Skala Tannera – ocena fazy dojrzewania chłopców i dziewcząt. Jak wygląda?

Skala Tannera – co to jest?

Skala Tannera to skala oceniająca dojrzałość płciową u dzieci i młodzieży. Skala oceny dojrzewania płciowego (ang. Sexual Maturity Rating, skrót SMR) ta bierze w swej ocenie pod uwagę cechy morfologiczne (budowę) narządów płciowych oraz piersi u dziewcząt. Czasem brane są pod uwagę również elementy, takie jak:

• tempo wzrostu,
• pierwsza miesiączka,
• zmiana barwa głosu,
• owłosienie pod pachami,
• trądzik.

Istnieje odrębna skala Tannera dla chłopców i dla dziewcząt. Na podstawie powyższych cech wyróżnia się pięć faz dojrzewania płciowego, przy czym faza pierwsza odpowiada fazie przedpokwitaniowej, zaś faza piąta całkowitej dojrzałości płciowej.

To też może Cię zainteresować: Jak odkazić ranę dziecku?

Jak bada się dojrzewanie płciowe według skali Tannera?

Badanie Tannera polega głównie na ocenie wzrokowej rozwoju piersi u dziewcząt, narządów płciowych u chłopców oraz owłosienia łonowego u obu płci.

W celu stwierdzenia wczesnego etapu dojrzewania dziewczynki (stadium 2) bardziej miarodajne niż ocena wzrokowa jest palpacyjne badanie piersi u dziewcząt. Ocena wzrokowa nie pozwala rozróżnić na wczesnym etapie rozwoju piersi (stadium 2) tkanki tłuszczowej od tkanki gruczołowej. Dlatego niezbędne jest badanie palpacyjne.

Ocena stopnia dojrzewania płciowego według skali Tannera u chłopców również może wymagać badania palpacyjnego jąder. Pomocny w badaniu jest orchidometr, ewentualnie badanie ultrasonograficzne jąder. Orchidometr to szereg połączonych ze sobą plastikowych owali, ułożonych w kolejności od najmniejszej do największej objętości (zazwyczaj od 1 do 25 ml). Lekarz badając palpacyjnie jądra chłopca porównuje je z rozmiarem owali orchidometru i w ten sposób określa przybliżoną wielkość jąder u dziecka.

Owłosienie łonowe również jest elementem branym pod uwagę w skali Tanner u chłopców i dziewcząt. Owłosienie łonowe (zwane pubarche) ocenia się wzrokowo.

Skala Tannera u dziewczynek – jak wygląda badanie?

Dojrzewanie dziewcząt zaczyna się między 8. a 13. rokiem życia. Początek pokwitania u dziewcząt wyznacza rozwój piersi, następnie, po 0,5–1,5 roku pojawia się owłosienie narządów płciowych (pubarche). Pierwszej miesiączki u dziewczynki (menarche) można się spodziewać po upływie od sześciu miesięcy do 3. lat od czasu wzrostu piersi. Pierwsze cykle są jednak bezowulacyjne, co wynika z niedojrzałości osi podwzgórzowo-przysadkowo-gonadowej (HPG). Stan taki utrzymuje się przed ok. 2 lata od pierwszego krwawienia miesięcznego.

Należy jednak pamiętać, że powyższa ewolucja zmian podczas dojrzewania nie jest regułą. Może być tak, że owłosienie łonowe u dziewcząt wystąpi przed powiększeniem piersi. Jest to kwestia indywidualne.

W ocenie dojrzewania dziewcząt bierze się pod uwagę nie tylko rozwój piersi oraz owłosienia łonowego. Badanie dojrzałości płciowej może również zawierać pomiar tempa wzrostu oraz zaznaczenie informacji o pierwszej miesiączce.

Dojrzewanie w skali Tannera u dziewczynek podzielone jest na pięć etapów:

1. faza 1 – faza przedpokwitaniowa, charakteryzuje się brakiem widocznego owłosienia łonowego oraz nieznacznym uwypukleniem samych brodawek sutkowych;
2. faza 2 – manifestuje się nieznacznym owłosieniem łonowym w okolicach warg sromowych; piersi w tej fazie przybierają tak zwane stadium pączka (niewielkie powiększenie i uwypuklenie otoczki brodawek sutkowych);
3. faza 3 – charakteryzuje się dalszym rozwojem owłosienia łonowego, włosy stają się ciemniejsze i bardziej kręcone; dalsze powiększanie piersi, zarys konturu piersi; w tej fazie występuje największy przyrost wzrostu (około 8 cm/rok), pojawia się także owłosienie pod pachami, możliwy trądzik;
4. faza 4 – występuje gęste owłosienie łonowe ograniczone do styku ud i krocza, piersi natomiast dalej się powiększają (otoczki brodawek sutkowych tworzą dodatkowe uwypuklenie na piersi);
5. faza 5 – prawidłowe owłosienie łonowe dla ostatniej fazy dojrzewania płciowego to rozrost owłosienia na wewnętrzne części ud; bilans u dziewcząt w tej fazie wykazuje dojrzały kształt piersi (otoczki brodawek sutkowych dopasowują się kształtem do całej piersi).

Zdarzyć się może, że objawy dojrzewania płciowego nie będą adekwatne do aktualnej jego fazy (np. owłosienie łonowe u 10-latki odpowiada 2. fazie w skali Tannera a 3. fazie rozwoju piersi., jednak nie powinno nas martwic.

Dojrzewanie chłopców według skali Tannera

Początek dojrzewania płciowego u chłopców przypada między 9. a 14. rokiem życia. Rozwój płciowy zaczyna się od powiększenia jąder, wkrótce potem następuje rozwój owłosienia łonowego. Pokwitaniowy skok wzrostowy przypada na 3. i 4. fazę dojrzewania. W okresie 4 fazy dojrzewania płciowego u chłopców pojawia się owłosienie na twarzy (zarost) oraz zmiana barwy głosu. U 50 proc. chłopców w okresie dojrzewanie może pojawić się ginekomastia (czyli rozwój gruczołu piersiowego u chłopców). Jest wynikiem zmian w gospodarce hormonalnej. Mija samoistnie w ciągu roku.

W skali Tannera u chłopców brane są pod uwagę rozwój narządów płciowych oraz owłosienia łonowego. Nierzadko badanie bilansowe u chłopców może zawierać pomiar tempa wzrostu.

Dojrzewanie płciowe w skali Tannera także i w tym przypadku podzielone jest na pięć faz:

1. faza 1 – faza przedpokwitaniowa charakteryzuje się brakiem owłosienia łonowego oraz rozmiarem jąder poniżej 4 ml lub 2,5 cm;
2. faza 2 – przypada między 9. a 13. rokiem życia, charakteryzuje się pojawieniem nieznacznego owłosienia łonowego u podstawy prącia oraz promieniem jąder między 2,5 cm a 3,2 cm (powiększanie jader wynika z oddziaływania hormonu folikulotropiny, FSH);
3. faza 3 – charakteryzuje się obecnością kręconych, ciemnych włosów okolicy łonowej oraz rozmiarem jąder powyżej 3,2 cm lub 12 ml; w tej fazie zmienia się również barwa głosu, następuje przyrost tkanki mięśniowej, możliwa jest także przejściowa ginekomastia;
4. faza 4 – wiąże się z najszybszym wzrostem (około 10 cm/rok); owłosienie łonowe jest gęste, ograniczone do miejsca styku ud i krocza, zaś długość jąder oscyluje miedzy 4,1 a 4,5 cm; w fazie 4 dojrzewania płciowego w skali Tannera u chłopców pojawia się również trądzik, owłosienie pod pachą oraz mutacja głosu;
5. faza 5 – charakteryzuje się rozrostem owłosienia łonowego na wewnętrzne części ud oraz wyższe partie podbrzusza i brzucha oraz wielkością jąder powyżej 4,5 cm.