Paciorkowiec u dziecka – objawy i leczenie zakażenia paciorkowcem

Maja Wędrocha lekarz 9 lutego 2023 (pierwsza publikacja: 14 grudnia 2021)

Paciorkowiec u dziecka wywołuje szereg chorób zarówno u noworodków, niemowląt, jak i starszych dzieci. Najczęściej mamy do czynienia z paciorkowcem w gardle, będącym przyczyną tzw. anginy ropnej, czyli ostrego zapalenia gardła i migdałków. Jednak zakażenie paciorkowcem może doprowadzić do rozwoju innych niebezpiecznych chorób, np. szkarlatyny i różny. Jakie są objawy zakażenia paciorkowcem i jak leczyć infekcję?

Spis treści

Paciorkowce – jakie choroby wywołują streptokoki?
Streptococcus pyogenes – angina, szkarlatyna, zapalenie ucha u dziecka
Paciorkowiec u dziecka – róża, liszajec, sepsa
Paciorkowiec w gardle – objawy anginy u dziecka
Paciorkowiec ropny – przyczyna szkarlatyny u dziecka
Zakażenie paciorkowcem – objawy skórne
Pneumokoki u dziecka – Streptococcus pneumoniae
Jak leczyć paciorkowca u dziecka?

Paciorkowce – jakie choroby wywołują streptokoki?

Istnieje kilka grup paciorkowców (streptokoków) wywołujących różnego rodzaju choroby. Do najważniejszych zaliczamy bakterie grupy A i B.

Paciorkowce grupy B (paciorkowce bezmleczności, Streptococcus agalactie lub group B streptococcus – GBS ) często bytują naturalnie w pochwie, dlatego każda kobieta ciężarna pod koniec ciąży, to jest w 35.–37. tygodniu ciąży, powinna mieć zrobiony wymaz bakteriologiczny z pochwy, a jego wynik musi być wpisany w kartę ciąży. W trakcie porodu może dojść do przeniesienia bakterii paciorkowca na noworodka i rozwoju ciężkich zakażeń, takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsa (posocznica, uogólnione zakażenie bakteryjne), zapalenie kości i szpiku kostnego.

Kobietom z wynikiem dodatnim testu na paciorkowca w ciąży oraz takim, które nie miały zrobionego tego badania, podaje się przed porodem profilaktycznie antybiotyk celem ochrony dziecka. Paciorkowiec bezmleczności może też spowodować uszkodzenie błon płodowych – zapalenie błon płodowych i błony śluzowej macicy (a tym samym – zakażenie dziecka jeszcze w łonie matki).

Streptococcus pyogenes – angina, szkarlatyna, zapalenie ucha u dziecka

Paciorkowce grupy A (Streptococcus pyogenes, paciorkowiec ropny) wywołują m.in.: zapalenie gardła i migdałków, różę i liszajec (choroby skóry), szkarlatynę (płonicę), zapalenie ucha środkowego, rzadko martwicze zapalenie powięzi, zapalenie płuc, wsierdzia, opon mózgowo-rdzeniowych czy kłębuszkowe zapalenie nerek.

Przeczytaj też: Co oznacza obłożony język u dziecka?

Paciorkowiec u dziecka – róża, liszajec, sepsa

U niektórych ludzi paciorkowce bytują na stałe np. w jamie ustnej, pochwie, wokół odbytu, pojawiają się nawet paciorkowce w nosie. I nie wywołują one zakażeń. Takie osoby to tak zwani bezobjawowi nosiciele i choć same nie chorują, mogą zarażać innych. Paciorkowce przenoszą się też między osobami chorymi drogą kropelkową.

Zakażenie paciorkowcem u dzieci następuje zwykle w dużych skupiskach ludzi – szkołach, przedszkolach. Do zakażeń skóry predysponuje uszkodzenie naskórka i kontakt ze zmianami skórnymi chorego malucha.

Paciorkowiec u dziecka wywołuje różne choroby w różnych grupach wiekowych.

Paciorkowiec u noworodka i niemowlaka może wywołać takie schorzenia, jak: zapalenie opon-mózgowych, sepsa, zapalenie kości, zapalenie płuc wywołane przez paciorkowe grupy B – są to ciężkie choroby wymagające leczenia w szpitalu (jak wspomniano wyżej, są to zakażenia pochodzące od matki).

Kiedy małe, kilkuletnie dziecko ma paciorkowca, grozi mu paciorkowcowe zakażenie skóry (róża, liszajec), a także zapalenie ucha.

W przypadku dzieci w wieku 3–15 lat paciorkowiec w gardle wywołuje zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, szkarlatynę (płonicę )i zapalenie ucha.

Paciorkowiec w gardle – objawy anginy u dziecka

Częstą infekcją jest zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, czyli powszechnie znana angina. Choroba zaczyna się na ogół dość ostro – dziecko ma wysoką gorączkę, nawet do 40 stopni, a u mniejszych maluchów mogą wystąpić mylące rodzica wymioty.

Inne objawy paciorkowca w gardle to:

silny, ostry ból gardła,
ból i powiększenie węzłów chłonnych szyi z przodu i pod żuchwą,
biały nalot na migdałkach i ich widoczne obrzmienie,
brak kaszlu.

Należy pamiętać, że w 90 proc. przypadków zapalenie gardła i migdałków spowodowane jest przez wirusy, a o rozpoznaniu anginy bakteryjnej (określanej jako angina ropna lub angina paciorkowcowa) decyduje wymaz bakteriologiczny z gardła. Powszechne w użytku są obecnie tak zwane „szybkie testy”, pozwalające na wykrycie paciorkowców w gardle.

Paciorkowiec ropny – przyczyna szkarlatyny u dziecka

Szkarlatyna (płonica) wywoływana jest przez ten sam typ paciorkowca, co angina, czyli przez paciorkowca ropnego. Objawy szkarlatyny to: nagła i wysoka gorączka, wymioty, osłabienie, zapalenie gardła. Kiedy dziecko ma szkarlatynę po zarażeniu paciorkowcem, charakterystyczny jest u niego tzw. malinowy język: jest silnie czerwony, o uwydatnionych brodawkach, wrażliwy i bolesny przy spożywaniu ciepłych i kwaśnych pokarmów (dlatego dzieci ich unikają).

W przebiegu płonicy występuje także wysypka u dziecka o charakterze drobnych plamek, która nie występuje między policzkami, pozostawiając tam charakterystyczny biały trójkąt – tak zwany trójkąt Fiłatowa. W zgięciach skóry pojawiają się ciemne, wybroczynowe pasy.

Po przebyciu nieleczonej anginy lub szkarlatyny mogą wystąpić powikłania, takie jak gorączka reumatyczna (zapalenie mięśnia sercowego, stawów) czy zapalenie nerek, jednak dzięki antybiotykom w dzisiejszych czasach zdarza się to wyjątkowo rzadko.

Zakażenie paciorkowcem – objawy skórne

Zmiany na skórze po zakażeniu paciorkowcem występują w przebiegu róży oraz liszajca.

Róża to choroba skóry, która rozpoczyna się wysoką gorączką, dreszczami, a w miejscu zmienionym chorobowo skóra jest mocno czerwona, wyraźnie odgraniczona od zdrowej tkanki. Kształt zmian jest nieregularny, a chora skóra jest napięta, lśniąca, wyraźnie mocniej ocieplona.

Z kolei liszajec to choroba, którą obecnie najczęściej wywołuje jednoczesne zakażenie paciorkowcem i gronkowcem. Występuje pod postacią rozległych miodowych strupów, czasem występują też pęcherze na skórze dziecka, które dopiero w następnym etapie się w nie przekształcają.

Pneumokoki u dziecka – Streptococcus pneumoniae

Jednym z rodzajów streptokoków jest dwoinka zapalenia płuc, zwana powszechnie pneumokokiem (Streptococcus pneumoniae). Do chorób, jakie mogą wywołać pneumokoki, należą m.in.: zapalenie ucha środkowego, zapalenie spojówek, zapalenie zatok, zapalenie gardła, zapalenie stawów, zapalenie wsierdzia, zapalenie kości oraz oczywiście zapalenie płuc. Wszystkie dzieci urodzone po 2017 roku obowiązkowo przyjmują szczepionkę ochronną przeciwko tym patogenom.

Jak leczyć paciorkowca u dziecka?

W większości przypadków wystarczające jest domowe leczenie zakażenia paciorkowcem przy zastosowaniu antybiotyków (na początku antybiotykoterapii maluch powinien zostać odizolowany od innych). Dodatkowo w celu złagodzenia dolegliwości bólowych i gorączki podaje się ibuprofen lub paracetamol.

Aby obniżyć gorączkę, można stosować zimne okłady pod pachami lub w pachwinach (tam gdzie przebiegają duże tętnice). Przy wysokiej temperaturze bardzo ważne jest odpowiednie nawodnienie dziecka.

W czasie anginy, kiedy dziecko ma osty ból gardła, należy unikać podawania mu twardych, ostrych pokarmów, przy szkarlatynie natomiast – kwaśnych i ciepłych – ze względu na możliwy ból i nadwrażliwość języka. U dzieci powyżej 5. roku życia można stosować tabletki do ssania na bolące gardło.

Opublikowano: 14.12.2021; aktualizacja: 09.02.2023

Oceń:

5.0

Maja Wędrocha

Lekarz

Lekarz w trakcie stażu podyplomowego w Szpitalu Miejskim w Siemianowicach Śląskich. Absolwentka Wydziału Lekarskiego Śląskiego UM w Katowicach. Swoją przyszłość zawodową wiąże z chorobami wewnętrznymi oraz pediatrią.