Jedną z zakaźnych chorób wieku dziecięcego, przenoszonych drogą kropelkową, jest różyczka. Objawy różyczki to uogólniona, bladoróżowa wysypka na skórze u dziecka oraz powiększenie i ból węzłów chłonnych. Co robić w przypadku wystąpienia objawów różyczki? Leczenie polega przede wszystkim na łagodzeniu symptomów. Choroba może być przyczyną wielu powikłań w postaci zapalenia stawów czy zapalenia mózgu. Podstawowym sposobem zapobiegania różyczce jest szczepienie ochronne. Zakażenie wirusem różyczki jest szczególnie niebezpieczne w ciąży, gdyż może prowadzić do rozwoju ciężkich wad wrodzonych płodu, a nawet poronienia.
Różyczka u dziecka – objawy i leczenie, powikłania choroby
Spis treści
- Różyczka – choroba zakaźna wieku dziecięcego
- Różyczka u dziecka – pierwsze objawy różyczki u dzieci i przebieg
- Jak wygląda wysypka, kiedy dziecko ma różyczkę?
- Powikłania różyczki u dzieci – czy choroba jest groźna?
- Leczenie różyczki – jak leczyć różyczkę i jak jej zapobiegać?
- Różyczka u dorosłych i różyczka w ciąży
Różyczka – choroba zakaźna wieku dziecięcego
Różyczka to ostra choroba zakaźna wieku dziecięcego, przebiegająca z uogólnioną wysypką i powiększeniem węzłów chłonnych. Jej przyczyną jest zarażenie przez wirusa różyczki. Obecnie częstość występowania różyczki zmniejszyła się znacznie w wyniku wprowadzenia obowiązkowych szczepień ochronnych.
Różyczka u dzieci występuje przede wszystkim w okresie zimowo-wiosennym. Jakie są przyczyny różyczki jak można się zarazić tą zakaźną chorobą wirusową? Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową (w czasie kaszlu, kichania czy mówienia chorej osoby) oraz w wyniku kontaktu z wydzieliną jamy nosowej lub gardła, krwią, moczem czy kałem (rzadziej) chorego zawierającą wirus różyczki. Wirusem różyczki najczęściej zarażają się dzieci między 5. a 15. rokiem życia.
U kobiet ciężarnych do zakażenia płodu może dojść przez łożysko, zdarza się, że prowadzi to do rozwoju ciężkich wad wrodzonych lub nawet poronienia. Na różyczkę chorują przede wszystkim osoby nieszczepione – dzieci i dorośli, a zarazić może się zarówno dziecko od dorosłego, jak i dorosły od dziecka. Chory jest zakaźny dla osób z otoczenia około 7 dni przed pojawieniem się wysypki i 5 dni po jej wystąpieniu.
Różyczka u dziecka – pierwsze objawy różyczki u dzieci i przebieg
Bardzo często objawy różyczki u dziecka w ogóle się nie pojawiają. Jeśli występują, z reguły następuje to etapami: w przebiegu różyczki najpierw mamy do czynienia z okresem zwiastunowym, następnie dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych, a później pojawia się wysypka. Nie u każdego dziecka wystąpią jednak wszystkie te etapy. Okres wylęgania różyczki wynosi około 2-3 tygodni.
Jak się zaczyna różyczka? 1–2 dni przed pojawieniem się wysypki u dziecka występuje:
- złe samopoczucie dziecka,
- bóle mięśniowe,
- gorączka lub stan podgorączkowy,
- ból głowy,
- zapalenie gardła,
- może pojawić się uczucie zatkanego nosa, wydzielina z nosa,
- czasami biegunka.
Następnie (1 dzień przed wysypką) pojawia się powiększenie i ból węzłów chłonnych (okolicy karku, szyi, za uchem). Powiększone węzły chłonne u dziecka mogą być jedynym objawem dotknięcia tą chorobą zakaźną.
Jak wygląda wysypka, kiedy dziecko ma różyczkę?
Wysypka u dziecka z różyczką to kolejny etap choroby. Jak rozpoznać, że czerwone plamy na ciele dziecka to różyczka? Jeśli chodzi o to jak wygląda różyczka, choroba manifestuje się poprzez:
- bladoróżowe, drobne, rozsiane zmiany skórne – plamy na skórze (wysypka drobnoplamista);
- najwcześniej pojawia się wysypka na twarzy (tutaj plamki mogą się zlewać) i tułowiu;
- w ciągu 24 h wysypka u dziecka rozprzestrzenia się na kończyny;
- u niektórych dzieci wysypka przy różyczce swędzi;
- z reguły znika po kilku dniach;
- nie pozostawia na skórze przebarwień ani blizn.
Nieco inny przebieg różyczki obserwuje się w przypadku różyczki u niemowląt i małych dzieci. Często pierwszym objawem choroby jest, pojawiająca się bez żadnych symptomów zwiastunowych, wysypka u dziecka. Różyczka u niemowlaka do 6. miesiąca życia nie wystąpi, jeśli jego matka została wcześniej zaszczepiona lub przebyła chorobę.
Powikłania różyczki u dzieci – czy choroba jest groźna?
W większości przypadków nabyta różyczka u dzieci przebiega w taki sposób, że nie pozostawia następstw. Czasami jednak dochodzi do niebezpiecznych powikłań. Można wśród nich wymienić: przemijające zapalenie stawów, małopłytkową skazę krwotoczną i zapalenie mózgu.
Przemijający stan zapalny stawów objawia się obrzękiem oraz bólem stawów, głównie dłoni i nadgarstka, czasem stawu kolanowego. Po kilku tygodniach objawy ustępują. Skaza krwotoczna małopłytkowa spowodowana jest zmniejszeniem liczby płytek krwi odpowiedzialnych za procesy krzepnięcia. Występuje krwawienie z nosa lub błon śluzowych jamy ustnej, czasami mogą pojawić się na skórze dziecka wybroczyny.
Zapalenie mózgu jest rzadkim, ale szczególnie niebezpiecznym powikłaniem różyczki u dzieci. Charakterystyczne jest tutaj wystąpienie objawów neurologicznych już po kilku dniach trwania choroby. Są to wymioty, drgawki, bóle głowy, zaburzenia przytomności dziecka. Inne rzadkie powikłania różyczki to zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie nerwu wzrokowego czy aplazja szpiku. Znacznie groźniejsze skutki może przynieść różyczka u dorosłych.
Leczenie różyczki – jak leczyć różyczkę i jak jej zapobiegać?
W przypadku podejrzenia, że dziecko ma różyczkę, konieczna jest wizyta u lekarza. Lekarz rozpoznaje chorobę głównie poprzez zebranie wywiadu oraz na podstawie charakterystycznych objawów. Nie ma leczenia przyczynowego, stosuje się leczenie polegające na łagodzeniu objawów. Jeśli u dziecka wystąpi gorączka, podaje się leki przeciwgorączkowe. Wysypka, jak i pozostałe objawy choroby, ustępują samoistnie po pewnym czasie. Jeśli nie dojdzie do powstania powikłań, jest to choroba o lekkim przebiegu.
Podstawą zapobiegania zachorowaniu na tę chorobę zakaźną są szczepienia ochronne. W Polsce szczepienie przeciwko różyczce należy do szczepień obowiązkowych u dzieci. Obecnie wszystkim dzieciom w wieku 12–14 miesięcy podaje się pierwszą dawkę skojarzonej szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce. Drugą dawkę dziecko przyjmuje w 6. roku życia (u dzieci urodzonych po 31 grudnia 2014 r.) lub w 10. roku życia (u dzieci urodzonych po 31 grudnia 2010 r.).
Przyjęcie dwóch dawek szczepionki zapewnia maksymalną ochronę. Wprowadzenie szczepień ochronnych znacząco wpłynęło na spadek zachorowań na różyczkę w Polsce.
Różyczka u dorosłych i różyczka w ciąży
Ze względu na wprowadzenie szczepień ochronnych u dzieci w Polsce, aktualnie różyczka dotyka głównie ludzi dorosłych, zwłaszcza młodych mężczyzn. U dorosłych różyczka daje podobne objawy (m.in. powiększenie węzłów chłonnych, ból głowy, mięśni, stawów, gorączka, ale też zapalenie spojówek), jednak znacznie częściej prowadzi do powstania powikłań. U dziewcząt i młodych kobiet najczęstszym powikłaniem jest przemijające zapalenie stawów, którego objawy są analogiczne jak u dzieci. Niekiedy rozwija się zapalenie wątroby. Także skaza krwotoczna małopłytkowa i zapalenie mózgu występują u dorosłych częściej i osiągają większe nasilenie. U mężczyzn może wystąpić zapalenie jąder.
Szczególnie niebezpieczne jest zarażenie kobiety ciężarnej w pierwszym trymestrze ciąży, gdyż różyczka w ciąży może doprowadzić do rozwoju wewnątrzmacicznej infekcji płodu. W zależności od tygodnia ciąży, w którym doszło do zakażenia, może dojść do poronienia lub powstania wad wrodzonych u dziecka (zespół różyczki wrodzonej). Im wcześniej kobieta zostanie zainfekowana, tym bardziej niebezpieczne jest to dla dziecka. Przyjmuje się, że zakażenie po 22. tygodniu ciąży nie powinno wywoływać już żadnych zmian u płodu.
Objawy różyczki wrodzonej u dziecka w dużej mierze zależą od etapu ciąży, na jakim doszło do infekcji – im wcześniej, tym poważniejsze powikłania. Różyczka wrodzona u dziecka może powodować: głuchotę, wady oczu, wady serca, upośledzenie umysłowe. Kobiety, które nie chorowały na różyczkę lub nie były szczepione, a planują zajść w ciąże, powinny się zaszczepić co najmniej 3 miesiące przed planowaną ciążą.
Badania na różyczkę w ciąży – przeciwciała różyczki IgG, IgM
Objawy różyczki w ciąży często nie występują, tak jak u dzieci może ona przebiegać bezobjawowo. Jej przebieg jest nierzadko niejednoznaczny, dlatego rozpoznanie różyczki tylko na podstawie obrazu klinicznego jest trudne.
Pomocne w postawieniu diagnozy są wyniki badań laboratoryjnych. Ocenia się poziomy przeciwciał różyczki w klasach IgM i IgG. Mogą one świadczyć o świeżym zachorowaniu na różyczkę oraz o przebyciu różyczki. Nie zawsze wynik dodatni wymienionych badań świadczy o transmisji wirusa na dziecko. Należy je powtarzać w odpowiednim czasie od zachorowania. Każda kobieta ciężarna powinna mieć do 10. tygodnia ciąży przeprowadzone badanie na różyczkę. Wiąże się to z oznaczeniem poziomów przeciwciał.
Różyczka w czasie ciąży – szczepienie w profilaktyce różyczki wrodzonej
Przyczynowe leczenie różyczki u ciężarnych, jak i w pozostałej części populacji, nie jest obecnie możliwe. Podstawowym zadaniem lekarza jest ocena wieku ciążowego i poziomu odporności matki. U kobiet, które przechorowały zakażenie lub zostały zaszczepione, stwierdza się najczęściej pełną odporność, a ryzyko ponownego wystąpienie różyczki w ciąży mimo szczepienia jest małe.
Kobiety, które nie były zaszczepione lub nie są pewne przebycia choroby w dzieciństwie, mogą zaszczepić się same przeciwko różyczce. Warto wcześniej wykonać badanie przeciwciał. Istnieje jedno obostrzenie. Po szczepieniu nie powinny zachodzić w ciążę przez miesiąc (niektóre źródła mówią o 3 miesiącach), ponieważ istnieje ryzyko przeniesienia wirusa na dziecko.
współpraca: lek. Magdalena Rosińska
Bibliografia
- Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H., Pediatria T.2, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2013, s.1004-1005;
- Dziubek Z., Choroby zakaźne i pasożytnicze, Warszawa: Wydawnictwo lekarskie PZWL, 2012, s. 279-282;
- Interna Szczeklika Podręcznik chorób wewnętrznych 2016, zespół red. P. Gajewski [i in.], Kraków: Medycyna praktyczna 2016, s.1119-1121.
Opublikowano: 14.12.2021;
aktualizacja: 10.04.2024
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Mamazone.pl dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Mamazone.pl opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Magdalena Rolek
lekarz
Studentka ostatniego roku Wydziału Lekarskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Działa w kole naukowym przy Katedrze i Klinice Pediatrii ŚUM. Współautorka prac prezentowanych na wielu konferencjach. Szczególnie interesuje się endokrynologią oraz neurologią wieku rozwojowego.
Komentarze i opinie (0)