Wirus HPV – przyczyny, jak wykryć, jak się objawia, szczepionka przeciw HPV

HPV – co to za wirus?

Wirus brodawczaka ludzkiego (human papilloma virus), czyli wirus HPV jest wirusem DNA należącym do rodziny Papillomaviridae. Wykazuje on tropizm do komórek nabłonka i błon śluzowych.

Typy wirusa HPV

Zidentyfikowano ponad 100 różnych typów wirusa HPV. Poszczególne typy wirusa HPV mogą powodować wystąpienie różnych objawów klinicznych. Są one również związane ze zróżnicowanym ryzykiem przekształcenia w nowotwory.

Typy wirusa HPV, a ryzyko transformacji nowotworowej

Poszczególne typy wirusa HPV charakteryzują się różnym ryzykiem przekształcenia w nowotwory. W zależności od tego ryzyka wyróżniamy:

• wirusy niskiego ryzyka – 6, 11, 42, 43, 44,
• wirusy średniego ryzyka – 33, 35, 39, 51, 52,
• wirusy wysokiego ryzyka – 16, 18, 31, 45, 56.

Jak przenosi się zakażenie wirusem HPV?

Do zakażenia wirusem HPV dochodzi w wyniku bliskiego kontaktu z osobą zakażoną.

Zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego przenoszą się następującymi drogami:

• drogą kontaktu bezpośredniego;
• drogą płciową;
• drogą zakażenia okołoporodowego.

Jakie są objawy zakażenia wirusem HPV?

Wirus HPV jest przyczyną powstawania łagodnych zmian, czyli brodawek w różnych obszarach ciała, takich jak: skóra, błony śluzowe jamy ustnej, dróg oddechowych, narządów płciowych, odbytu i układu moczowego.

Zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego może prowadzić do rozwoju kłykcin płaskich i kończystych, stanów przednowotworowych, a nawet nowotworowych.

To, jakie objawy HPV wystąpią u danego pacjenta jest zależne od odmiany wirusa HPV, jakim zakażony jest pacjent.

Zakażenie HPV może również przebiegać bezobjawowo.

Brodawki

Brodawki są to łagodne zmiany skórne, które z czasem zanikają. Powstają one na powierzchniach rogowaciejących, często w obrębie rąk i nóg. Lokalizacja brodawki i jej kształt (kulisty bądź płaski) zależy od typu HPV i miejsca zakażenia wirusem HPV.

Łagodne nowotwory głowy i szyi

Najbardziej łagodnymi nowotoworami jamy usnej są właśnie pojedyncze brodawki jamy ustnej. Mają one szorstką powierzchnię i włóknisto-naczyniową szypułę. Mogą rozwijać się w każdym wieku. Zwykle nie nawracają po chirurgicznym usunięciu.

Brodawki krtani są powodowane najczęściej przez HPV-6 i HPV-11 i również są nowotworami łagodnymi. Mogą być one niebezpieczne dla noworodków zakażonych podczas porodu, jeśli dojdzie do zablokowania dróg oddechowych.

Brodawki odbytniczo-płciowe

Brodawki płciowe znane również jako kłykciny kończyste występują w nabłonku płaskim zewnętrznych narządów płciowych i w okolicy odbytu. Większość z nich jest wywołana przez HPV-6 i HPV-11. U osób zdrowych rzadko ulegają one transformacjom.

Dysplazja i neoplazja szyjki macicy

Zakażenia wirusem HPV drogą płciową zwykle jest bezobjawowe. W niektórych przypadkach mogą pojawić się kalafiorowate zmiany brodawkowate, nawet kilka tygodni po kontakcie płciowym z osobą zakażoną. Zmiany te są ważne w kontekście raka szyjki macicy .

Zakażenia wirusem HPV typów: 16, 18, 31 i 45 są związane ze śródbłonkowymi zmianami nowotworowymi szyjki macicy i większością przypadków raka szyjki macicy.

Pierwsze zmiany nowotworowe są zwane dysplazją szyjki macicy.

Rak szyjki macicy rozwija się stopniowo, w wyniku rozwoju zmian od niskiego (CIN I), poprzez średni (CIN 2) aż do wysokiego stopnia nowotworzenia lub raka in situ. Proces ten może trwać od roku do nawet 4 lat. Zmiany te mogą być wykryte za pomocą badania cytologicznego szyjki macicy, dlatego bardzo istotne jest jego regularne wykonywanie

Co ma wspólnego wirus HPV z nowotworami?

W rozważaniach na temat wirusa brodawczaka ludzkiego pojawia się pytanie o to, dlaczego akurat ten wirus może przyczyniać się do różnych typów nowotworów, zarówno łagodnych jak i złośliwych.

Jest to związane z onkogennymi białkami wirusa HPV (białka E6 i E7), które mogą powodować dezaktywację genów supresorowych nowotworów. Efektem tego procesu jest destabilizacja genomu komórek, co rozpoczyna proces nowotworzenia.

Powszechnie znany jest wpływ wirusa HPV na raka szyjki macicy, jednak może przyczyniać się również do rozwoju innych zmian nowotworowych.

Obecność wirusa brodawczaka ludzkiego stwierdzono w rakach skóry u osób z dysplazją Lewandowsky'ego-Lutza (czyli zespołu człowieka-drzewa), a także raka płaskonabłonkowego skóry.

Wirus HPV może mieć również związek z nowotworami w obrębie narządów płciowych i okolic odbytu (rakiem pochwy, sromu, rak prącia i raka odbytu).

Może mieć także rolę w rozwoju raka krtani, raka gardła czy języka.

Jak wpływa zakażenie wirusem HPV na występowanie raka szyjki macicy?

Wirus brodawczaka ludzkiego jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju raka szyjki macicy. Jest on jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych u kobiet w Polsce i na świecie.

Najczęstszymi typami wirusa HPV powodującymi raka szyjki macicy są typy: 16, 18, 45 i 31.

Zidentyfikowano czynniki ryzyka, które zwiększają ryzyko raka szyjki macicy u pacjentek zakażonych HPV. Są to:

• predyspozycje genetyczne;
• leczenie immunosupresyjne;
• wczesne rozpoczęcie współżycia seksualnego;
• liczni partnerzy seksualni;
• złe warunki materialne;
• palenie tytoniu;
• długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej;
• częste stany zapalne w obrębie pochwy;
• zakażenie onkogennym typem wirusa HPV.

Zakażenie wirusem HPV w ciąży – czym grozi?

Zakażenie HPV w ciąży może być niebezpieczne zarówno dla płodu jak i dla pacjentki. Istnieje ryzyko przeniesienia zakażenia HPV przez matkę na dziecko.

Podczas ciąży kłykciny kończyste, w wyniku zmian hormonalnych powiększają się. Uaktywnia się wirus, który do tej pory pozostawał w stadium utajonym.

Kłykciny kończyste u matki mogą być związane z rozwojem brodawczakowości krtani u dzieci urodzonych siłami natury.

Istnieją hipotezy, że wirus HPV nie przenosi się tylko przez kontakt bezpośredni ze zmianami skórnymi matki podczas porodu, a może się również przenosić przez łożysko.

Zakażenie wirusem HPV – diagnostyka

W celu diagnostyki zakażenia HPV można wykonać badanie cytologiczne wymazu szyjki macicy u kobiet lub okolic prącia u mężczyzn.

Sondy molekularne DNA wirusa i PCR, czyli testy genetyczne z próbek tkankowych są metodami z wyboru w celu wykrycia zakażenia i ustalenia konkretnego typu HPV.

Leczenie zakażenia wirusem HPV

Obecnie nie istnieje leczenie, które całkowicie eliminowałoby zakażenie HPV. Leczenie polega na zwalczaniu objawów zakażenia, takich jak brodawki płciowe czy nowotwory. Z tego powodu bardzo istotna jest profilaktyka zakażenia.

Zapobieganie HPV – profilaktyka zakażenia hpv

Jedną z metod profilaktyki zakażenia HPV jest podejmowanie odpowiednich kroków, które pozwolą zmniejszyć szansę na zakażenie. Bardzo ważny w tym aspekcie jest higieniczny tryb życia. Można to osiągnąć między innymi korzystając z prezerwatyw podczas stosunków seksualnych, a także ograniczając liczbę partnerów seksualnych.

U kobiet bardzo istotne jest regularnie wykonywane badanie cytologiczne, czyli potocznie znanej cytologii . Pozwala ona na wczesne wykrycie zmian w błonie śluzowej szyjki macicy, co pozwoli na szybkie wdrożenie odpowiedniego postępowania.

Najistotniejszym i najbardziej skutecznym sposobem zapobiegania HPV jest szczepionka przeciw HPV.

Profilaktyka zakażenia HPV – szczepionka przeciwko HPV

Szczepionka przeciwko HPV ma za zadanie zapobieganie zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego, co w przyszłości może uchronić pacjenta przed wystąpieniem brodawek narządów płciowych oraz, co szczególnie istotne - nowotworów związanych z HPV.

Kiedyś istniał mit, że konieczne jest tylko szczepienie mężczyzn. Dziś wiemy, ze zarówno mężczyźni jak i kobiety mogą przenosić wirusa, zatem szczepienia są zalecane niezależnie od płci.

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych na rok 2024r. szczepienie przeciwko HPV jest zalecane osobom od ukończenia 9 roku życia do 14 roku życia. Zakup szczepionek został objęty finansowaniem Ministra Zdrowia dla dzieci w wieku 12 i 13 lat w schemacie dwudawkowym.