Objawy białaczki u dzieci, nowotworu krwi wywodzącego się z układu krwiotwórczego, obejmują m.in.: dolegliwości kostne (ból nóg), skórne (bladość, siniaki) oraz neurologiczne (bóle i zawroty głowy). Zmiany widoczne są także w morfologii krwi i w badaniach obrazowych. Terapia jest długotrwała, jednak rokowania w białaczce ulegają obecnie poprawie. W przypadku ostrej białaczki limfoblastycznej, będącej najczęstszym typem białaczek u dzieci, wyleczalność szacuje się na ponad 80 proc.
Białaczka u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania
Spis treści
Czy białaczka to rak krwi?
Białaczka to nowotwór krwi błędnie określany czasem błędnie mianem raka krwi (w prawidłowej medycznej nomenklaturze rak to nowotwór wywodzący się z tkanki nabłkonkowej, a krew do takich nie należy). Istotą białaczki jest nieprawidłowy rozrost niedojrzałych komórek wywodzących się z linii białokrwinkowej, tzw. blastów. Blasty wypierają prawidłowe komórki ze szpiku, co przekłada się na obraz krwi obwodowej i na objawy.
Białaczka to tak naprawdę nie pojedyncza choroba, a grupa chorób. Podstawowe typy (rodzaje) białaczek to:
- ostra białaczka limfoblastyczna,
- przewlekła białaczka limfoblastyczna,
- ostra białaczka szpikowa,
- przewlekła białaczka szpikowa.
Jak pokazują statystyki, białaczki są najczęstszymi nowotworami wieku dziecięcego (stanowią ok. 25 proc. nowotworów u dzieci).
Jakie są przyczyny białaczki u dziecka?
Najczęstsza białaczka u dzieci to ostra białaczka limfoblastyczna. Bardzo rzadko u dzieci rozpoznawane są białaczki przewlekłe (stanowią one jedynie 5 proc. białaczek u dzieci i są to jedynie przewlekłe białaczki szpikowe, u dzieci nie stwierdza się przewlekłej białaczki limfoblastycznej).
Na białaczki najczęściej chorują dzieci w wieku 2–7 lat, nieco częściej chłopcy. Białaczki zdarzyć się mogą jednak w każdej grupie wiekowej – obserwowane są także białaczki u niemowląt, a nawet u noworodków. Białaczki rozpoznawane w pierwszym miesiącu życia określane są mianem białaczek wrodzonych.
Przyczyny białaczek u dzieci nie do końca są wyjaśnione. Wśród czynników sprzyjających zachorowaniom wymienia się m.in.: promieniowanie jonizujące, narażenie na niektóre związki chemiczne, niektóre leki (cytostatyki), predyspozycje genetyczne. Częściej obserwuje się białaczkę u dzieci z zespołem Downa czy też u dzieci z ataksją teleangiektazją.
Białaczki u dzieci zwykle są nowotworami agresywnymi, przebiegającymi dynamicznie, ale rokowania są w przypadku dzieci lepsze niż u dorosłych. Obecna medycyna daje stosunkowo sporemu odsetkowi dzieci szansę na wyleczenie białaczki.
Białaczka – objawy u dzieci
Oznaki białaczki u dziecka mają kilka źródeł. Po pierwsze, związane są one z wypieraniem prawidłowych linii komórkowych ze szpiku. Po drugie, pojawiają się objawy kostne związane z rozwijaniem się procesu nowotworowego w szpiku. Po trzecie, może dojść do nacieku OUN i objawów z tym związanych. Po czwarte, mamy do czynienia z tzw. objawami ogólnymi nowotworów, do których należą niewyjaśnione gorączki i stany podgorączkowe oraz utrata masy ciała.
Przy podejrzeniu białaczki u dzieci objawy, które powinny zaniepokoić rodzica, są zróżnicowane:
- objawy białaczki związane z niedokrwistością:
- bladość skóry,
- osłabienie,
- męczliwość, brak energii, ospałość (objawami białaczki u niemowląt są m.in. zwiększona potrzeba snu i rozdrażnienie po wybudzeniu),
- obniżenie apetytu;
- objawy małopłytkowości:
- wybroczyny na skórze,
- skłonność do nadmiernego siniaczenia (liczne siniaki na skórze, siniaki na rękach i siniaki nogach mogą błędnie sugerować podejrzenie dziecka maltretowanego),
- krwawienia z nosa,
- krwawienia z błon śluzowych;
- objawy nieprawidłowej funkcji układu białokrwinkowego:
- osłabienie odporności, nawracające infekcje;
- kostne objawy białaczki:
- bóle kości, bóle stawów
- ograniczona ruchomość kości,
- utykanie;
-
objawy związane z naciekiem OUN:
- bóle głowy,
- wymioty,
- drgawki.
Inne objawy białaczki u dziecka
Białaczkę u dziecka mogą sugerować dodatkowo niewyjaśnione gorączki i stany podgorączkowe oraz utrata masy ciała. W badaniu przedmiotowym lekarz może zaobserwować skórne objawy białaczki w postaci bladości powłok skórnych oraz wybroczyn na ciele. Niepokój powinny wzbudzić również siniaki u dziecka.
Zmiana wyglądu błon śluzowych także może stanowić objaw białaczki. W jamie ustnej u dziecka widoczny jest biały nalot będący skutkiem nawracających grzybic związanych z zaburzeniami odporności.
Palpacyjne badanie lekarza może wykazać: powiększone węzły chłonne, powiększenie wątroby i powiększenie śledziony. Kiedy dziecko ma białaczkę, słyszalny bywa również szmer pod sercem mogący wynikać z niedokrwistości.
Choroba często ma bardzo dynamiczny przebieg, a pierwsze objawy białaczki pojawią się szybko – dzięki temu rozpoznanie stawiane są dość szybko.
Ból nóg a białaczka
W przypadku kiedy dziecko często skarży się na nawracający ból nóg, białaczka zawsze powinna powinna zostać uwzględniona jako jedna z możliwych przyczyn dolegliwości. Zwłaszcza kiedy ból w nocy ulega nasileniu ze względu na rozgrzanie kończyn i nie ma związku z urazem.
Kiedy dziecko skarży się na bóle nóżek czy też bóle stópek, należy zgłosić te objawy lekarzowi. Bóle nóg u dzieci mogą być wyrazem przerzutów do kości, a błędne rozpoznanie ich jako bólów wzrostowych opóźnia rozpoznanie nowotworu.
Jak rozpoznać białaczkę po badaniu krwi?
W diagnostyce białaczek, poza badaniem podmiotowym i przedmiotowym, wykonywane są badania laboratoryjne i obrazowe. Pierwszym badaniem laboratoryjnym spośród badań na białaczkę jest morfologia z rozmazem krwi. Stwierdzane są w niej takie odchylenia jak:
- cechy niedokrwistości: obniżone stężenie hemoglobiny, obniżony hematokryt, obniżone stężenie erytrocytów,
- małopłytkowość,
- obecność zwiększonego odsetka niedojrzałych form białych krwinek (wspomnianych blastów) w rozmazie,
- leukocytoza (podwyższone stężenie białych krwinek), ale równie dobrze może wystąpić leukopenia lub prawidłowe ilość krwinek białek – należy jednak podkreślić, że leukocytoza u dzieci nie jest patognomoniczna dla białaczek – znacznie częściej stwierdzana jest w przebiegu infekcji.
Objawem białaczki w morfologii bywa także podwyższenie wskaźników stanu zapalnego – wysokie jest CRP i OB u dziecka.
W przypadku podejrzenia białaczki badania obejmują także badanie szpiku kostnego pobranego drogą biopsji. Rozpoznanie stawia się wówczas, gdy odsetek blastów przekracza 25 proc. wszystkich komórek jądrowych w preparacie.
Obrazowe badania na białaczkę
Dziecko z rozpoznaną białaczką powinno mieć wykonaną diagnostykę obrazową celem wykluczenia lub wykrycia ewentualnych przerzutów:
- RTG klatki piersiowej,
- USG jamy brzusznej,
- RTG kości,
- badania obrazowe ośrodkowego układu nerwowego.
Ponadto, wykonuje się badanie płynu mózgowo-rdzeniowego pobranego drogą punkcji.
Chemioterapia w leczeniu białaczki u dziecka
Podstawą leczenia białaczki u dzieci jest chemioterapia. Przed jej włączeniem dziecko kwalifikowane jest do jednej z grup rokowniczych (grupa standardowego ryzyka, grupa pośredniego ryzyka, grupa wysokiego ryzyka).
Chemioterapia u dziecka przebiega w określonych fazach:
- indukcja remisji,
- konsolidacja,
- reindukcja,
- podtrzymanie remisji.
Leczenie białaczki u dziecka jest długotrwałe – w ostrej białaczce limfoblastycznej powyższe leczenie trwa 24 miesiące. Po zakończeniu chemioterapii dziecko powinno być monitorowane pod kątem szybkiego wychwycenia ewentualnej wznowy.
U dzieci z grupy wysokiego ryzyka dodatkowo bywa stosowane profilaktyczne napromienianie ośrodkowego układu nerwowego.
W leczeniu białaczek u dzieci stosowany bywa także przeszczep szpiku kostnego. Jest to metoda używana przede wszystkim w grupach wysokiego ryzyka, w przypadku podejrzenia, że leczenie podstawowe nie wystarczy do osiągnięcia remisji, a także u dzieci, u których doszło do wznowy.
Białaczka u dziecka – wyleczalność i rokowania
Jak już wspomniano, odsetek wyleczeń z białaczek u dzieci jest obecnie stosunkowo wysoki – ostra białaczka limfoblastyczna ma w tej grupie pacjentów odsetek wyleczeń przewyższający 80 proc. W szpikowej białaczce u dziecka szanse na wyleczenie lub długotrwałą remisję są nieco niższe, na poziomie 60 proc.
W przypadku białaczki u dziecka rokowanie zależy jednak od postaci choroby. Źle rokującą białaczką dziecięcą jest np. białaczka wrodzona – wynika to m.in. ze złej tolerancji chemioterapii u noworodków.
Należy pamiętać, że na efekty leczenia choroby wpływają, takie czynniki jak prawidłowe odżywienie organizmu (zapewnienie prawidłowej, stosownej do wieku i potrzeb ilości kalorii) oraz odpowiednie wsparcie psychologiczne, zwłaszcza gdy dziecko długotrwale przebywa w szpitalu.
Bibliografia
- Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H., Choroby układu krwiotwórczego [w:] Pediatria, tom 1, str. 587–598.
- Matysiak M., Białaczki [w:] Hematologia w praktyce pediatrycznej, str. 94–105.
- https://www.researchgate.net/publication/266490269_OSTRA_BIALACZKA_LIMFOBLASTYCZNA_U_3-TYGODNIOWEGO_NOWORODKA
Opublikowano: 14.12.2021;
aktualizacja: 23.09.2024
Oceń:
1.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Mamazone.pl dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Mamazone.pl opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Agnieszka Zaremba-Wilk
Lekarz
Absolwentka I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego - Pediatra. Poza chorobami dzieci interesuje się: chirurgią, chirurgią dziecięcą, a także chorobami wewnętrznymi.
Komentarze i opinie (0)