Węzły chłonne u noworodka, niemowlęcia i starszych dzieci
Węzły chłonne to struktury układu limfatycznego (zwanego także układem chłonnym), których zadaniem jest filtrowanie przepływającej przez nie limfy (chłonki). Rozmieszczone są w strategicznych punktach naszego ciała, wzmacniając odpowiedź obronną organizmu na atakujące go drobnoustroje.
Fizjologicznie (czyli w warunkach prawidłowych) węzły chłonne są niebolesne, o zwartej i sprężystej konsystencji. Ich wielkość zależy od wieku dziecka.
- Węzły chłonne u noworodka są niewyczuwalne – w związku z tym każde ich powiększenie wymaga wyjaśnienia przez lekarza.
- Węzły chłonne u niemowląt i dzieci do 3. roku życia są bardzo małe, mają do 3 mm średnicy.
- Węzły chłonne u dzieci starszych (do 12. roku życia) w okolicy podżuchwowej, szyjnej, pachowej i pachwinowej często są nieco większe, mają średnicę do 1 cm. Jeśli nie towarzyszą temu żadne dolegliwości (czytaj poniżej), to można je uznać za prawidłowe.
Nie wszystkie wyczuwalne węzły chłonne to węzły patologicznie powiększone. U dzieci starszych, które przechodzą wiele infekcji, mogą być one nieco większe i przez to wyczuwalne dotykiem.
To też może Cię zainteresować: Jak odkazić ranę dziecku?
Powiększenie i ból węzłów chłonnych u dziecka
Powiększonym węzłom chłonnym może towarzyszyć b ó l. Należy rozróżnić, czy jest to bolesność samoistna (na przykład przy poruszaniu głową w bok pojawia się ból w okolicy węzłów chłonnych szyjnych), czy ból pojawia się dopiero przy ucisku (na przykład przy badaniu palpacyjnym).
Powiększone i bolesne węzły chł onne najczęściej związane są z toczącym się stanem zapalnym, natomiast powiększone i niebolesne – mogą sugerować przyczyny rozrostowe. Kolejnym aspektem, na który należy zwrócić uwagę, jest to, czy podczas dotykania węzłów sprawiają one wrażenie „zbitych” i nieprzesuwalnych względem podłoża, czy są ruchome względem skóry i tkanki podskórnej.
Ważna jest również struktura węzła – te objęte procesem zapalnym mogą być spoiste lub miękkie, wypełnione płynem, a te związane z rozrostem nowotworowym – twarde, zbite lub zwłókniałe. Należy także zwrócić uwagę na wygląd skóry nad powiększonym węzłem chłonnym u dziecka – może wyglądać prawidłowo lub być zaczerwieniona i nadmiernie ucieplona.
Sprawdź również: Kleszczowe zapalenie mózgu – przyczyny, objawy, leczenie
Bolesne i powiększone węzły chłonne – o co zapyta lekarz?
W części przypadków zrozumienie przyczyny powiększenia węzłów chłonnych opierać się będzie na zebraniu przez lekarza dokładnego wywiadu z małym pacjentem i jego rodzicami.
Pomocne będzie ustalenie faktów przedstawionych poniżej.
- W jakim czasie doszło do powiększenia węzłów u dziecka (czy zmiana nastąpiła „z dnia na dzień”, czy węzły powiększały się przez dłuższy czas, na przykład w okresie kilku miesięcy?)
- Czy powiększeniu towarzyszą inne objawy (gorączka, brak apetytu, osłabienie, apatia, poty występujące w nocy, swędzenie skóry, spadek masy ciała)?
- Czy w przeszłości występowały choroby, które mogą „pozostawić” po sobie powiększenie węzłów chłonnych (częste infekcje górnych dróg oddechowych, różyczka, mononukleoza)?
- Czy dziecko miało kontakt ze zwierzętami (psy, koty)?
- Czy w ostatnim czasie dziecko było szczepione (na przykład przeciwko gruźlicy)?
Jakie są przyczyny powiększenia węzłów chłonnych u dziecka?
Powiększenie położonych obwodowo węzłów chłonnych ma najczęściej charakter odczynowy, tzn., że do powiększenia węzła dochodzi w sąsiedztwie toczącego się stanu zapalnego w obrębie skóry lub tkanek, z których limfa (chłonka) spływa do tej grupy węzłów. W ten sposób powiększeniu ulegają węzły chłonne zlokalizowane w okolicy podżuchwowej lub szyjnej, kiedy mamy do czynienia z zapaleniem gardł a i migda łk ó w podniebiennych u dziecka. Podobnie dzieje się w przypadku choroby kociego pazura i po szczepieniu przeciwko gruźlicy.
Kolejną przyczyną powiększenia węzła chłonnego może być stan zapalny toczący się w obrębie tego konkretnego węzła lub grupy węzłów. Dzieje się tak w wielu chorobach zakaźnych u dzieci (różyczce, mononukleozie, odrze, płonicy, błonicy), uogólnionych zakażeniach bakteryjnych i niektórych chorobach odzwierzęcych (toksoplazmoza).
Do przyczyn rzadszych należy powiększenie węzłów chłonnych na skutek toczących się zmian rozrostowych. Uogólnione powiększenie węzłów chłonnych (czyli w więcej niż 3 lokalizacjach) obserwuje się w białaczce, natomiast w chłoniaku Hodgkinga (zwanym dawniej ziarnicą złośliwą) do powiększenia dochodzi najczęściej w obrębie węzłów szyjnych i nadobojczykowych, najczęściej po jednej stronie. Objawy takie występują również w chłoniakach nieziarniczych i histiocytozie.
Do najrzadszych przyczyn powiększenia węzłów chłonnych należy zaliczyć choroby spichrzeniowe, sarkoidozę czy układowe choroby tkanki łącznej.
Powiększone węzły chłonne za uchem, pod pachą, w pachwinie i na szyi
Najczęściej dochodzi do powiększenia grup węzłów chłonnych opisanych poniżej.
- Powiększone węzły chłonne podżuchwowe – do powiększenia węzłów chłonnych zlokalizowanych pod żuchwą dochodzi najczęściej w wyniku procesów zapalnych toczących się w obrębie jamy ustnej i zębów
- Powiększone węzły chłonne w okolicy potylicy i zausznej – powiększone węzły chłonne za uchem u dziecka opisywane są często jako guzek za uchem. Do ich powiększenia dochodzi najczęściej w przebiegu: różyczki, w stanach zapalnych owłosionej skóry głowy (zakażenia bakteryjne i pasożytnicze), po ukąszeniu przez kleszcza w tej okolicy, a także czasem w stanach zapalnych ucha wewnętrznego i zewnętrznego.
- Powiększone węzły chłonne szyjne – powiększone węzły chłonne na szyi u dziecka najczęściej współistniej z ostrymi zakażeniami w obrębie gardła oraz jamy ustnej. Przy dużym powiększeniu węzłów widoczna jest zmiana obrysu szyi. Znaczne powiększenie węzłów chłonnych obserwuje się w mononukleozie, która jest chorobą wirusową powodowaną przez wirusa EBV. Jednostronne powiększenie węzłów chłonnych szyjnych u małych dzieci może być związane z chorobą Kawasaki, w przebiegu której występuje również: wysoka gorączka, drażliwość, wysypka, zapalenie spojówek, zapalenie śluzówki jamy ustnej i obrzęki kończyn. To choroba rzadka, jednak powiększenie szyjnych węzłów chłonnych może być pierwszym objawem tej choroby.
- Powiększone węzły chłonne okolicy nadobojczykowej – powiększenie węzłów nad obojczykiem zawsze wymaga wnikliwej analizy. U dzieci może być spowodowane: chłoniakiem Hodgkina (ziarnicą złośliwą), chłoniakiem nieziarniczym, przerzutami nowotworów zlokalizowanych w obrębie jamy brzusznej lub klatki piersiowej. Węzły te mogą ulegać powiększeniu także w gruźlicy.
- Powiększone węzły chłonne pachowe – powiększenie węzłów chłonnych pachowych może być spowodowane odczynem po szczepieniu BCG (przeciwko gruźlicy) gdy występuje po stronie iniekcji. Węzły chłonne pod pachą mogą ulegać powiększeniu również w chorobie kociego pazura. Do zarażenia bakterią powodującą tę chorobę dochodzi najczęściej podczas zabawy z zarażonym kotem – nawet drobne zadrapanie na ręce u dziecka może powodować wystąpienie objawów.
- Powiększone węzły chłonne pachwinowe – do powiększenia węzłów chłonnych w pachwinie dochodzi na skutek stanów zapalnych zlokalizowanych w okolicy miednicy mniejszej oraz kończyn dolnych. Może być spowodowane zranieniem lub otarciem, stanami zapalnymi krocza, odbytnicy i narządów płciowych. Również zakażenia w obrębie stopy (np. wrastający paznokieć) mogą powodować powiększenie węzłów chłonnych w pachwinie. Należy też pamiętać, że w tej okolicy występują przepukliny pachwinowe, które mogą przypominać powiększony węzeł chłonny.
