O skąpomoczu mówimy wówczas, gdy dziecko oddaje zbyt małe objętości moczu. Jest to jeden z objawów mogący sugerować rozwijające się ostre uszkodzenie nerek o mnogim mechanizmie. U większości dzieci, dzięki podjęciu natychmiastowych działań możliwy jest całkowity powrót do zdrowia. Jednak u części z nich może dojść do rozwoju przewlekłej choroby nerek.
Skąpomocz u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie
Spis treści
Kiedy możemy mówić o skąpomoczu?
Prawidłowa ilość wydalanego moczu, podobnie jak jego częstość zmienia się wraz z wiekiem dziecka. U osób zdrowych o objętości wydalanego moczu decyduje w głównej mierze ilości przyjmowanych płynów, temperatura otoczenia oraz utrata płynów poprzez pocenie.
Prawidłowa wielkość diurezy u prawidłowo żywionych niemowląt wynosi od 250 do 500 ml na dobę, co średnio daje od ok.2 ml moczu w przeliczeniu na kilogram masy ciała na godzinę. Oddawanie moczu następuje od kilku do nawet kilkunastu razy na dobę. U dzieci w wieku szkolnym częstość ta się zmniejsza do ok. 5 do 8 razy dziennie, a jego objętość w przeliczeniu na kilogram masy ciała na godzinę wynosi już ok. 1 ml, co średnio daje ok. 30 ml/h. Prawidłowa objętość oddawanego moczu przez nastolatków wynosi już ok. pół mililitra moczu na kilogram masy ciała na dobę i jest wartością zbliżoną dla osób dorosłych.
Skąpomocz, inaczej nazywany oligurią, to oddawanie zbyt małych ilości moczu na dobę. Sam w sobie nie stanowi choroby, natomiast jest objawem mogącym wynikać z wielu przyczyn. O skąpomoczu mówimy wówczas, gdy u młodszych dzieci diureza godzinowa jest mniejsza niż podana powyżej norma dla wieku, ale większa niż 0,5 ml/kg m.c./h. Natomiast u nastolatków możemy rozpoznać oligurię, gdy wyliczona objętość oddawanego moczu wynosi od 0,5 do 0,3 ml/kg m.c./h. Poniżej tych wartości rozpoznajemy już anurię, czyli bezmocz. Wraz z objawem oligurii często występują również inne symptomy, które mogą naprowadzić nas na prawidłowe rozpoznanie, takie jak bóle brzucha, ból okolicy lędźwiowej, mętny mocz, obecność krwi w moczu, nudności, wymioty, brak apetytu czy biegunka.
Przyczyny skąpomoczu u dzieci
Oliguria wraz z podwyższeniem poziomu kreatyniny i mocznika we krwi, jest objawem ostrego uszkodzenia nerek (AKI). W zależności od przyczyny, na skutek której doszło do jej rozwoju, wyróżniamy:
- skąpomocz pochodzenia przednerkowego;
- skąpomocz pochodzenia nerkowego;
- skąpomocz pochodzenia pozanerkowego.
Skąpomocz pochodzenia przednerkowego
Mówimy o nim, gdy ostre uszkodzenia nerek rozwija się w następstwie zaburzeń w krążeniu nerkowym, które wynikają z pogorszenia ich ukrwienia. Przyczyną skąpomoczu może być wówczas:
- zbyt mały rzut serca – niewydolność serca, wrodzone wady serca;
- hipowolemia, czyli zmniejszenie efektywnej objętości krwi krążącej – na skutek krwotoku, nadmiernej utraty płynów w wyniku wymiotów, biegunek, częstego oddawania moczu spowodowanego diurezą somatyczną w cukrzycy;
- zaburzeń napięcia ściany naczyń – uogólnione rozszerzenie naczyń w przebiegu wstrząsu septycznego;
- niedrożność naczyń nerkowych – zator tętnicy nerkowej, zakrzepica żyły nerkowej, ucisk na naczynia przez guzy nowotworowe.
Skąpomocz pochodzenia nerkowego
Skąpomocz pochodzenia nerkowego wynika z uszkodzenia w obrębie samych nerek. Przyczyną może/mogą wówczas być:
- kłębuszkowe zapalenie nerek (KZN) – u dzieci jednym z najczęstszych rodzajów KZN jest ostre poinfekcyjne zapalenie kłębuszków nerkowych, które występuje jako powikłanie infekcji paciorkowcowej, najczęściej anginy paciorkowcowej. Do jej głównych objawów poza skąpomoczem, należy obrzęk, krwiomocz oraz nadciśnienie tętnicze;
- złośliwe nadciśnienie tętnicze powodujące uszkodzenie kłębuszków nerkowych;
- przedłużające się przednerkowe ostre uszkodzenie nerek;
- toksyczne substancje, takie jak radiologiczne środki kontrastowe, niektóre antybiotyki, zioła chińskie, chemioterapia.
Skąpomocz pochodzenia pozanerkowego
Ostre uszkodzenie nerek o przyczynie pozanerkowej jest efektem utrudnionego odpływu moczu z nerek, a nawet całkowitego zatrzymania moczu przez przeszkodę anatomiczną lub czynnościową, powodującą zablokowanie dróg moczowych. Przeszkoda ta może znajdować się na poziomie:
- moczowodów – kamica nerkowa lub skrzypy krwi blokujące ich drożność, ucisk na moczowody przez guzy nowotworowe lub zrosty pooperacyjne;
- pęcherza moczowego – pęcherz neurogenny, zatkanie ujścia pęcherza moczowego w przebiegu kamicy nerkowej;
- cewki moczowej – zatkanie przez ciało obce, złóg, lub uszkodzenie na skutek urazu.
Czy skąpomocz u dzieci jest groźny?
Ocena diurezy godzinowej jest wykorzystywana w skali oceny ryzyka ostrego uszkodzenia nerek. Pierwszym sygnałem alarmowym jest sytuacja, gdy u dziecka skąpomocz utrzymuje się od 8 h. Wraz z dalszym upływem czas, w którym ilość moczu jest zbyt mała, dochodzi do ostrego uszkodzenia, a nawet rozwoju niewydolności nerek.
Skąpomocz stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia dziecka. Z tego powodu konieczne jest jak najszybsze podjęcia działań zmierzających do usunięcia jego przyczyn.
Jak się leczy skąpomocz u dzieci?
Leczenie skąpomoczu u dzieci jest zależne od przyczyny, która go wywołała. Aby ją poznać konieczne, może być wykonanie badań laboratoryjnych oraz obrazowych np. USG jamy brzusznej. W każdym przypadku należy dążyć do usunięcia czynnika, który jest odpowiedzialny za jego rozwój, a także kontroli bilansu płynów, poprzez monitorowanie codziennej podaży płynów oraz diurezy. W okresie skąpomoczu niezwykle ważne jest zadbanie o odpowiednie nawodnienie chorego, a także wyrównanie wszelkich niedoborów elektrolitowych.
W przypadku ostrego uszkodzenia nerek, po okresie skąpomoczu, może pojawić się potrzeba częstego oddawania moczu. Czas trwania wielomoczu jest proporcjonalny do czasu trwania skąpomoczu i jest związany ze stopniowym zdrowieniem. U części pacjentów ostre uszkodzenie nerek może być początkiem przewlekłej choroby nerek.
Bibliografia
- Akcan-Arikan A., Zappitelli M., Loftis L.L. i wsp.: Modified RIFLE criteria in critically ill children with acute kidney injury. Kidney International., 2007; 71: 1028–1035;
- Avner E.D., Harmon W.E., Niaudet P., Yoshikawa N.: Pediatric Nephrology, 2009;
- Nefrologia – postępy 2015. Med. Prakt., 2016: 3: 77–84.
Opublikowano: 20.04.2023;
Oceń:
5.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Mamazone.pl dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Mamazone.pl opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Komentarze i opinie (0)