Gastroskopia – co to jest, jak się przygotować i jakie są wskazania?

Co to jest gastroskopia?

Gastroskopia jest badaniem pozwalającym na wnikliwą ocenę górnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli: przełyku, żołądka i dwunastnicy. Gastroskopia może mieć charakter gastroskopii diagnostycznej, jak również być zabiegiem leczniczym polegającym np. na: usunięciu ciał obcych, tamowaniu krwawienia, usuwaniu polipów, poszerzaniu.

Endoskop wprowadza się przez jamę ustną, pacjent znajduje się pozycji leżącej – zwykle na lewym boku. Gastroskopię wykonuje lekarz, a asystuje mu zazwyczaj pielęgniarka. Badanie trwa od kilku do kilkunastu minut (nieco dłużej w znieczuleniu ogólnym). Badanie zazwyczaj odbywa się w znieczuleniu miejscowym – miejscowe znieczulenie gardła jest rutynowym postępowaniem w większości pracowni endoskopowych [1]. Możliwe jest do wykonania bezpłatnie, jeśli pacjent ma skierowanie od lekarza. Koszt gastroskopii bez znieczulenia to zazwyczaj około 300–350 złotych, w znieczuleniu ogólnym to już wydatek rzędu 700–850 złotych, który może być jeszcze wyższy w przypadku konieczności pobrania wycinka. Możliwe jest także wykonanie w jednym znieczuleniu gastroskopii i kolonoskopii, ale to już wydatek znacznie przekraczający 1000 złotych.

Wskazania do wykonania gastroskopii

Wskazaniami do diagnostycznej gastroskopii są:

• bolesne połykanie, zaburzenia połykania, jadłowstręt;
• przewlekłe bóle brzucha;
• przewlekłe bóle gardła i w okolicy krtani;
• podejrzenie zakażenia Helicobacter pylori;
• podejrzenie połknięcia ciała obcego lub substancji żrącej;
• podejrzenie perforacji przewodu pokarmowego.

Wskazania do gastroskopii terapeutycznej obejmują:

• usuwanie ciał obcych np. baterii;
• tamowanie krwawień, np. jeśli przyczyną są żylaki przełyku;
• usuwanie polipów;
• poszerzanie zwężeń przewodu pokarmowego [2,3].

Badanie gastroskopowe może być powtarzane często celem monitorowania skuteczności leczenia, na zlecenie lekarza. Przeciwwskazania bezwzględne do wykonania gastroskopii to jedynie brak zgody pacjenta. Do przeciwwskazań względnych zalicza się: niewyrównane zaburzenia krzepnięcia krwi, ostry zespół wieńcowy, ostra niewydolność oddechowa i inne ciężkie zaburzenia oddychania, ciężkie zaburzenia rytmu serca, ostra niewydolność serca – zwłaszcza o niejasnej etiologii.

Gastroskopia a ciąża – czy można zrobić gastroskopię w ciąży?

Gastroskopia zalicza się do bezpiecznych badań i chociaż nie ma przeciwwskazań do jej wykonania u kobiet w ciąży, należy wcześniej zasięgnąć opinii specjalisty, czy istnieje konieczność przeprowadzenia takiego zabiegu. Warto mieć świadomość, że wszelkiej maści dolegliwości gastryczne takie jak: zgaga, nudności czy niestrawność stanowią naturalny element towarzyszący okresowi ciąży, w związku z czym nie należy automatycznie traktować ich jako sygnałów alarmujących o obecności schorzenia w obrębie naszego przewodu pokarmowego wymagającego pilnej diagnostyki.

Przygotowanie do badania górnego odcinka przewodu pokarmowego

Przed zabiegiem gastroskopii należy powstrzymać się przez 6 godzin od jedzenia i 4 godziny od picia, jednak nie należy rezygnować z przyjmowania na stałe rano niezbędnych leków – można je połknąć, popijając niewielką ilością wody, chyba że lekarz zaleci inaczej. Co jest także istotne – na parę godzin przed badaniem nie należy żuć gumy, trzeba również zaprzestać palenia papierosów. Nie należy także myć zębów tuż przed badaniem, warto to zrobić wcześniej w domu. Bezpośrednio przed badaniem trzeba wyjąć protezy zębowe. Jeżeli pacjent przyjmuje leki przeciwzakrzepowe, przed planowaną gastroskopią należy niektóre z nich należy odstawić lub zamienić na inne, ale po konsultacji z lekarzem.

Pacjent podpisuje zgodę na badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego, jest informowany o przebiegu gastroskopii oraz zaznajamiany z ryzykiem wystąpienia powikłań, z których szczególnie groźna jest perforacja przewodu pokarmowego, ale występuje ona bardzo rzadko. Zdarzają się także dolegliwości ze strony układu pokarmowego – uczucie pełności, odbijanie, czasem niewielkie bóle brzucha, uczucie suchości jamy ustnej, które zazwyczaj mija po ustąpieniu znieczulenia miejscowego gardła. Gastroskopia to nie jest badanie, które wymaga specjalnego przygotowania, zwłaszcza jeśli nie wymaga znieczulenia ogólnego.

Możliwe jest także wykonanie gastroskopii i kolonoskopii podczas jednej wizyty, zarówno w znieczuleniu miejscowym jak i ogólnym. W przypadku konieczności wykonania kolonoskopii wymagane jest także dodatkowe przygotowanie się, polegające na wypiciu wcześniej środka oczyszczającego jelita z mas kałowych.

Gastroskopia – jak przebiega badanie?

Jaki jest przebieg badania? Przebieg gastroskopii górnego odcinka przewodu pokarmowego wygląda następująco – pacjent leży na lewym boku z nieznacznie uniesioną górną połową ciała. Pacjent ma założony plastikowy ochraniacz do jamy ustnej, a potem powinien wysunąć język. Gdy to zrobi, wtedy lekarz wkłada do ust końcówkę endoskopu. Do prawidłowego wykonania badania konieczne jest wykorzystanie odruchu przełykania, bowiem endoskop jest wprowadzany do przełyku i dalej, do żołądka i dwunastnicy. Sam moment wprowadzenia endoskopu do przełyku jest najmniej przyjemnym etapem badania i u części osób może spowodować wystąpienie odruchu wymiotnego.

Odpowiednie kanały w gastroskopie umożliwią w trakcie badania: wdmuchiwanie powietrza, odessanie płynnej treści, opłukanie końcówki wziernika i błony śluzowej oraz wykonywanie niezbędnych procedur terapeutycznych, np.: pobranie wycinków, pobranie materiału do oceny histopatologicznej (biopsja endoskopowa). Po wykonanym badaniu endoskop jest powoli wyjmowany przez lekarza.

Gastroskopia jest badaniem bezpiecznym, zakażenie chorego w jego trakcie jest bardzo mało prawdopodobne.

Interpretacja wyników gastroskopii

Lekarz w trakcie badania widzi ewentualne nieprawidłowości górnego odcinka przewodu pokarmowego i jest w stanie o nich opowiedzieć pacjentowi zaraz po badaniu. Czasami na ostateczną diagnozę należy poczekać dwa – trzy tygodnie, po uzyskaniu wyników badań histopatologicznych. Do najczęstszych patologii, które można zobaczyć po wprowadzeniu endoskopu do wnętrza ciała pacjenta jest zapalenie błony śluzowej przełyku i żołądka. Można również uwidocznić chorobę wrzodową żołądka, nowotwory żołądka. Można również wykonać test urazowy na obecność bakterii Helicobacter pylori.

Po badaniu pacjent powinien otrzymać pisemne zalecenia od lekarza wykonującego badanie – czy konieczna jest dalsza diagnostyka, np. rezonans magnetyczny, czy konieczne są leki, a jeśli tak, to jakie i na jak długo, czy konieczna jest konsultacja specjalistyczna, a jeśli tak, to kiedy. Gastroskopia jest badaniem umożliwiającym dokładniejsze zbadanie przewodu pokarmowego, ale jej wyniki i wydawane zalecenia powinny uwzględniać także objawy zgłaszane przez pacjenta, przyjmowane leki oraz wykonane wcześniej badania laboratoryjne i obrazowe.