Odkażanie rany u dziecka – rodzaje ran i środki do ich odkażania

Czym jest rana i jakie są jej rodzaje?

Rana (łac. vulnus) to uszkodzenie naturalnej ciągłości skóry, które może przebiegać z utratą części tkanki skórnej lub bez niej. Ze względu na przyczynę uszkodzeń ciała, wyróżnia się rany:

• mechaniczne, w tym stłuczenia, rany pourazowe i chirurgiczne;
• termiczne, spowodowane działalnością ekstremalnie wysokich lub niskich temperatur. Należą do nich wszystkie poparzenia i odmrożenia;
• chemiczne, spowodowane działaniem substancji chemicznych, np. kwasów;
• popromienne, wywołane szkodliwym działaniem radioterapii;
• owrzodzenia skóry, spowodowane różnego typu chorobami.

Inny podział ran zakłada ich klasyfikację ze względu na głębokość uszkodzenia tkanki. Mogą one być:

• powierzchowne, inaczej płytkie, gdzie uszkodzone zostały poszczególne lub wszystkie warstwy naskórka i ewentualnie górna warstwa skóry właściwej. Charakteryzują się one dużą bolesnością, ze względu na odsłonięcie zakończeń nerwowych. Zalicza się do nich otarcia oraz poparzenia I i II stopnia. Jest to najczęściej występujący typ ran u dzieci;
• głębokie, gdzie uszkodzone zostały wszystkie warstwy skóry, zarówno naskórek, skóra właściwa, jak i tkanka podskórna, a zdarza się także, że mięśnie czy kości. Charakterystyczna dla tego rodzaju ran jest utrata czucia oraz widoczna na nich fibryna, strup lub nawet czarna tkanka martwicza. Do ran głębokich należą oparzenia III stopnia oraz długo gojące się rany.

Jak przebiega odkażanie ran?

Przeczytaj też: Czym jest pieluszkowy udar cieplny?

Na czym polega antyseptyka?

Antyseptyka polega na wykonaniu czynności, na skutek których zniszczone zostają wszystkie drobnoustroje chorobotwórcze na skórze i błonach śluzowych, w tym ich formy przetrwalnikowe. Celem działań antyseptycznych jest zapobieganie zakażeniom ran, w tym ropnych powikłań po różnego rodzaju operacjach.

Nowoczesna dezynfekcja ran zakłada wykorzystywanie przebadanych pod kątem bezpieczeństwa i spektrum działania środków antyseptycznych, skutecznych w leczeniu poszczególnych rodzajów ran.

To też może Cię zainteresować: Kłucie w pochwie w ciąży – przyczyny, jak leczyć?

Jak przebiega gojenie ran?

Celem procesu gojenia się rany jest przywrócenie anatomicznej ciągłości oraz funkcjonalności tkanki skórnej. Gojenie ran przebiega w trzech etapach, rozpoczynając od fazy zapalnej zwanej także fazą wysięku, przez fazę rozrostu inaczej ziarninowania, kończąc na fazie remodelowania, czyli naskórkowania i regeneracji.

Po uszkodzeniu skóry naczynia krwionośne ulegają krótkotrwałemu obkurczeniu. Na tym etapie płytki krwi tworzą na ranie skrzep, który uszczelnia uszkodzone naczynia krwionośne, zapobiegając utracie krwi. Są one również odpowiedzialne za uwalnianie cytokin, które stymulują pobudzenie i namnażanie się komórek odpowiedzi immunologicznej, a tym samym prowadzą do kolejnych etapów gojenia się rany. Za sprawą trombiny, z fibrynogenu powstaje substancja zwana fibryną, która wzmacnia i przemienia skrzep w stabilny czop.

Widoczny w miejscu zranienia stan zapalny objawia się zaczerwienieniem, obrzękiem i podwyższoną temperaturą. Wewnątrz rany odbywa się skomplikowany proces obronny przed infekcją, w którym biorą udział m.in. mikrofagi, neutrofile, komórki tuczne oraz makrofagi. Efektem ich pracy jest wydzielanie czynników wzrostu, niezbędnych do następnego etapu.

W kolejnej fazie, zwanej rozrostem, fibroblasty budują tzw. ramę dla odbudowy tkanki. Keratynocyty tworzą nabłonek w procesie angiogenezy. Na końcu tego procesu różnicują się one w poszczególne, ochronne warstwy naskórka.

Ostatnia faza, czyli remodelowanie tkanki skórnej polega na wzmocnieniu nowo powstałej skóry i zabliźnieniu rany. Za ten długi proces, trwający nawet do 2 lat, odpowiedzialne są fibroblasty.

Zobacz również: Szczepienie dzieci na COVID-19 – czy jest bezpieczne

Zasady opatrywania ran

Postępowanie z raną wymaga określenia skali problemu, tzn. jej lokalizacji, rozmiaru i głębokości, a także obserwacji, czy nie występują niepokojące oznaki towarzyszące ranie (np. widoczne w niej ciało obce), które wymagają specjalistycznego postępowania chirurgicznego. W przypadku skomplikowanych ran, np. takich, które nie przestają krwawić, rodzice powinni niezwłocznie zgłosić się z dzieckiem na ostry dyżur, bez podawania mu wcześniej jakichkolwiek substancji czy wyciągania ciała obcego.

Aby wspomóc regenerację organizmu w gojeniu się rany i ochronić ją przed zakażeniem niebezpiecznymi drobnoustrojami (do których należą: bakterie, wirusy i grzyby), należy wykonać czynności wstępne, czyli:

• oczyścić ranę poprzez jej przemycie preparatem antyseptycznym;
• zabezpieczyć ranę, poprzez założenie opatrunku;
• podać środki przeciwbólowe.

Rany powierzchowne. Jak opatrywać drobne rany?

O rany powierzchowne w większości przypadków można dbać samodzielnie. Drobne otarcia naskórka, zadrapania czy skaleczenia (małe rany cięte) to częste przypadłości wśród dzieci, do których opatrzenia wystarczy oczyszczenie i odkażenie rany oraz założenie opatrunku. Później trzeba już tylko regularnie zmieniać opatrunki. Podczas samodzielnego opatrywania rany dziecku konieczne jest wcześniejsze użycie płynów przeznaczonych do dezynfekcji rąk.

W przypadku siniaków pomocne będzie stosowanie zimnych okładów oraz żelu, który wspomoże obkurczanie naczyń krwionośnych.

Rany przewlekłe — jak postępować?

Rany przewlekłe pomimo podjęcia odpowiedniego, profesjonalnego leczenia nie goją się przed dłuższy czas, czyli nawet po kilku tygodniach od ich powstania. Pojawiają się najczęściej jako skutek chorób towarzyszących, takich jak cukrzyca. Przykładami tego typu ran są odleżyny oraz owrzodzenia. Tego typu uszkodzenia wymagają leczenia pod kontrolą lekarza specjalisty.

Przeczytaj też: Hejt – jak pomóc dziecku radzić sobie z hejtem?

Czym odkażać rany dziecka — przegląd substancji i preparatów antyseptycznych

Na rynku można znaleźć preparaty antyseptyczne w formie płynu, roztworu, sprayu lub żelu. Najbardziej znane substancje do odkażania ran to:

• woda utleniona, czyli nadtlenek wodoru – czyści ranę jedynie mechanicznie. Nie wpływa jednak na zmniejszenie ilości bakterii w ranie. Dodatkowo niszczy ona okoliczne tkanki, co nie sprzyja szybszej regeneracji skóry. Zamiast niej lepiej już stosować wodę oczyszczoną z szarym mydłem;
• nadmanganian potasu ma działanie odkażające i ściągające. Jest polecany do kąpieli dla ciężarnych, najmłodszych dzieci, niemowląt, a także w leczeniu atopowego zapalenia skóry (AZS);
• jodyna może być stosowana wyłącznie na nieuszkodzoną skórę, ze względu na to, że powoduje obumieranie tkanek. Ma silne działanie zarówno bakteriobójcze, wirusobójcze, jak i przeciwgrzybicze. Na rany można stosować roztwór wodny jodu w preparacie o nazwie płyn Lugola;
• spirytus salicylowy ma działanie antyseptyczne. Dzięki wysokiej procentowo zawartości alkoholu zabija większość bakterii oraz grzybów bytujących w ranie. Wadą jest to, że po jego zastosowaniu występuje nieprzyjemne, intensywne pieczenie i szczypanie;
• srebro koloidalne jest składnikiem wielu preparatów antybakteryjnych, ze względu na potwierdzone działanie bakteriobójcze;
• rumianek choć wykazuje słabe działanie odkażające, jest polecany do kąpieli małych dzieci i niemowląt.

Specjalistyczne, dostępne w aptekach środki antyseptyczne wykazują wysoką skuteczność w leczeniu ran, dzięki obecności substancji aktywnych. Każdy preparat zawiera także substancje pomocnicze.

Do rekomendowanych preparatów do odkażania ran należą:

• octenisept, który zawiera substancje czynne, takie jak dichlorowodorek oktenidyny oraz fenoksyetanol. Jest lekiem kationowym, dlatego nie należy stosować go razem z anionowymi środkami myjącymi. Jego użycie jest zalecane w oczyszczaniu i pielęgnacji zarówno ran powierzchownych, oparzeń, ran pooperacyjnych, jak również ran głębokich z martwicą;
• polibiotic zawiera składniki aktywne w postaci siarczanu neomycyny, siarczanu polimyksyny oraz bacatryny cynkowej. Jest lekiem rekomendowanym do nanoszenia na drobne rany powierzchowne, takie jak otarcia, zadrapania, oparzenia, a także w przypadkach ukąszeń i owrzodzeń;
• entil oparzenia jest wyrobem medycznym polecanym do zmniejszenia stanów zapalnych, obecnych w miejscach oparzeń. Jego działanie opiera się na łagodzeniu bólu, chłodzeniu, zmniejszeniu obrzęku oraz nawodnieniu danego obszaru skóry.