Zazwyczaj chcemy, żeby nasze dzieci były jak najbardziej podobne do nas. Tego podobieństwa do członków rodziny szukamy już od narodzin maluszka. Często możemy usłyszeć: „twój syn to wykapany dziadek”, albo „cała mama!”. Mimo tego, że za większość cech fizycznych odpowiadają geny dominujące dziedziczone po przodkach – nie tylko rodzicach – możemy z dużą dozą prawdopodobieństwa wskazać na kolor oczu, jakie będzie miała w przyszłości nasza pociecha. Dlaczego jednak wszystkie noworodki mają niebieski kolor oczu? Czy w trakcie życia kolor oczu się zmienia? Kiedy możemy się spodziewać, że barwa tęczówki się ustabilizuje?
Kolor oczu u noworodka – jak i dlaczego się zmienia?
Spis treści
Niebieski kolor oczu u noworodków
Jedno jest pewne – większość noworodków na naszym kontynencie przyjdzie na świat z kolorem oczu w odcieniach niebieskiego. Zazwyczaj jest to odcień granatowy, głęboki, ale zdarzają się także szarości czy błękity. Na kontynencie azjatyckim nadal działa wspomniana zasada, jednak często spotyka się także noworodki z niebiesko-brązowymi oczami lub zupełnie brązowymi.
Dlaczego, mimo że rodzice i dziadkowie mają ciemne oczy, kolor oczu noworodka będzie niebieski? Dzieje się tak z powodu opóźnionego dojrzewania pewnych komórek odpowiedzialnych za produkcję i magazynowanie pigmentu. Mowa tu o melanocytach. Melanocyty produkujące melaninę dojrzewają dużo później, przez co w początkowym okresie życia niektórym komórkom brakuje pigmentu. Tak jest właśnie w przypadku tęczówki oka. To stężenie melaniny – pigmentu i jej obecność w poszczególnych warstwach pierścienia okalającego źrenicę – decyduje o ostatecznym kolorze oczu dziecka, który kształtuje się w okolicy 12. miesiąca życia, a utrwala się i staje stabilny dopiero u trzylatka.
Chcesz dowiedzieć się jaki kolor oczu może mieć Twoje dziecko? Skorzystaj z naszego kalkulatora koloru oczu!
Od czego zależy kolor oczu dziecka?
Przyjmuje się, że ponad 80 proc. ludzi na świecie ma oczy o ciemnym kolorze tęczówki. Trudno tu mówić o konkretnej barwie, gdyż uważa się, że istnieje ponad 80 jej wariantów. 10 proc. osób może poszczycić się niebieskim kolorem oczu, a tylko 1 proc. – zielonym. Od wielu lat wiadomo, że kolor ludzkiego oka jest dziedziczny, jednak dotychczas uważano, że za dziedziczenie odpowiadają 2 konkretne geny, według przyjętej zasady, iż gen odpowiadający za ciemne kolory oczu jest dominujący nad genem odpowiadającym za błękitną barwę tęczówki. Niedawne odkrycie międzynarodowego zespołu naukowców udowodniło, że za barwę oczu odpowiada znacznie więcej genów. W trakcie badań zidentyfikowano nie 2, a aż 50 genów mających wpływ na ostateczną pigmentację tęczówki oka, jednak zasada cech dominujących (brązowe oczy) nad cechami recesywnymi (jasne oczy) pozostaje taka sama.
O czystej barwie oczu mówimy wtedy, kiedy trzy kolejne geny wskazują na ten sam fenotypowy kolor, np. zielony, niebieski lub brązowy. Jeżeli tak się nie dzieje, pojawia się barwa mieszana, np. szara lub piwna.
Zobacz również: Czy dzieci mogą nosić soczewki kontaktowe?
Kolor oczu jest determinowany przez obecność i stężenie melaniny w nabłonku barwnikowym tęczówki oka, a ta z kolei posiada trzy warstwy. W populacji osób posiadających brązowy kolor oczu melanina występuje we wszystkich trzech, podczas gdy u niebieskookich ludzi pigment obecny jest tylko w tylnej warstwie tęczówki.
Dodatkowymi czynnikami nadającymi tęczówce oka określony kolor są również:
- gęstość i rozmieszczenie komórek melanocytów;
- proporcje pomiędzy rodzajami melaniny (barwnika czarnego), eumelaniny (zmienne barwinka ciemnobrązowego) i feomelaniny (barwnika czerwonego);
- rozpraszanie światła przez składniki zewnątrzkomórkowe (w fizyce znane jako efekt Tyndalla).
Zdarza się też tak, że jedna osoba może mieć tęczówki oczu w różnych kolorach. Jest to heterochromia, czyli wada wrodzona, pojawiająca się u ok. 1 procenta populacji. Nie powoduje żadnych komplikacji dla narządu wzroku, poza widoczną, estetyczną różnicą.
Jaki kolor oczu będzie miało twoje dziecko?
Jak już wiadomo, kolor oczu jest cechą dziedziczoną wielogenowo – aż 50 genów ma wpływ na ostateczny kolor oczu. Zdarza się, że u niektórych osób barwa tęczówki będzie trudna do zdefiniowana. Zdecydowaną przewagę w dziedziczeniu mają jednak cechy. Geny recesywne odpowiadają za jasnoniebieską barwę oczu, ciemniejsze oczy charakterystyczne są dla cechy dominującej.
Każdy z nas posiada po dwie kopie konkretnego genu – po obojgu rodzicach. Ostateczny kolor oczu jest wynikiem ich korelacji. Z dużym prawdopodobieństwem możemy założyć, że dwoje rodziców mających jasny kolor oczu spłodzi dziecko o takiej samej barwie tęczówki. Dwa geny recesywne nie mogą bowiem dać genu dominującego. Podobnie, jeśli rodzice mają ciemne barwy tęczówek, oczy ich dziecka będą mieć jeden z odcieni brązu.
Przeczytaj też: Pierwszy spacer z dzieckiem – jak się do niego przygotować?
Jednak nie tylko geny rodziców mają znaczenie, ale też geny całej najbliższej rodziny oraz cechy recesywne, które nie zawsze są widoczne. Jeżeli rodzice mają oczy koloru brązowego, ale jeden z dziadków ma jasne tęczówki, mimo genu dominującego szanse na pojawienie się niebieskiego koloru oczu u dziecka rosną.
Wśród różnych kombinacji genów występują także przypadki występowania u jednej osoby dwóch różnych genów: dominującego, odpowiadającego za ciemną barwę oraz recesywnego. Takie osoby nazywamy heterozygotami. Mogą pojawiać się także różnego typu polimorfizmy, które sprawiają, że dziecko może przyjść na świat z zaprogramowanym, nieoczekiwanym kolorem tęczówki.
Kalkulator koloru oczu
Jeżeli chcemy, możemy użyć do wyliczenia prawdopodobieństwa wystąpienia określonej barwy tęczówki u naszego dziecka, internetowego kalkulatora koloru oczu dziecka. Na podstawie obecnego stanu wiedzy naukowej wskaże on, który kolor, w przypadku kombinacji barwy oczu mamy i taty, będzie najbardziej prawdopodobny. W wielu sytuacjach uzyskany wynik będzie się pokrywał z tym, co rzeczywiście stanie się faktem. Jednak mimo wszystko traktujmy wszelkie kalkulatory koloru oczu jako zabawę i poczekajmy cierpliwie do osiągnięcia przez dziecko 3. roku życia. Wtedy kolor tęczówki będzie już na pewno ustabilizowany.
Czytaj również: Wnętrostwo u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie, kiedy operować?
Bibliografia
- Czy te oczy mogą zmieniać się? Świat nauki 11/2006
- https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C86873%2Cbiolodzy-odkryli-50-genow-ktore-decyduja-o-kolorze-oczu.html, dostęp z dn. 17.12.2021
- https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.abd1239, dostęp z dn. 17.12.2021
Opublikowano: 12.01.2022;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Mamazone.pl dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Mamazone.pl opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Magdalena Krajewska-Sochala
pedagog
Magdalena Krajewska-Sochala – żona oraz mama dwóch córek, muzyk i pedagog z wykształcenia, animatorka kultury, copywriterka, od niedawna również, po tranformacji zawodowej, rekruterka realizująca się w dziedzinie HR. Romantyczna i kreatywna osobowość, łącząca elementy z natury trudne do połączenia. Interesuje się wychowaniem bliskościowym, zdrowiem, rozwojem osobistym oraz... grą na XIX-wiecznym drewnianym flecie irlandzkim.
Komentarze i opinie (0)