Spójnik – co to za część mowy, wszystkie spójniki, przykłady w zdaniu

Co to jest spójnik – przykłady

Spójnik jest samodzielną i nieodmienną częścią mowy, która łączy zdania składowe lub ich części czy podobne wyrazy, wyznaczając dzięki temu odpowiednią ich relację. Spójnik nie narzuca żadnej formy innym wyrazom.

Choć spójniki same w sobie nie mają znaczenia, to zmieniają typ zdania, czyniąc z niego zdanie np.: łączne, wynikowe, przeciwstawne, przyczynowe. Spójnik może spajać lub przeciwstawiać sobie elementy zdania.

Przykłady spójników: i, albo, więc, lecz, bo, że, gdy, lub, oraz, czy.

1. Przykłady wykorzystania spójników jako łączenia części składowych w zdaniu złożonym:

• Wróciłam do domu i położyłam się spać.
• Umyj szybko ręce, a ja rozłożę talerze na stole.
• W sobotę możemy iść do kina albo pojedziemy na wycieczkę.
• Lubię słuchać muzyki klasycznej, więc codziennie wieczorem włączam Mozarta.

2. Przykłady wykorzystania spójnika do łączenia części zdania:

• Musimy jeszcze kupić choinkę i karpia.
• Ela i Kasia oraz Franek wygrali szkolny konkurs.
• Wolisz oglądać filmy czy seriale?

Podział spójników

Spójniki dzieli się na spójniki podrzędne i spójniki współrzędne.

Spójniki podrzędne to spójniki, które łączą zdanie podrzędne z nadrzędnym, dzięki czemu tworzy się zdanie złożone wyrażające stosunek czasowy, przyczynowy, celowy itp. Pełnią więc funkcję podobną do przyimka w zdaniu pojedynczym. Przykłady: bowiem, jeżeli, ponieważ, że, albowiem, bo, choć, gdyż, chociaż, ponieważ, jeżeli, gdy, jeśli, żeby, skoro, aby.

Spójniki współrzędne – to spójniki, które łączą zdania złożone współrzędnie lub ich części. Zwykle są połączeniem elementów, które są jednorodne gramatycznie. Spójniki współrzędne dzieli się na:

• Spójniki łączne – łączą treści, które wskazują na połączenie czasowe lub przestrzenne, np.: i, a, oraz, też, także, ani, ni, zarazem.
• Spójniki rozłączne – łączą treści, które się wzajemnie wykluczają, np.: albo, lub, bądź.
• Spójniki wynikowe – łączą treści, które wynikają z siebie, np.: więc, zatem, dlatego, toteż, stąd, przeto.
• Spójniki przeciwstawne – łączą treści, które się sobie przeciwstawiają, np.: a, ale, lecz, jednak, natomiast, tymczasem, jedynie, przecież, tylko, raczej, wszakże, zaś.
• Spójniki wyjaśniające – łączą treści wtedy, gdy jedna jest wyjaśnieniem drugiej, np.: czyli, to jest, inaczej, to znaczy, mianowicie.
• Spójniki wykluczające – łączą treści, które się wzajemnie wykluczają, np. ani, ni.

Na jakie pytania odpowiada spójnik?

Spójnik to łącznik między zadaniami lub częściami zdań. Jego funkcją jest spajanie. Nie odnosi się do rzeczywistości pozajęzykowej, nie wskazuje na świat zewnętrzny, nie nazywa żadnych jego elementów. Spójnik nie odpowiada więc na żadne pytania.

Czy jak to spójnik?

Sporo zamieszania może wprowadzać wyraz jak, który może być: zaimkiem przysłownym, partykułą, ale również spójnikiem:

• Może być spójnikiem, który wprowadzi wyrażenie porównawcze, np. Koszulka mu powiewała jak flaga na wietrze.
• Może również przyłączać zdania lub ich części, które są wtrąceniem, objaśnieniem lub dopowiedzeniem, np. Jak widzę, całkiem nieźle sobie radzisz.
• Może łączyć równorzędne części zdania, np. jak i, jak też, jak również, zarówno... jak, np. Męczył go brak snu, jak i to, że Ola długo nie dzwoniła.
• Wykorzystuje się go jako spójnik, który wprowadza zdania podrzędne określające czas, warunek, przyczynę, np. Już sześć lat minęło, jak ona się wyprowadziła.

Stawianie przecinka przed spójnikiem

Nie wszystkie spójniki rozdziela się przecinkami. Przecinek należy pominąć przed spójnikami: i, oraz, albo, lub. Pozostałe spójniki poprzedza się przecinkiem.

Spójnik może przysporzyć nieco problemów, ale dość łatwo wskazać go w zdaniu. Wystarczy znaleźć część, która coś spaja, łączy, wiąże ze sobą dwie różne treści – może być to jedna litera lub krótki wyraz. Właśnie to będzie spójnikiem!