Inteligencja emocjonalna – czym jest, sposoby jej rozwijania

Czym jest inteligencja emocjonalna?

Inteligencję emocjonalną można nazwać umiejętnością zarządzania swoimi emocjami oraz zdolność rozumienia emocji innych ludzi.

Inteligencja emocjonalna (ang. emotional intelligence, EI) jako zdefiniowany termin pojawiła się pierwszy raz w 1990 roku, za sprawą amerykańskich psychologów Meyera i Salovey'a. Według nich, inteligencja emocjonalna jest to zbiór umiejętności umysłowych człowieka, które odnoszą się emocji i intelektu.

Te umiejętności sprzyjają prawidłowemu funkcjonowaniu w społeczeństwie, ułatwiają kontakty z innymi ludźmi i nawiązywanie relacji, pomagają radzić sobie w sytuacjach stresowych i w obliczu konfliktów, a także przyczyniają się do odnoszenia sukcesów na polu osobistym i zawodowym, ponieważ pozwalają trafnie kierować swoim myśleniem i działaniem.

Osoby, które postępują zgodnie z emocjami i cechują się wysokim poziomem inteligencji emocjonalnej, mają jednocześnie dobrze rozbudowane poczucie własnej wartości i samoświadomość swoich mocnych oraz słabych stron, potrafią trafnie odczytywać ludzkie reakcje i mają zdolność rozumienia cudzych emocji, przez co mają wyższe kompetencje interpersonalne.

Jakie są cechy inteligencji emocjonalnej?

Na inteligencję emocjonalną składa się kilka istotnych wartości. Należą do nich: samoświadomość własnych stanów emocjonalnych, empatia, samoregulacja, umiejętność zarządzania emocjami zgodnie ze swoimi celami i zamiarami oraz umiejętności społeczne.

• Samoświadomość własnych stanów emocjonalnych. Umiejętność rozpoznawania i rozumienie własnych emocji i ich genezy, wiedza na temat emocji, umiejętność ich odpowiedniego nazywania i świadomość tego, jakie stany emocjonalne pojawiają się w określonych sytuacjach, pozwala na lepsze reagowanie, uniknięcie problemów w środowisku, a także pomaga lepiej radzić sobie w kontaktach międzyludzkich i budować dobre relacje z innymi ludźmi. Słowem – im bardziej człowiek jest świadomy swoich emocji i im lepiej potrafi je nazywać – tym łatwiej sobie z nimi radzi i lepiej potrafi nimi obdarzać otoczenie.

• Empatia, czyli zdolność postrzegania i wczuwania się w emocje oraz sytuacje innych osób. Inteligencja emocjonalna to nie tylko wgląd we własne emocje, ale także spostrzeganie emocji innych osób i rozumienie ich, bez wartościowania i umniejszania. Dzięki temu potrafi się odpowiednio reagować na doświadczenia innych i ich zachowania, co z kolei ma ogromny wpływ na komunikację międzyludzką. Inteligencja emocjonalna pozwala wczuwać się mocniej i w siebie, i w otoczenie, co prowadzi do lepszego rozumienia i interpretowania rzeczywistości.

• Samoregulacja – umiejętność panowania nad emocjami oraz odpowiedniej ich ekspresji w różnych sytuacjach. Osoby o wysokiej inteligencji emocjonalnej potrafią adekwatnie wyrażać swoje uczucia i potrzeby emocjonalne, są świadome swoich emocji, nie boją się i nie uciekają od nich, a jednocześnie nie działają tylko w oparciu o nie, ale także o intelekt.

• Motywacja – umiejętność zarządzania emocjami zgodnie ze swoimi celami i zamiarami. Tak jak mierzy się siły na zamiary, tak i umiejętność panowania nad emocjami i podporządkowywania ich w adekwatny do sytuacji i celu sposób, jest niezwykle cenną cechą. Pomaga w ocenach sytuacji, w zachowaniu odpowiedniej postawy wobec różnych zjawisk tak w życiu codziennym (np. zachowanie tzw. zimnej krwi w chwilach zagrożenia), jak i zawodowym (np. umiejętność panowania nad stresem, otwarte mówienie o oczekiwaniach wobec pracy).

• Umiejętności społeczne – to łatwość nawiązywania relacji z innymi i wchodzenia w określone role społeczne, podejmowania współpracy, odnajdywania się w szerszym gronie. Osoby z wysoką inteligencją emocjonalną łatwo nawiązują kontakty i mają solidnie rozwinięte zdolności komunikacyjne, potrafią być zarówno charyzmatycznymi liderami, jak i bez problemu i poczucia klęski przyznawać się do błędów, wyciągając z nich wnioski.

Powyższe cechy nie są stałe – podlegają różnym procesom i zmianom przez całe życie, wraz z nabywaniem doświadczenia. Kompetencje osobiste człowieka w zakresie emocjonalnym nie są wrodzone, a nabyte. Dlatego, między innymi, szczególnie istotna jest właściwa postawa wobec dzieci jako całkowicie czystych i niedoświadczonych emocjonalnie, w okresach niezbyt trafnie nazywanych buntami, kiedy rozwój emocjonalny jest najbardziej dynamiczny. Mały człowiek jeszcze nie rozumie swoich emocji, nie potrafi ich nazwać ani osadzić w żadnym kontekście, więc to rolą rodzica jest pomoc w nauce emocji i zarządzania nimi. Jeśli już za młodu dziecko ma właściwe relacje z rodzicami, oparte na wsparciu i empatii z ich strony, ma bardzo duże szanse wyrosnąć na dorosłego o wysokim poziomie inteligencji emocjonalnej.

Co tworzy inteligencję emocjonalną?

Jak zostało wspomniane, inteligencję emocjonalną tworzą określone kompetencje psychologiczne: samoświadomość, empatia, motywacja, umiejętności społeczne i samoregulacja. A w czym pomaga posiadanie tych cech? Z pewnością ma pozytywny wpływ na życie na każdym jego szczeblu, ponieważ inteligencja emocjonalna nie tylko ułatwia radzenie sobie samemu ze sobą, ale przede wszystkim bardzo pomaga w kontaktach z innymi osobami.

Jak rozwijać inteligencję emocjonalną?

Inteligencję emocjonalną można kształtować i doskonalić przez całe życie, dzięki emocjom doświadczanym w codziennym życiu osobistym i zawodowym oraz w relacjach z innymi ludźmi. Praca nad nią nie zawsze jest łatwa, ale z pewnością warto próbować, ponieważ krok w tym kierunku może przynieść wyłącznie dobre efekty.

Co warto robić, by rozwijać swoją inteligencję emocjonalną?

• Przede wszystkim zadbać o swoje zdrowie fizyczne – ono ma ogromny wpływ na samopoczucie, a co za tym idzie – także na emocje.
• Ćwiczyć uważność na stany emocjonalne zarówno swoje, jak i innych osób.
• Nauczyć się opisywać i nazywać odczuwane emocje, mówić o nich otwarcie, nie bagatelizować i nie umniejszać swoich odczuć. Można to robić np. poprzez prowadzenie dzienniczka emocji. Warto również poszerzać słownictwo związane z emocjami, ćwiczyć emocjonalność np. czytając książki czy oglądając filmów, wywołując różne emocje oraz nowe doświadczenia – czasem wyjście ze swojej strefy komfortu otwiera drzwi do zupełnie nowych emocji.
• Pracować nad reakcjami, czyli połączeniem emocji z odpowiednimi gestami.
• Można zapisać się na zajęcia doskonalące umiejętności interpersonalne i społeczne (zajęcia TUS – trening umiejętności społecznych), pracować ze specjalistą.

Odpowiednie zarządzanie emocjami ma wpływ na każdą dziedzinę życia czy to osobistego, czy zawodowego. Praca nad emocjami może pomóc odnosić sukcesy w relacjach z ludźmi i w pracy, ponieważ czyni człowieka bardziej otwartym na świat, który go otacza.