Oksytocyna – czym jest? Wpływ na poród i... miłość do dziecka

Oksytocyna nazywana hormonem miłości. Co o niej wiemy?

Oksytocyna jest cyklicznym hormonem peptydowym okresowo uwalnianym neuroprzekaźnikiem. Wspomniany wyżej hormon miłości produkowany jest w podwzgórzu, a magazynowany w tylnym płacie przysadki mózgowej, skąd organizm uwalnia go do krwiobiegu, gdy zachodzi taka potrzeba.

Oksytocyna to jeden z najważniejszych hormonów odpowiedzialnych za regulację przebiegu porodu oraz procesu laktacji – o czym więcej w dalszej części tego artykułu.

Ostatnie badania pokazały, że wyrzut oksytocyny może nastąpić także w odpowiedzi na zazdrość lub odczuwanie złośliwej satysfakcji z powodu czyjegoś niepowodzenia. Wynika to z tego, że oksytocyna nie tylko wzmacnia więzi społeczne, ale także potęguje reakcje emocjonalne związane z obroną danej grupy lub relacji.

Kiedy oksytocyna wydziela się u mężczyzn?

U mężczyzn oksytocyna uwalnia się podczas kontaktu fizycznego, przytulania oraz intymnych momentów z partnerką. Odgrywa także ważną rolę podczas orgazmu, wzmacniając uczucie więzi i bliskości między partnerami. Bliska relacja emocjonalna z dzieckiem również może stymulować wydzielanie oksytocyny u mężczyzn. Dzięki temu ojcowie stają się bardziej opiekuńczy, empatyczni i chętni do spędzania czasu z dzieckiem.

Postęp porodu. Działanie oksytocyny w czasie akcji porodowej

Z medycznego punktu widzenia oksytocyna odgrywa najistotniejszą rolę w indukcji i regulacji przebiegu porodu. Kiedy rozpoczyna się poród, poziom naturalnej oksytocyny w organizmie matki wzrasta, co skutkuje aktywacją receptorów oksytocynowych zlokalizowanych w mięśniu macicy. W efekcie pojawiają się silne skurcze macicy. Stają się coraz bardziej regularne i intensywne, co prowadzi do stopniowego skracania i rozwierania się szyjki macicy i przesuwania główki dziecka przez kanał rodny.

Jak wywołać wyrzut oksytocynowy w trakcie I fazy porodu?

Pierwsza faza porodu (od momentu wystąpienia regularnej czynności skurczowej do pełnego rozwarcia szyjki macicy) u kobiet, które nigdy wcześniej nie rodziły, może trwać od 10 do 16 godzin. Natomiast w przypadku wieloródek okres ten zwykle skraca się do ok. 9 godzin. Zwiększone wydzielanie oksytocyny w I okresie porodu może przyspieszyć przyjście dziecka na świat. Aby uzyskać wyrzut oksytocynowy w naturalny sposób, rodzącym zaleca się:

• bliski kontakt fizyczny z partnerem – przytulanie, masaż, czuły dotyk;
• ręczną stymulację brodawek sutkowych;
• aktywność fizyczną – ruch, kołysanie biodrami;
• kąpiel lub prysznic w ciepłej wodzie;
• słuchanie ulubionej muzyki.

Jeżeli powyższe sposoby na przyspieszenie akcji porodowej zawiodą, a poród się przedłuża, pacjentkom zaleca się podanie syntetycznej oksytocyny. Ma to na celu wzmocnienie skurczów macicy. Po podaniu oksytocyny efekty są mocniejsze niż w przypadku działania naturalnego odpowiednika.

Syntetyczna oksytocyna. W jakich przypadkach się ją stosuje?

Syntetyczna oksytocyna (hormon wyprodukowany w laboratorium mający identyczny skład chemiczny jak oksytocyna naturalna) podawana jest rodzącym dożylnie w dwóch przypadkach. Pierwszym z nich jest indukcja porodu, czyli sztuczne wywołanie porodu oksytocyną. Syntetyczną oksytocynę stosuje się u pacjentek, u których nie doszło do samoczynnego rozpoczęcia czynności skurczowej (np. po przekroczeniu terminu porodu lub w sytuacji, gdy obciążenia zdrowotne matki uniemożliwiają lub znacznie utrudniają indukcję porodu w naturalny sposób).

Dożylne podanie oksytocyny powoduje, że skurcze porodowe się nasilają i stają się bardziej regularne, co ułatwia wydanie dziecka na świat. Warto podkreślić, że podanie syntetycznej oksytocyny w trakcie porodu nie jest dla rodzącej obojętne. Z racji tego, że działa ona szybciej i z większą siłą niż naturalny hormon miłości, skurcze porodowe są bardziej bolesne, a krwawienie z dróg rodnych może się nasilić.

Rola naturalnej oksytocyny w karmieniu piersią i po porodzie

Naturalna oksytocyna jest niezwykle ważnym hormonem, który odgrywa kluczową rolę w karmieniu piersią i w okresie po porodzie. Mechaniczne drażnienie brodawek sutkowych, gdy odbywa się karmienie piersią, sprawia, że organizm kobiety produkuje więcej oksytocyny. Ta działa na dwa sposoby – po pierwsze, ułatwia wypływ mleka (rozluźnia mięśnie przewodów mlecznych), co umożliwia nakarmienie dziecka, a po drugie – wspomaga obkurczanie się macicy po porodzie, co zmniejsza ryzyko wystąpienia krwotoku poporodowego.

Oksytocyna wpływa także na więź emocjonalną między matką a dzieckiem. Jej wydzielanie się podczas karmienia piersią i wzrost stężenia oksytocyny umacniają poczucie bliskości. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że dzięki oksytocynie matka wręcz zakochuje się w swoim dziecku, odczuwa silną potrzebę, by się nim opiekować i je chronić, a także jest w stanie poświęcić dla niego wszystko, by tylko zapewnić maluchowi szczęście i optymalny rozwój.

Niedobór oksytocyny – objawy u matki

Niski poziom oksytocyny u świeżo upieczonej mamy może objawiać się na różne sposoby. Najczęściej obserwuje się następujące symptomy:

• problemy z laktacją,
• obniżony nastrój,
• uczucie zestresowania,
• problemy z zarządzaniem emocjami,
• osłabione uczucie bliskości między matką a dzieckiem.

Jeśli powyższe objawy będą utrzymywać się przez dłuższy czas, mogą doprowadzić do rozwinięcia się depresji poporodowej. Dlatego tak ważne jest jak najszybsze udzielenie pacjentce profesjonalnego wsparcia psychologicznego, a także doradztwa laktacyjnego. Świeżo upieczoną mamę należy zachęcić do regularnego karmienia piersią i czynnej opieki nad noworodkiem, co sprzyja uwalnianiu się oksytocyny.