Chrzest Polski – data, okoliczności, przyczyny i skutki

Chrzest Polski z punktu widzenia historii – czasy pogańskie

Jak wskazują źródła, Polska była przed chrztem „nieomal nietknięta chrześcijaństwem”. Mieszkańcy ziem polskich od wielu pokoleń czcili bóstwa pogańskie i praktykowali kult przodków. Był to więc kraj pogański. Co to dokładnie znaczy? Otóż panował u nas kult sił przyrody i wielobóstwo. Przejawiało się to m.in. w oddawaniu czci bóstwom opiekującym się różnymi sferami życia (np. Perun był odpowiedzialny za burze, Świętowit – za niebo, słońce i wojny, Swarożyc – za ogień, Weles – za zaświaty, a bogini Mokosz – za płodność i urodzaj).

Słowianie praktykowali obrzędy i rytuały związane z cyklem przyrody, np. Jare Gody (wiosenne święto), Noc Kupały (letnie przesilenie), dożynki (żniwa), Szczodre Gody (zimowe święto). Pogaństwo na ziemiach polskich trwało do czasów chrystianizacji w X wieku. To chrzest Polski doprowadził do stopniowego zaniku tych praktyk, choć niektóre przetrwały w formie reliktów do dziś.

Patrząc na życie dawnych Słowian, to koncentrowało się ono wokół plemion i rodów, a władza spoczywała w rękach lokalnych książąt i wodzów. Społeczeństwo dzieliło się na wolnych i niewolników, a pozycja jednostki zależała od jej przynależności rodowej i majątku. Kraj był rozdzielony na liczne księstwa dzielnicowe, które często toczyły między sobą walki o wpływy i ziemie. Zauważalny był brak jednej, scentralizowanej władzy, na tyle silnej, by móc zjednoczyć ze sobą wszystkie rozległe terytoria.

Przyjęcie chrztu przez Mieszka I – co mówi historia?

Rok 966 zapisał się w historii Polski jako data przełomowa, która na zawsze zmieniła bieg naszych dziejów. To właśnie wtedy książę Polski Mieszko I, władca Polan, zdecydował się przyjąć chrzest z rąk czeskiego misjonarza Jordana. Tym samym otworzył drzwi do chrześcijaństwa i cywilizacji łacińskiej dla całego państwa.

Motywy przyjęcia chrztu przez Mieszka

Decyzja Mieszka I nie była przypadkowa. Władca ten był znany ze swej przebiegłości politycznej i doskonale zdawał sobie sprawę z korzyści płynących z przyjęcia nowej wiary. Przyjęcie chrztu umocniło jego pozycję na arenie międzynarodowej. Jako chrześcijański władca zyskał uznanie w oczach innych europejskich monarchów, a chrystianizacja pozwoliła na zjednoczenie licznych, rozproszonych plemion w jedno, scentralizowane państwo pod berłem Piastów.

Ale to nie wszystko. Chrzest otworzył przed Polską drzwi do ogromnego dorobku cywilizacyjnego Europy Zachodniej. Na nasze ziemie zaczęli przybywać duchowni, którzy nie tylko szerzyli nową wiarę, ale także przynosili ze sobą wiedzę, umiejętność pisania, czytania oraz kulturę i sztukę. W kolejnych wiekach wznoszono pierwsze kościoły i organizowano struktury kościelne. Upowszechnił się język łaciński jako pismo urzędowe.

Chrzest Polski – skutki

Dzięki temu wydarzeniu sprzed ponad 1050 laty Polska wkroczyła na drogę postępu cywilizacyjnego. Mówi się, że był to pierwszy przejaw państwowości. Przyjęliśmy zachodni system prawny, administracyjny i wzorce polityczne. Otworzyły się przed naszym państwem nowe perspektywy rozwoju gospodarczego, kulturalnego i naukowego.

Decyzja Mieszka I z 966 roku była kamieniem milowym. Chrzest Polski zapoczątkował proces, który na zawsze odmienił oblicze naszych ziem i naszej tożsamości. Bez tego kroku Polska pozostałaby na uboczu, zagrożona najazdami i przymusową chrystianizacją.

Na nasze ziemie zaczęli przybywać duchowni, którzy nie tylko szerzyli nową wiarę, ale także przynosili ze sobą wiedzę, umiejętność pisania, czytania oraz kulturę i sztukę. W kolejnych wiekach wznoszono pierwsze kościoły i organizowano struktury kościelne. Upowszechnił się język łaciński jako pismo urzędowe.

Przez chrzest i proces chrystianizacji na ziemiach polskich zaczęła powstawać hierarchiczna struktura Kościoła, a to ułatwiało administrowanie krajem pod rządami monarchy. Utworzono pierwsze biskupstwa w Poznaniu, Krakowie i Wrocławiu.

Chrzest Mieszka I w relacji ówczesnych kronikarzy

Przekazy kronikarskie o chrzcie Mieszka I przywołują okoliczności tamtych wydarzeń. Gall Anonim w „Kronice polskiej” z XII wieku podawał, że do przyjęcia chrztu namówiła Mieszka jego żona Dobrawa, córka czeskiego księcia. Pracowała nad nawróceniem swego małżonka, a gdy ten przystał, że „porzuci ów zwyczaj pogański i przyjmie sakramenta wiary chrześcijańskiej”, zgodziła się zostać jego żoną. Mieszko zawarł jednak małżeństwo z Dobrawą rok wcześniej, licząc na sojusz z Czechami przeciwko Wieletom.

Z kolei niemiecki kronikarz Thietmar w swojej „Kronice” z XI wieku podaje anegdotę, że Dobrawa miała skłonić Mieszka do chrztu siłą kobiecej perswazji, choć czasem łamiąc zasady wiary: „owa wyznawczyni Chrystusa, widząc swego małżonka pogrążonego w wielorakich błędach pogaństwa, zastanawiała się usilnie nad tym, w jaki sposób mogłaby go pozyskać dla swojej wiary”. W ślad za chrztem Mieszka, obrzęd ten przyjęli liczni jego poddani: „I natychmiast w ślad za głową i swoim umiłowanym władcą poszły ułomne dotąd członki spośród ludu i w szatę godową przyodziane, w poczet synów Chrystusowych zostały zaliczone. Ich pierwszy biskup Jordan ciężką miał z nimi pracę, zanim, niezmordowany w wysiłkach, nakłonił ich słowem i czynem do uprawiania winnicy Pańskiej”.

Największe obchody 1050. rocznicy chrztu Polski

W 2016 roku, z okazji 1050. rocznicy chrztu Polski, nasz kraj przez trzy dni świętował to przełomowe wydarzenie sprzed ponad tysiąca lat, które ukształtowało polską tożsamość i kulturę. Zarówno gminy, jak i powiaty zorganizowały liczne uroczystości religijne, państwowe oraz widowiska przywołujące tamte czasy. W dniach 14-16 kwietnia roku odbyły się wielkie uroczystości państwowo-religijne. W Gnieźnie, a następnego dnia na Ostrowie Lednickim (wg tradycji – miejscu chrztu Mieszka I) – największej z pięciu wysp na jeziorze Lednica – odprawiono mszę świętą w intencji ojczyzny, z udziałem głowy państwa, hierarchów Kościoła katolickiego i innych ważnych osobistości. Zwieńczeniem obchodów były uroczystości państwowe na stadionie w Poznaniu. Wzięli w nich udział Prezydent RP Andrzej Duda oraz najwyższe władze Rzeczypospolitej.

Sejm ustanowił rok 2016 Rokiem Jubileuszu 1050-lecia Chrztu Polski. Patronami roku byli również Henryk Sienkiewicz, Feliks Nowowiejski i cichociemni. Wszystkie wydarzenia zaplanowane w związku z obchodami chrztu Polski miały integrować mieszkańców i przypominać o chrześcijańskich korzeniach Polski.