Nieumiejętność przepracowania trudnych emocji często kończy się przekształcaniem ich w zachowania agresywne. Wielu psychologów pracujących w szkołach i pedagogów specjalnych podkreśla, że to częste zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży. Jak przeciwdziałać zachowaniom agresywnym i dać sobie możliwość kontroli własnej? Psychologia kliniczna wypracowała kilka metod. Jedną z nich jest trening zastępowania agresji (TZA). Czy pomaga on w redukcji agresji? Jakich umiejętności uczy? Co znajduje się w ramach programu ograniczania agresji u dzieci i młodzieży? Czy można go stosować u osób ze spektrum autyzmu lub przejawiających objawy autoagresji?
Trening zastępowania agresji (TZA) – co to jest, dla kogo, przebieg, efekty, cena
Spis treści
- Trening zastępowania agresji – czym jest?
- Trening zastępowania agresji – nabywanie umiejętności prospołecznych
- Trening kontroli złości – czym jest?
- Trening wnioskowania moralnego – drogą do radzenia sobie ze złością
- Trening zastępowania agresji TZA – dla kogo?
- Trening zastępowania agresji TZA — gdzie jest organizowany?
Trening zastępowania agresji – czym jest?
Trening zastępowania agresji to metoda opracowana pod koniec lat 70. XX wieku w Instytucie Badań nad Agresją Uniwersytetu w Syracuse w Stanach Zjednoczonych. Autorami byli Arnold Goldstein i jego współpracownicy. Trening zastępowania agresji znany jest również pod skróconą nazwą ART, od anglojęzycznej nazwy programu (aggression replacement training). W Polsce spotykamy się również z wersją polskojęzyczną – TZA.
Program stworzony przez zespół Goldsteina miał na celu redukcję agresji u dzieci i młodzieży poprzez rozumienie jej źródeł i radzenie sobie z nią. Zaletą treningu jest to, że nadaje się dla osób o różnym poziomie agresji. Do dziś jest stosowany w placówkach edukacyjnych i opiekuńczych – począwszy od przedszkoli, przez szkoły i ośrodki wychowawcze, po oddziały psychiatryczne w szpitalach.
Trening zastępowania agresji – nabywanie umiejętności prospołecznych
TZA wykorzystuje metody poznawczo-behawioralne. Składa się z trzech modułów. To: trening umiejętności społecznych, trening kontroli złości i trening wnioskowania moralnego. Jak wyglądają?
Najbardziej rozbudowany jest trening umiejętności społecznych. Obejmuje on zestaw kilkudziesięciu umiejętności radzenia sobie w życiu społecznym, które dana jednostka powinna nabyć.
Sklasyfikowane one zostały w kilka grup:
- wstępne umiejętności społeczne,
- zaawansowane umiejętności społeczne,
- umiejętności emocjonalne,
- umiejętności alternatywne wobec agresji,
- umiejętności kontrolowania stresu,
- umiejętności planowania.
Podstawą treningu umiejętności społecznych są rozmaite techniki behawioralne, gdzie moduluje się zachowanie poprzez aranżowanie scenek z udziałem pacjentów. Scenki te pozwalają im rozwinąć się w zakresie budowania kompetencji społecznych. Służą wypracowaniu pewnych algorytmów postępowań w trudnych sytuacjach.
Trening kontroli złości – czym jest?
Obok treningu kompetencji społecznych, w modelu pojawia się również trening kontroli złości. To uczenie pacjentów, co można zrobić w sytuacji trudnej i wywołującej złość, na przykład prowokacji. W ramach nauki radzenia sobie z kontrolowaniem emocji, uczestnicy w czasie zajęć analizują scenki z własnego życia – sytuacje, gdzie przeżyli wspomniane trudności i mieli problem z kontrolą złości. Podczas tych zajęć zastanawiają się nad tym, co było czynnikiem prowadzącym do wywołania w nich złości, starają się nazwać i opisać własne agresywne zachowania oraz to, co było ich konsekwencjami.
Etap treningu kontroli złości to ważny krok do radzenia sobie z nazywaniem emocji i ich zarządzaniem u dzieci i młodzieży. Daje on również możliwość przećwiczenia zachowania w trudnych sytuacjach i zidentyfikowania błędów poznawczych, które mogły doprowadzić do wyzwolenia się agresji. Trener TUS (umiejętności prospołecznych/społecznych) zwraca również uwagę na postępy w pracy kontroli agresji, co poprawia samoocenę uczestnika.
Trening wnioskowania moralnego – drogą do radzenia sobie ze złością
W treningu zastępowania agresji najpóźniej pojawił się moduł, który znamy pod nazwą treningu wnioskowania moralnego. Jest to element wspólnej dyskusji, w której osoby omawiają dane zachowanie i starają się znaleźć najlepsze rozwiązanie sytuacji. Uczestnicy w ramach zajęć mogą nauczyć się, że niekiedy niektóre wybory wymagają poświęcenia pewnych wartości ze względu na uczucia drugiej strony.
Tak naprawdę nie chodzi jednak o to, by dokonywać wyborów moralnych i osądzać tu i teraz, a o to, by przyjrzeć się sytuacji pod różnymi kątami i analizować ją z punktu widzenia kilku stron. Uczy to wrażliwości na uczucia i punkt widzenia innych oraz jest istotnym etapem treningu zastępowania agresji – znacznie zwiększającym jego skuteczność.
Trening zastępowania agresji TZA – dla kogo?
Dzięki odpowiednim modyfikacjom trening zastępowania agresji jest uniwersalną techniką terapeutyczną dla większości dzieci i młodzieży. Często wprowadza się tę metodę w terapii młodzieży i dzieci przejawiających objawy autoagresji, spektrum autyzmu, ale i osób dorosłych. Nadaje się on również do stosowania u osób stosujących agresję słowną.
W ramach prowadzonych zajęć, pod okiem trenerów i nauczycieli, dzieci, młodzież lub osoby dorosłe nabywają umiejętności, takich jak:
- odpowiednie reagowanie na zaczepki pod presją grupy,
- radzenie sobie z kontrolą zachowania,
- kształtowanie odpowiednich postaw wobec spotykających ich trudności – w rodzinie, w szkole czy w pracy.
Trening zastępowania agresji uczy także, jak wypracować adekwatną samoocenę, co bardzo pomaga w radzeniu sobie z agresją (w tym – pomaga ograniczyć agresję słowną) i w kontroli zachowania.
Trening zastępowania agresji TZA — gdzie jest organizowany?
Trenerzy TZA współpracują z osobami wymagającymi wsparcia. Niejednokrotnie Instytut Amity, odpowiedzialny za przeprowadzanie treningów i szkolenie terapeutów, organizuje treningi, w tym wersje dla dzieci. Oferuje również materiały szkoleniowe, w tym wydanie poprawione oryginalnego podręcznika przygotowanego przez autorów treningu.
W razie potrzeby można sprawdzić, czy uda nam się znaleźć w pobliżu pasujący nam termin szkolenia. Pewne kwestie, zwłaszcza w przypadku dzieci, mogą wymagać doprecyzowania przed rozpoczęciem szkolenia, na przykład dokładna diagnoza dziecka.
W przypadku problemów z agresją warto rozważyć TZA – w ramach pracy nad sobą i zajęć terapeutycznych radzenie sobie z własnymi emocjami z pewnością stanie się prostsze.
Bibliografia
- Morawska, E. J., & Morawski, J. Z. (2016). Psychoterapia wykluczonych społecznie. Źródła treningu zastępowania agresji (ART). Przegląd Więziennictwa Polskiego, 91, 91-116.
- Pawliczuk, W., Łobodda, K., & Nowińska, A. (2015). Trening Zastępowania Agresji: opis metody, jej skuteczność oraz zastosowanie w praktyce oddziału psychiatrii dzieci i młodzieży. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 1(15), 33-37.
Opublikowano: 06.05.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Mamazone.pl dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Mamazone.pl opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Komentarze i opinie (0)