ogromne znaczenie dla postępów całego procesu – np. w przypadku pacjentów onkologicznych pomaga im oswoić się z objawami choroby oraz skutkami leczenia.
Ponadto do psychoterapeuty należy się zgłosić w sytuacji, kiedy życiowe trudności pogarszają jakość życia, są źródłem przykrych emocji, mają wpływ na kontakty międzyludzkie, odbierają komfort codziennego życia i uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie bez dręczących myśli.
Mogą to być:
Trudności z poradzeniem sobie z kryzysami życiowymi, jak: śmierć bliskiej osoby, utrata pracy, doświadczenie kataklizmu, zmiany otoczenia, rozwód itp.
Zaburzenia osobowości.
Następstwa traum rodzinnych i relacyjnych, np. w przypadku doświadczenia w rodzinie uzależnienia od alkoholu lub narkotyków, zaniedbań emocjonalnych.
Problemy z budowaniem prawidłowych i długotrwałych relacji społecznych.
Spektrum autyzmu lub ADHD – psychoterapia może pomóc w nauce: kontroli impulsów, wyrażania emocji i budowania odpowiednich umiejętności kontaktowania się z ludźmi.
Wrażenie ciągłego napięcia i poczucia zagrożenia, zamartwianie się, ataki paniki.
W przypadku deficytu uwagi i problemów z koncentracją, które istotnie wpływają na codzienne funkcjonowanie.
Psychoterapia może być również pomocna w sytuacji, kiedy nie zauważa się u siebie żadnych negatywnych trudności, a wręcz przeciwnie – ma się poczucie posiadania kompetencji psychospołecznych, które warto rozwijać i doskonalić, a także by pracować nad samorozwojem. Wówczas terapia może prowadzić do zwiększania potencjału osobowościowego i pomóc w zdobywaniu nowych, wartościowych doświadczeń.
Psychoterapeuci zwykle specjalizują się w leczeniu konkretnych problemów i prowadzeniu terapii w ich obrębie, np. w: leczeniu zaburzeń osobowości, leczeniu depresji, uzależnień.
Przeczytaj również:
Hipnoza regresyjna – na czym polega, jak działa, jakie traumy leczy, koszt
Jaki nurt psychoterapii do jakich zaburzeń? Rodzaje psychoterapii
To, w jakim nurcie pracuje dany psychoterapeuta, zależy od problemu, z którym zmaga się pacjent. Do najczęściej wykorzystywanych nurtów psychoterapii należą:
Terapia poznawczo-behawioralna
Uznawana jest za jedną z najpopularniejszych metod leczenia zaburzeń psychiki.
Wywodzi się z behawioryzmu, czyli przeświadczenia, że wszelkie zaburzenia mają związek z wyuczonymi reakcjami na bodźce, a myśli i przekonania kształtują sposób zachowania się i wpływają na emocje w danej sytuacji.
Słowem: to ludzka interpretacja sytuacji wywołuje problem, nie zaś samo zjawisko. Celem tego rodzaju psychoterapii jest wpływ na nastawienie pacjenta, zmiana jego szkodliwych przekonań, a w konsekwencji – stała zmiana zachowania i sposobu myślenia oraz poprawa jakości życia i funkcjonowania poprzez nabycie nowych umiejętności reagowania i interpretacji rzeczywistości oraz rozwiązywania problemów. Psychoterapia poznawczo-behawioralna najczęściej jest wykorzystywana: do leczenia depresji, lęków, w leczeniu zaburzeń odżywiania, w przypadku zaburzeń osobowości i stresu pourazowego.
Terapia psychodynamiczna
Opiera się na psychoanalizie, skupiając się na badaniu nieświadomych procesów zachodzących w psychice, które mają wpływ na: zachowanie, emocje i myślenie. Terapia psychodynamiczna ma nieco inną formę niż klasyczna psychoanaliza. Ona również zakłada, że źródłem nieprawidłowości dotyczących ludzkiej psychiki są doznania z dzieciństwa, ale pomaga również poznać i zrozumieć nieznane dotychczas aspekty własnej psychiki, które sterują wszelkimi doznaniami.
Terapia psychodynamiczna pozwala na zniwelowanie nadmiernej postawy obronnej wobec zjawisk oraz: zidentyfikowanie, nazwanie i wyrażenie w bezpieczny sposób tych emocji, które wcześniej były tłumione przez mechanizm obronny.
Dzięki tej terapii wyzwala się od cierpienia i wycisza objawy wielu zaburzeń. Ten typ psychoterapii jest uznawany za szczególnie skuteczny w leczeniu zaburzeń osobowości, np. zaburzenia typu borderline.
Przeczytaj również:
Inteligencja emocjonalna – czym jest, sposoby jej rozwijania
Terapia systemowa
Terapia systemowa to rodzaj psychoterapii, który analizuje i leczy nieprawidłowe wzorce w komunikacji i interakcji między człowiekiem a systemami – czyli grupami – w których żyje, takimi jak: rodzina, środowisko pracy czy szkoły, a także innymi grupami społecznymi. Zakłada, że problem jednostki związany jest z relacjami i ich dynamiką, a członkowie systemu mają wpływ na funkcjonowanie człowieka. Rolą terapeuty systemowego jest analiza: komunikacji, roli, granic i wzorców zachowań pacjenta w systemie, by wyzbył się nieodpowiednich, dysfunkcyjnych interakcji i potrafił budować wspierające, wartościowe relacje.
Terapia humanistyczna
Terapia humanistyczna skupia się na człowieku jako jednostce i koncentruje się na jego indywidualnym potencjale do samodoskonalenia i zmian. Zakłada, że każdy człowiek ma unikalne doświadczenia, które mogą mu pomóc w budowaniu wewnętrznej siły i zdolności do samorealizacji i samouzdrawiania. Terapia humanistyczna skupia się na doświadczaniu „tu i teraz”, na autentycznych przeżyciach, na człowieku jako całości. Rolą psychoterapeuty jest wsparcie w świadomym przeżywaniu własnych uczuć i emocji, a celem jest wzrost osobisty i lepsze zrozumienie siebie. Terapia opiera się na bezpiecznej, empatycznej, pełnej akceptacji atmosferze, a psychoterapeuta stawia się na równi z pacjentem, by proces był jak najbardziej autentyczny.
Terapia Gestalt
Nawiązuje nieco do psychoanalizy, a także terapii humanistycznej. Zakłada, że źródła ludzkiej dysfunkcji w dorosłości znajdują się w niezaspokojonych potrzebach z dzieciństwa, takich jak: potrzeba miłości, szacunku czy bezpieczeństwa, których deficyt wywołał nieumiejętność radzenia sobie w dorosłym życiu.
Zadaniem psychoterapeuty pracującego w nurcie Gestalt jest przywrócenie osobie wiary w siebie, poczucia własnej wartości i bezpieczeństwa, a także zaakceptowanie siebie i chęci do znalezienia nowych, własnych dróg rozwoju.
Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach
Terapię taką stosuje się, by wydobyć z pacjenta jego sposoby na rozwiązanie problemów. Skupia się na określonym celu, a nie na analizie deficytów, które sprawiają, że nie potrafi go osiągnąć. Terapeuta nie proponuje rozwiązań, a umiejętnie słucha pacjenta i podąża jego tokiem myślenia, by uświadomić mu, jak może sam osiągnąć cel.
Przeczytaj również:
Załamanie nerwowe – co to jest, ile trwa, jak z niego wyjść?
Terapia integracyjna
Wielu terapeutów wykorzystuje różne szkoły psychoterapii i korzysta z różnych metod leczenia zaburzeń psychiki jednocześnie, aby móc kompleksowo podejść do problemu pacjenta. Taki indywidualny sposób podejścia psychoterapeutycznego pomaga na dogłębną analizę, która służy jak najlepszej pomocy potrzebującej osobie.
Każde pierwsze spotkanie ze specjalistą rozpoczyna się od rozmowy, która pozwala na poznanie problemu oraz wyjaśnia zasady i sposób działania w trakcie terapii. Psychoterapeuta zawiera kontrakt terapeutyczny, który określa cele i formę psychoterapii. Psychoterapia może być jedynie elementem leczenia, np. z leczeniem farmakologicznym, co zdarza się w trudnych zaburzeniach i schorzeniach. Psychoterapia może też służyć temu, by poradzić sobie z trudnymi doświadczeniami wyłącznie poprzez rozmowę z osobą bezstronną.
Kiedy zgłosić się do psychoterapeuty?
Do psychoterapeuty należy się zgłosić wtedy, kiedy wyczerpało się wszystkie inne możliwości, jakie mogłyby pomóc uporać się z problemem. Kiedy wciąż ma się poczucie ciągłego bycia na krawędzi, odczuwa się brak poprawy samopoczucia psychicznego czy też prowadzi się działania autodestrukcyjne (np. picie nadmiernej ilości alkoholu). Jeśli mimo wdrożenia różnych metod radzenia sobie z sytuacją i pomocy ze strony bliskich, należy poszukać specjalistycznej pomocy.
Ile kosztuje godzina psychoterapii?
Koszt godziny psychoterapii jest zależny od wielu czynników, przede wszystkim od rodzaju terapii. Zazwyczaj waha się od 150 do 200 zł w przypadku 50-minutowej terapii indywidualnej, zaś w przypadku terapii par jest to koszt od 200 do 250 zł.
Czym nie jest psychoterapia?
Terapia z doświadczonym psychoterapeutą jest niczym innym, jak formą leczenia, a leczeniu poddaje się określone zaburzenia.
Psychoterapia nie służy udzielaniu dobrych rad, nie daje również gotowych rozwiązań na to, jak sobie radzić w trudnych sytuacjach.
Ma służyć lepszemu zrozumieniu siebie, dogłębnej analizie tego, co nie pozwala żyć ze sobą w zgodzie i co utrudnia codzienne funkcjonowanie. Z pewnością będzie pomocna w: leczeniu uzależnień czy zaburzeń lękowych, w przypadku silnych traum czy doświadczenia przemocy lub też długotrwałego przebywania w dysfunkcyjnym środowisku.
Psychoterapia może także pomóc osobom, które cierpią na długotrwałe zaburzenia snu mające negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie czy w przypadku trudnych chorób. Nie jest jednak metodą na to, by uzyskać porady, jak postępować, jak pozbyć się problemu czy też zapomnieć o nim. Co więcej: często, by poradzić sobie z trudnościami, trzeba je na nowo analizować i przeżywać, co najpierw może budzić złe emocje, ale ostatecznie doprowadzi do dogłębnego zrozumienia i uruchomienia odpowiednich mechanizmów, by odnaleźć wypracować w sobie odpowiednie: zachowania, reakcje i emocje.
Rolą psychoterapeuty jest wspieranie w procesie psychoterapii, nie zaś narzucenie wzorców zachowań i podanie gotowej recepty.
O tym, jak wygląda psychoterapia, decyduje terapeuta – on wybiera odpowiednie metody i czuwa nad skutecznością psychoterapii.
Ile trwa psychoterapia?
Zwykle psychoterapia trwa od 6 miesięcy do roku, jednak wiele zależy od specyfiki problemu oraz motywacji pacjenta oraz jego współpracy z terapeutą i metod leczenia schorzeń. Niektóre zaburzenia wymagają długotrwałego leczenia, inne z kolei można rozwiązań na kilkunastu sesjach. Czas trwania psychoterapii to wspólna decyzja terapeuty i pacjenta, a przesłankami do jej zakończenia są zrealizowane cele terapeutyczne. Jednak skuteczność i trwałość zmian terapeutycznych zauważa się dopiero po zakończeniu psychoterapii, a to jest zadaniem wyłącznie pacjenta.
