Bóle stawów u dzieci – jakie są przyczyny bolących stawów u dziecka?

Julita Wojda fizjoterapeuta 14 grudnia 2021

Przyczyny bólu stawów u dzieci uzależnione są od jego lokalizacji i nasilenia. Kiedy dziecko skarży się na ból kolana, powodem bywa stłuczenie, stan zapalny czy choroba Osgooda-Schlattera. Ból bioder u dziecka może wskazywać na problemy reumatyczne, np. toczeń. Z kolei ból stawu łokciowego bywa objawem chorób zakaźnych. Gdy dziecko bolą stawy, należy wziąć pod uwagę dolegliwości dodatkowe: opuchliznę, zaczerwienienia, gorączkę.

Spis treści

Bóle stawów – jak rozpoznać, że dziecko bolą stawy?
Bóle stawów u dzieci – przyczyny
Ból kolana u dziecka – ból stawu kolanowego
Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS) – charakterystyka choroby
Co oznacza ból stawu biodrowego u dzieci?
Dlaczego dziecko boli łokieć?

Bóle stawów – jak rozpoznać, że dziecko bolą stawy?

Bóle stawów pojawiają się u dzieci w różnym wieku. W zależności od lokalizacji dolegliwości, stopnia ich nasilenia i subiektywnej reakcji dziecka, możemy doszukiwać się wielu przyczyn bolących stawów. Jak je różnicować? Na co zwrócić szczególną uwagę? Z pewnością istotne są współtowarzyszące problemom ze stawami objawy, takie jak:

obrzęk stawu,
ocieplenie wskazywanego przez dziecko miejsca,
zmiana koloru skóry,
zapalenie,
narastający ból stawów.

Często dzieci nie potrafią określić dokładnego miejsca oraz intensywności objawów. Z tego powodu sygnalizują je ogólnie, mówiąc: „boli mnie noga”, niezależnie czy jest to ból stawów kolanowych czy biodrowych. Z tego też powodu, nie powinniśmy zwlekać z wizytą lekarską tak, by jak najwcześniej wykluczyć konkretne jednostki chorobowe. Bóle stawów u dzieci mogą być związane z urazem, być oznaką zapalenia stawów lub też dotyczyć innych chorób, nawet nowotworowych.

Bóle stawów u dzieci – przyczyny

Czynniki, przez które dziecko skarży się na ból stawów, są zróżnicowane.

Kiedy staw boli i jest spuchnięty przyczyną mogą być:

urazy,
bóle stawów w przebiegu infekcji bakteryjnych lub wirusowych,
MIZS, czyli młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów,
toczeń rumieniowaty układowy,
choroby jelit o charakterze przewlekłym,
nowotwory o przebiegu łagodnym oraz złośliwym,
wady wrodzone,
hemofilia.

Ból stawu bez opuchlizny może wskazywać na:

niedoczynność tarczycy,
nowotwory (łagodne i złośliwe),
choroby ortopedyczne np. jałowa martwica głowy kości udowej, chora Osgooda-Schlattera,
bóle przeciążeniowe, bóle wzrostowe.

Ból kolana u dziecka – ból stawu kolanowego

Urazy kolana – bolące, stłuczone kolano

Ból stawu kolanowego po urazie nie należy do rzadkości. Grupą dzieci najbardziej narażonych na tego typu uszkodzenia są pacjenci z obniżonym napięciem mięśniowym. Objawy bólu w kolanie zlokalizowane w przedniej jego części mogą wskazywać na uszkodzenia rzepki. Jeśli ból kolana u dziecka, na przykład po upadku, gwałtowanie się nasila, towarzyszy temu odciążanie chorej kończyny, należy pilnie zgłosić się do lekarza. Podobnej, niezwłocznej konsultacji, wymagają takie objawy jak: ból stawu i gorączka, ogólne rozbicie czy też tkliwość i opuchlizna stawu.

Wady postawy, wiotkość stawów

Kiedy dziecko ma ból stawów, warto uważnie obserwować całą jego postawę, w tym ustawienie stóp. Koślawe stopy mogą bowiem być powodem bólu kolan u dziecka.

Hipermobliność, czyli tzw. wiotkość stawów, to problem nadmiernej ruchomości tych struktur, wynikająca z nieprawidłowej budowy tkanki łącznej. Jej zewnętrznym objawem będą tzw. przeprosty, również może powodować bolesność stawów u dzieci. Hipermobilność może prowadzić do częstych podwichnięć i zwichnięć stawów, bólu mięśni i bólu pleców.

Choroba Osgooda-Schlattera

Ból stawów wywołany jest stanem zapalnym elementów anatomicznych zlokalizowanych na kości piszczelowej, który nie ma podłoża infekcyjnego. Częściej obserwowane u aktywnych ruchowo chłopców w wieku 10–15 lat, gdzie w wyniku biegania czy innych czynności, dochodzi do wielu mikrourazów. Niepokojący powinien być ból stawów po wysiłku fizycznym, zaczerwienie, nadmierne ocieplenie, dyskomfort podczas uciskania. Zazwyczaj po odpoczynku, ból powinien ustąpić.

Podobne objawy może tez dawać infekcyjne zapalenie stawu biodrowego u dzieci. Dlatego w tym wypadku warto skorzystać z porady lekarza. Leczenie polega na okresowym ograniczeniu aktywności ruchowej tak, by zminimalizować objawy bólowe. Niekiedy konieczne jest unieruchomienie kończyny oraz korzystanie z dodatkowego zaopatrzenia ortopedycznego: kul, szyn czy ortez. Oprócz tego, stosuje się zabiegi z zakresu fizykoterapii: jonoforezę, ultradźwięki czy laseroterapii.

Ból stawów kolanowych u dziecka a nowotwór

Kolejną przyczyną bólu stawu kolanowego (także biodrowego), u dzieci mogą być nowotwory kości przebiegające łagodnie bądź złośliwie. Najczęściej występującym nowotworem kości u dzieci jest mięsak kościopochodny osteosarcoma) i mięsak Ewinga. Często ich przebieg jest złośliwy, przebiega z bólem kolana i innych stawów, nadmierną sztywnością, obrzękiem, tkliwością chorobowo zmienionego miejsca. Najczęściej dotyka nastolatków.

Kolejnym nowotworem dającym początkowo podobne dolegliwości bólowe jest ostra białaczka limfoblastyczna i ostra białaczka szpikowa. Na pewnych etapach choroby, białaczka jest często mylona z chorobami reumatoidalnymi. Ma swój początek w szpiku kostnym, zlokalizowanym w kościach długich, płaskich i w trzonach kręgowych. Kości długie to na przykład: kość udowa czy żebra. Nowotwór ten charakteryzuje się powstawaniem nietypowych komórek w szpiku kostnym, zwanych blastami.

Bóle kostno-stawowe u dziecka pojawiają się najczęściej, gdy komórki blastyczne zwiększą strefę swego działania. Oprócz tego możemy zauważyć, powiększenie węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych( śledziony, wątroby). Bóle nowotworowe, często pojawiają się u dzieci nocą, budząc je ze snu. Są znacznie silniejsze niż bóle wzrostowe (trwają krócej, mniej nasilone). W ciągu dnia, możemy obserwować utykanie u dziecka, powłóczenie nogą. Dziecko staje się apatyczne, mniej aktywne, masa jego ciała w krótkim czasie gwałtownie spada.

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS) – charakterystyka choroby

Młodzieńcze zapalenie stawów u dzieci jest przewlekłym procesem chorobowym, który swój początek ma przed 16. rokiem życia. To schorzenie układowe tkanki łącznej. Proces zapalny toczy się w tkankach, takich jak: stawy, ścięgna, mięśnie oraz narządy wewnętrzne. Prowadzi do zniekształceń stawów i upośledzenia ich funkcji, często powoduje zaburzenia rozwojowe.

Może być również czynnikiem wpływającym na ograniczenie wzrostu oraz powodującym ciężkie kalectwo. Opóźnienie rozwoju somatycznego jest wprost proporcjonalne do stopnia nasilenia toczącego się procesu zapalnego oraz zaawansowania zmian destrukcyjnych w stawach.

Co należy do przyczyn zapalenia stawów u dzieci? Znaczącą rolę w patogenezie młodzieńczego przewlekłego zapalenia stawów przypisuje się występowaniu wolnych rodników tlenowych, antygenu z grupy HLA, a także przebytym chorobom tkanki łącznej o charakterze zapalnym mogącym pełnić funkcję czynnika inicjującego.

Warto wspomnieć, że postać MIZS u dorosłych to choroba Stilla – bardzo rzadko występująca choroba tkanki łącznej.

Młodzieńcze zapalenie stawów – objawy

Wyróżnia się kilka postaci choroby: młodzieńcze idiopatyczne zapalenia stawów o początku uogólnionym lub wielostawowym (postać seronegatywna lub seropozytywna) i zapalenie z zajęciem niewielu stawów.

Do objawów młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów zalicza się:

gorączkę,
apatię,
utratę apetytu,
bóle stawów u dzieci, jak podczas infekcji grypowej,
wraz z upływem czasu – ograniczenie aktywności fizycznej,
obrzęk pojawiający się w obrębie zaatakowanego stawu,
zniekształcenia obrysu stawu z towarzyszącym upośledzeniem funkcji i ograniczeniem zakresu ruchomości,
charakterystyczną tzw. sztywność poranną polegającą na trudności w osiągnięciu pełnego zakresu ruchu w stawach i wykorzystaniu jego anatomicznych możliwości, która zazwyczaj ustępuje po około pół godziny,
objawy miejscowe najczęściej zlokalizowane w stawie kolanowym, skokowo-goleniowym czy nadgarstku.

Należy pamiętać, że w zależności od okresu choroby, powyższe objawy mogą występować z różnym nasileniem i nierzadko w różnej konfiguracji.

W obrazie klinicznym dziecięcego zapalenia stawów stwierdza się również objęcie procesem zapalnym stawów skroniowo-żuchwowych oraz narządu wzroku, co określa się mianem lokalizacji złośliwej, ponieważ powoduje to znaczne ograniczenie niezwykle istotnych funkcji.

W płynie stawowym stwierdza się obecność wskaźników zapalnych. Dochodzi do zaburzeń odżywienia chrząstki, co przyspiesza destrukcję stawu. Wskutek toczącego się procesu zapalnego następuje zaburzenie wzrostu kości oraz zmiany w układzie kostno-stawowym. Mowa tutaj o ryzyku pojawienia się osteoporozy i obrzęku tkanek, co określa się mianem pierwszego okresu wg. Steinbrockera. Następnie mamy do czynienia ze zwężaniem szpar stawowych.

W trzecim okresie zaawansowania występują nadżerki i deformacje stawów u dzieci. Ostatni, czwarty okres, to pojawianie się zrostów kostnych.

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – różnicowanie

W przypadku podejrzenia młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów wymagana jest szeroka diagnostyka, ponieważ lista chorób zapalnych obejmujących stawy jest długa. Przed rozpoznaniem należy wykluczyć: odczynowe lub infekcyjne zapalenia stawów u dzieci, nowotworowy, artropatie o podłożu immunologicznym, układowe choroby zapalne, etc.

Należy pamiętać także o różnicowaniu z chorobami oraz zmianami, które nie mają podłoża zapalnego, czyli o urazach, fibromialgii czy schorzeniach genetycznych.

Młodzieńcze zapalenie stawów – leczenie

Terapia powinna być uzależniona od postaci i stopnia zaawansowania. Leczenie chorych stawów u dziecka musi być przyczynowe, co jest możliwe jedynie przy posiadaniu wiedzy na temat czynnika etiologicznego. Jest to proces długotrwały i interdyscyplinarny.

Często stosuje się wstrzyknięcia śródstawowe, a w ciężkich przypadkach konieczne może okazać się leczenie zabiegowe (operacja na stawy).

Leczenie farmakologiczne opiera się na stosowaniu leków z grupy glikokortykosteroidów, ze względu na działanie przeciwzapalne i analgetyczne. Kolejną stosowaną grupą są farmaceutyki z grupy immunosupresantów (np. metotrexat, leukeran).

Wykorzystuje się również leki biologiczne, stosowane także w takich chorobach, jak zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa czy reumatoidalne zapalenie stawów u dziecka (RZS). Dobrym działaniem wyróżniają się też: sole złota, sulfasalazyna i leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Czy młodzieńcze zapalenie stawów jest wyleczalne? To choroba przewlekła, lecz odpowiednio wczesne zastosowanie terapii farmakologicznej znacząco hamuje postęp schorzenia i łagodzi stopień nasilenia objawów.

Rehabilitacja stawów u dzieci w przypadku zapalenia

Usprawniające leczenie młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów powinno być prowadzone od początku. Dobór działań rehabilitacyjnych uzależniony jest od:

stopnia zaawansowania zmian oraz ich lokalizacji,
stopnia nasilenia i przebiegu procesu zapalnego,
wieku pacjenta oraz możliwości współpracy z terapeutą.

Kluczowa dla przywrócenia i utrzymania pełnej sprawności jest kinezyterapia, czyli ćwiczenia na stawy ukierunkowane na poprawę zakresu ruchomości oraz wzmacnianie odpowiednich partii mięśni, przywracanie utraconej sprawności fizycznej.

Niezwykle istotne są zabiegi z zakresu fizykoterapii. W przypadku chorób o podłożu zapalnym mają bardzo ważne znaczenie dla spowolnienia przebiegu choroby oraz zmniejszenia jej aktywności. Takim działaniem cechuje się krioterapia z wykorzystaniem ciekłego azotu, która wykazuje silne działanie analgetyczne. Aktywuje także endogenny system znieczulenia poprzez wytwarzanie meta-enkefaliny. Wykorzystuje się również kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe i kąpiele solankowe. Należy jednak pamiętać, że ciepło nie jest wskazane w okresach zaostrzeń tej choroby stawów u dzieci. W związku z tym, stosujemy je jedynie w okresie remisji objawów. Ich dobroczynne działanie pozwala na poprawę metabolizmu skóry, usprawnienie mikrokrążenia i regenerację tkanki łącznej.

Zaleca się także: ekspozycję na zmienne pole magnetyczne, masaże rozluźniające oraz szereg zabiegów z zakresu elektroterapii.

Co oznacza ból stawu biodrowego u dzieci?

Ból biodra u małych dzieci

Młodsze dzieci do 4.roku życia mogą skarżyć się na ból stawu biodrowego.

Bakteryjne zapalenie stawu biodrowego dotyczące także kości i szpiku. Narażeni są głównie chłopcy. Charakterystyczne objawy to: ostry, nasilający się ból, ograniczenie ruchu, opuchlizna, zlokalizowane głównie w okolicy pachwiny. Daje podobne objawy do choroby Osgooda-Schlatera.
Przemijające zapalenie stawów, które może być związane z infekcją dróg oddechowych o charakterze wirusowym. Dotyka częściej chłopców. Dzieci często unikają obciążania chorej nogi, utykają, skarżą się na ból o zmiennym nasileniu.
Choroby reumatyczne – MZIS
Nowotwory.

Ból stawu biodrowego u starszego dziecka

Ból biodra u 4-latka i dzieci do 8. roku życia, mogą doświadczyć takich chorób, jak:

jałowa martwica głowy kości udowej (choroba Perthesa) –ojawia się częściej u chłopców. Ból nasila stawów się zwłaszcza po większym wysiłku fizycznym. Typowy jest ból w pachwinie i okolicach, dziecko utyka. Dolegliwości te mylone są często z bólami wzrostowymi u dzieci. W chorobie Perthesa osłabione zostaje odwodzenie oraz ruchy rotacji kończyny dolnej. Możemy zauważyć, ze pośladek dziecka po stronie chorej jest płaski. Noga może ulec skróceniu.
Nowotwory.
Choroby reumatyczne.

Ból biodra u młodej osoby

Przyczyną bolących stawów u starszych dzieci, po 8. roku życia, często są urazy sportowe. Dolegliwości mogą wywoływać także następujące choroby:

Choroby reumatyczne – MZIS, SLE (toczeń rumieniowaty układowy). Charakterystycznym objawem SLE u dzieci jest: obrzęk stawu, wysypka na skórze dziecka kształtem przypominająca motyla, spadek aktywności, ogólne rozbicie, owrzodzenie jamy ustnej, nadwrażliwość na słońce.

SCFE – młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej. To choroba stawu biodrowego, która może doprowadzić do martwicy Dzieci skarżą się na ból całej kończyny dolnej, głównie: biodra, uda i kolana. Często utykają.

Nigdy nie możemy bagatelizować bólu stawu biodrowego u dzieci. Może on świadczyć nie tylko o zapaleniu toczącym się w omawianym rejonie ciała. Wielokrotnie przyczyna bólu jest oddalona od problematycznego miejsca wskazywanego przez dziecko. Może to oznaczać problemy z jamą brzuszną czy też dysfunkcje stawu krzyżowo-biodrowego. W takich sytuacjach, wymagana jest konsultacja lekarska.

Dlaczego dziecko boli łokieć?

Ból stawu łokciowego u dzieci, może być związany z:

chorobami reumatycznymi ( MZIS, SLE),
chorobami zakaźnymi (borelioza, reaktywne zapalenie stawów),
urazami.

Ból łokcia u dziecka, może ograniczać ruchy całej kończyny górnej, a zwłaszcza stawu barkowego. Często początkowe objawy nie dają pełnego obrazu choroby, dlatego znalezienie przyczyny jest tak trudne. Mimo charakterystycznych symptomów, cześć dolegliwości może być wspólna dla kilku chorób. Warto zatem jak najszybciej skonsultować problem dziecka z lekarzem specjalistą.

Jeśli pojawia się ból po bocznej stronie łokcia i ma charakter promieniujący do przedramienia oraz nadgarstka po stronie grzbietowej, może sygnalizować powstanie tzw. łokcia tenisisty. Ból nasila się podczas ruchów nadgarstka: czynności manipulacyjnych, po ściśnięciu dłoni na powitanie. Dolegliwość ta może pojawić się u dzieci po 16. roku życia i starszych. W leczeniu łokcia tenisisty stosuje się zabiegi fali uderzeniowej, niekiedy wstrzykuje się osocze małopłytkowe. Pomocny może okazać się kinesiologytaping oraz terapia powięziowa.

współpraca: fizjoterapeuta Mateusz Burak

Opublikowano: 14.12.2021;

Oceń:

1.0

Julita Wojda

Fizjoterapeuta

Fizjoterapeutka, absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Obecnie pracuje w Świętokrzyskim Centrum Rehabilitacji „Złota Rybka”.