Bitwa pod Grunwaldem – data, okoliczności, przyczyny i skutki

O co chodzi w bitwie pod Grunwaldem?

Bitwa pod Grunwaldem miała miejsce 15 lipca 1410 roku. To jedna z najważniejszych bitew w historii Polski, ale i jedna z największych bitew średniowiecznej Europy. Połączone wojska polsko-litewskie walczyły w niej z Krzyżakami.

Siły Królestwa Polskiego dowodzone były przez króla Polski Władysława II Jagiełłę. Pomagał mu wielki książę litewski Witold i jego wojska. Zakonem krzyżackim dowodził Ulrich von Jungingen, wielki mistrz zakonu krzyżackiego.

Ponadto, wojska polsko-litewskie wspierane były przez Złotą Ordę, będącą lennem księcia Witolda oraz liczne prywatne chorągwie, zaś zakon krzyżacki miał wsparcie wielu rycerzy z Europy Zachodniej.

Jakie były przyczyny bitwy pod Grunwaldem?

Przyczyną bitwy na polach grunwaldzkich była niezgoda króla polskiego Władysława Jagiełły na żądania zakonu krzyżackiego, który chciał, by Królestwo Polskie pozostało neutralne wobec powstania na Żmudzi z 1409 roku, do którego doszło z inicjatywy wielkiego księcia litewskiego Witolda, a które było powstaniem antykrzyżackim. Celem tego powstania było osłabienie zapędów zakonu, który rościł sobie prawa do coraz szerszych terytoriów. Jednak król Polski opowiedział się za księciem Witoldem. W konsekwencji, zakon krzyżacki zdecydował o ataku na ziemie polskie, zajmując ziemię dobrzyńską i Kujawy, które szybko zostały odbite przez Jagiełłę. Ostatecznie, 8 października 1409 roku zawarto rozejm, który miał trwać do 24 czerwca 1410 roku. Przez te pół roku Władysław Jagiełło i wielki książę litewski przygotowywali się do decydującego starcia, do którego miało dojść 15 lipca 1410 roku na polach między Grunwaldem, Stębarkiem i Łodwigowem.

Ilu rycerzy walczyło w bitwie pod Grunwaldem?

Armia Jagiełły i Witolda, czyli wojska polskie i wojska litewskie zgromadzone pod Grunwaldem, liczyły razem około 29 tysięcy konnych i piechoty, z czego 2/3 stanowili rycerze polscy. Siły krzyżackie zaś – 27 tysięcy. Siły wojsk sprzymierzonych były zatem większe od wojsk zakonnych, przewagę na placu boju miały więc wojska dowodzone przez króla polskiego i litewskiego.

Zakon krzyżacki – skąd się wziął?

Zakon krzyżacki, a dokładniej Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego, powszechnie nazywany Krzyżakami, powstał w 1190 roku. Do Polski sprowadził go książę Konrad Mazowiecki w 1226 roku, by chronić ziemie polskie przed pogańskimi wpływami, łupieżcami i napadami Prusów, a także chrystianizować ludność Prus. Nadano mu ziemię chełmińską, Nieszawę oraz kilka wsi na Kujawach. W latach 1236-1283 Krzyżacy pobijali Prusy, a następnie przystąpili do opanowania Pomorza Gdańskiego oraz rościli sobie prawa do coraz większych obszarów ziem polskich oraz tych, które chrystianizowali.

Kiedy na króla Polski został wybrany Władysław Jagiełło, zakon krzyżacki z niepokojem obserwował zbliżenie między Polską a Litwą. Wszedł w sojusz ze zbuntowanym bratem Jagiełły, Świdrygiełłem, który również był przeciwny unii polsko-litewskiej i szukał pomocy u Krzyżaków. Celem było osłabienie Litwy, a dalej – osłabienie polskiej Korony.

W 1385 roku w Krewie zawarto unię polsko-litewską, a Litwa przyjęła chrzest. Oznaczało to, że zakon nie mógł siłą chrystianizować Litwy i zagarnąć ich ziem. Krzyżacy znaleźli inny pretekst, by zaatakować Litwę, a tym samym osłabić siłę Polski – powstanie na Żmudzi. Oskarżenia wobec Polski, która nie pozostała neutralna wobec powstania i która, według Zakonu, wspomagała je – było bezpośrednią przyczyną powstania otwartego konfliktu, a w efekcie – bitwy pod Grunwaldem.

Kto brał udział w bitwie pod Grunwaldem? Ważniejsi uczestnicy bitwy

W bitwie pod Grunwaldem brały udział wojska polskie i oddziały litewskie pod dowództwem Władysława Jagiełły oraz wielkiego księcia litewskiego Witolda. Polska i Litwa miały wsparcie: Ślązaków, Morawian, Księstwa Połockiego, Podola, Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, Mołdawii, Czech, Serbii oraz Złotej Ordy. Ponadto, przyłączyły się do nich również oddziały ruskie, żmudzkie, tatarskie oraz wojska Republiki Nowogrodu. Łącznie 90 chorągwi wspierało Polaków i Litwinów.

Zakonem krzyżackim dowodził wielki mistrz krzyżacki Ulrich von Jungingen. Po stronie krzyżackiej opowiedziała się część książąt pomorskich, Ślązacy, a także rycerze z całej Europy Zachodniej. Łącznie 51 chorągwi.

Przebieg bitwy pod Grunwaldem

Wojska polsko-litewskie dość długo zwlekały z rozpoczęciem bitwy. Lipcowe słońce było gorące i wpływano na kondycję rycerzy, co postanowiono wykorzystać przeciw zakonowi – upał miał wyczerpać przeciwnika.

Ulrich Von Jungingen wysłał wówczas Jagielle „dwa nagie miecze”, by sprowokować Polskę i Litwę do rozpoczęcia walki bez – jak uważał – dalszego ociągania i chowania się. Wkrótce siły polskie i litewskie odśpiewały Bogurodzicę i ruszyły do boju, z lekkimi chorągwiami litewsko-ruskimi na początku. Następnie ciężkie rycerstwo polskie uderzyło na skrzydło prawe, a litewsko-ruskie – na lewe skrzydło krzyżackie. Bitwa miała dramatyczny przebieg. Szala zwycięstwa przechylała się na obie strony, choć przez większość czasu to armia sprzymierzonych miała przewagę nad Krzyżakami.

Rycerstwo polskie, dowodzone przez Jagiełłę oraz siły litewskie, powstrzymywało Krzyżaków dzięki doskonałej taktyce, co było zaskoczeniem dla wojsk zakonnych. Kiedy Krzyżacy w środkowej fazie bitwy odepchnęli 40 litewskich chorągwi, Litwini nie wytrzymali naporu ciężkozbrojnej jazdy walczącej po stronie zakonu i rzucili się do ucieczki. Krzyżacy byli niemalże pewni zwycięstwa. Jednak Litwini zawrócili i zaskoczyli Krzyżaków, rozbijając ich szyki. Wkrótce potem siły krzyżackie zostały otoczone i rozerwane.

Jakie są skutki bitwy pod Grunwaldem?

Bitwa pod Grunwaldem zakończyła się zwycięstwem Polaków i Litwinów. Uznawana jest za jedną z największych bitew średniowiecznej Europy. Wzmocniła dynastię Jagiellonów, dzięki czemu stała się jedną z najważniejszych na całym kontynencie. Na polu bitwy śmierć poniósł wielki mistrz krzyżacki, co znacznie osłabiło Zakon.

Ze strony polskiej, według kronikarza Jana Długosza, zginęło zaledwie 12 znaczniejszych rycerzy. Po bitwie siły armii polskiej i litewskiej ruszyły na Malbork, jednak krzyżackiej twierdzy nie udało się zdobyć. Krzyżacy zgromadzili się na zamku i zdążyli się wzmocnić, zaś wojska sprzymierzone nie podjęły się większych prób interwencji.

Jak długo trwała Bitwa pod Grunwaldem?

Sama bitwa pod Grunwaldem trwała ponad 6 godzin i zakończyła się około godziny 19.00 klęską braci zakonnych. Wojny z Zakonem trwały jednak nadal – w październiku doszło do bitwy pod Koronowem, także zwyciężonej przez wojska polskie.

W 1411 roku, 1 lutego podpisano I pokój toruński, kończący wielką wojnę między Litwą, Polską a Krzyżakami z lat 1409-1411. Na jego mocy Litwa odzyskała Żmudź, a Polska – ziemię dobrzyńską, ale nie odzyskała Pomorza. Zakon musiał również zapłacić za wziętych do niewoli rycerzy zachodnich 100 tys. kop groszy okupu. Warunki pokoju oceniane są jako niekorzystne w stosunku do bezapelacyjnego zwycięstwa, jakie odniosły Polska i Litwa pod Grunwaldem.

Ile rycerzy zginęło pod Grunwaldem?

Obie strony bitwy poniosły straty, jednak bez wątpienia straty krzyżackie były o wiele większe. Z bitwie pod Grunwaldem zginęło ponad 8 tys. rycerzy zakonu, w tym sam wielki mistrz (jego zwłoki odesłano do Malborka) i prawie cała starszyzna zakonna. Straty polskie były mniejsze – około 6 tys. rycerzy.

Co najważniejsze, zakon krzyżacki już nigdy nie odzyskał dawnej świetności, co rusz tracił zaufanie kolejnych sprzymierzeńców, a poprzez konieczność zapłacenia okupu, do końca swojego istnienia borykał się z długami.

Bitwę pod Grunwaldem, a konkretnie – jej ostatni fazę, czyli rozgromienie wojsk krzyżackich, wspaniale przedstawia obraz Jana Matejki, znajdujący się w Muzeum Narodowym w Warszawie