Nauka mówienia jest procesem wieloetapowym. U niektórych dzieci pierwsze słowa pojawiają się wcześniej, u innych później.
Etapy kształtowania się mowy
1 rok życia:
- 2-3 miesiąc: głużenie (bezwarunkowe dźwięki wydawane przez dziecko, takie jak agu, ge, tli itp.),
- około 6. miesiąca: gaworzenie (łączenie samogłosek ze spółgłoskami w sylaby: ga-ga, ma-ma, pa-pa, ug-ug itp.)
- echolachia (automatyczne i bezsensowne powtarzanie podobnych układów głoskowych: "pilumpuli", "nabdarabda")
1-2 rok życia:
- Pierwsze słowa, zdania, pseudozdania
2-3 rok życia:
- Wypowiedzenia, zdania z podmiotem i orzeczeniem, zasób ok. 800-1500 słów
Okres przedszkolny (3-7 rok życia)
- Pełna umiejętność budowania wypowiedzi i posługiwania się formami, które obowiązują, zasób ok. 3500-7000 słów
Kształtowanie się mowy z jednej strony jest procesem indywidualnym, tzn. dzieci szybciej lub wolniej przyswajają nowe słowa i dźwięki, z drugiej zaś strony wiele zależy od środowiska, w jakim dziecko dorasta.
Przeczytaj też: Pierwszy spacer z dzieckiem – jak się do niego przygotować?
Jak wspierać rozwój mowy?
Przede wszystkim dużo z dzieckiem rozmawiać. Dzieci znacznie wcześniej rozumieją, co się od nich mówi, niż potrafią odpowiedzieć. Warto jest pokazywać dziecku świat i opisywać go. Dobrze jest też dużo dziecku czytać - na początku można opisywać obrazki w książce. Jeżeli masz książkę o zwierzątkach, możesz używać dźwięków wydawanych przez zwierzęta: miau miau, hau hau, kwa kwa itd. - dziecku łatwiej je wymówić. Równocześnie uważnie obserwuj dziecko i słuchaj, co mówi - dziecko potrafi bardzo wcześnie wyrażać swoje pragnienia, tylko czasem trudno je zrozumieć. "Ba" może oznaczać banana, "da" - daj, "am" może oznaczać jedzenie. Staraj się zrozumieć, co dziecko chce ci przekazać. Jeżeli ci się to uda, dla dziecka będzie to sygnał, że w taki sposób może się dobrze z tobą komunikować i będzie próbować kolejnych wyrazów i głosek. Patrz też z uwagą na gesty dziecka i mimikę, które stanowią nierozerwalną całość z wypowiadanymi słowami. Jeżeli dziecko mówi i coś ci pokazuje, staraj się zgadnąć podsuwając po kolei przedmioty. Tak aby nawiązać jak największe porozumienie.
Czytaj dziecku i baw się rymowankami. Rytmiczne powtarzanie słów ułatwia ich zapamiętywanie, do zabawy można włączyć całe ciało dziecka, gestykulując w odpowiednich momentach. Będziesz zaskoczona, jak szybko dziecko potrafi zapamiętać nawet długie wierszyki. Dodatkowo rymowanki uczą też melodii języka, intonacji. Na początku dziecko może nie potrafić dokładnie powtórzyć wyrazów, ale będzie się starać odtworzyć melodię i rytm twoich wypowiedzi.
Chwal i nagradzaj
Dziecko bardzo szybko rozumie pochwały i czuje dumę ze swoich osiągnięć. Dlatego ilekroć uda mu się powiedzieć dłuższe słowo, prawidłowo powiąże dźwięk ze zwierzęciem albo nazwie jakiś przedmiot - chwal dziecko i bij brawo. Będzie to dla niego zachęta do dalszych eksperymentów z mową.
Pamiętaj, że dziecko może się denerwować, jeżeli ty nie zrozumiesz, co ci chce przekazać. Dziecko też w ten sposób uczy się, że musi doskonalić swoje umiejętności mówienia, żebyś mogła go zrozumieć i prawidłowo odczytać intencje.
Naśladowanie
Pamiętaj, że dziecko uczy się mowy naśladując ciebie i inne osoby w jego otoczeniu. Jeżeli więc przeklinasz, mówisz niepoprawnie, niewyraźnie itd., twoje dziecko właśnie taki styl mowy będzie naśladować. Ze względu na to, że trudno jest tobie nagle zmienić sposób wypowiadania się, staraj się dziecku czytać - dzięki temu poszerzy zasób słów i osłucha się z innym sposobem budowania zdań. Zwróć jednak uwagę na możliwie wyraźną artykulację i ciekawą intonację. Dzięki temu dziecko łatwiej i szybciej przyswoi sobie melodię języka.
Przeczytaj też: Kiedy z dzieckiem do logopedy?
Kiedy po poradę
Problemy z rozwojem mowy mogą mieć albo przyczynę wewnętrzną (natury neurologicznej - upośledzenie, autyzm itp. czy fizycznej, jak np. wady zgryzu itp.) lub zewnętrzną, czyli środowiskową. Zalicza się do niej słabe zainteresowanie dzieckiem, brak kontaktu z matką lub nadmiar wzorców językowych, które dziecko nie jest w stanie opanować.
Jeżeli masz wątpliwości związane z rozwojem mowy u twojego dziecka, skonsultuj się z lekarzem, np. logopedą.
Pamiętaj jednak, że nie każde opóźnienie w rozwoju mowy musi oznaczać opóźnienie w rozwoju lub wręcz wadę rozwojową. Prędzej czy później i ty doczekasz się, aż twoje dziecko powie: "mamo, kocham cię".
