Legenda – czym jest i jakie ma cechy?

Co znaczy wyraz legenda?

Wyraz „legenda” wywodzi się od łacińskiego wyrazu legere, który oznacza „czytać coś, co należy przeczytać”, „coś do czytania”. Sam termin można jednak interpretować na kilka sposobów. Legenda może bowiem oznaczać opowieść związaną z życiem kogoś świętego lub bohatera historycznego. To historia zawierająca elementy fantastyki. Mianem legendy określa się także osobę, która zasłynęła czymś niezwykłym, wyróżnia lub wyróżniała się na tle innych. Legenda to także miejsce, które uznaje się za wyjątkowe i cieszące się sławą.

Co to jest legenda? Krótkie wyjaśnienie

Legenda jest to opowieść lub zbiór opowieści o postaciach historycznych lub uważanych za historyczne. Zazwyczaj przekazywana jest w formie ustnej, a wielu legend nie sposób znaleźć na piśmie.

Legendy zawsze zawierają fakt historyczny, który jest punktem wyjścia do ich powstawania. Brak zapisu i jego ustne przekazywanie powodowało, że informacja historyczna dotycząca jakiegoś wydarzenia nabierała nowych znaczeń i punktów widzenia, ponieważ niełatwo było zachować wszystkie dokładne szczegóły wydarzeń.

Dlatego zazwyczaj zdarzało się, że w dalszym przekazie legendy intuicyjnie łączyło się różne miejsca, fakty i osoby. Coś pomijano, a coś dodawano i każdy skupiał się na innych szczegółach. Legenda odnosi się zawsze do wydarzenia lub osoby będących w dokładnie określonym miejscu, ale ostateczna wersja często bardzo różni się od pierwowzoru.

Legendy zazwyczaj opowiadają o popularnych bohaterach, ale mogą także odnosić się do zwykłych osób, które spotkało coś wyjątkowego, co mogło zmienić bieg wydarzeń lub wpłynąć na postrzeganie jakiegoś miejsca czy też miejsc, które uznaje się za wyjątkowe.

Najbardziej znane legendy opowiadają o świętych, wojownikach czy władcach.

Legendy wywodzą się z ustnej tradycji, niekiedy przekazywanej z pokolenia na pokolenie. Nowożytne legendy, które nie zostały zapisane, badacze zazwyczaj zaliczają do folkloru. Legendy są również żywe w obecnych czasach, ponieważ wszystkie wydarzenia z udziałem ludzi są przez nich oraz przez media komentowane w subiektywny sposób. Właśnie dzięki temu – dokładnie tak jak przed wiekami – powstaje legenda danego wydarzenia. To samo może dotyczyć osób.

Legendy współczesne składają się głównie z biograficznych plotek i anegdot dotyczących postaci związanych z kulturą masową i są pozbawione elementów fantastycznych.

Jakie są rodzaje legend?

Można wyróżnić kilka typów legend:

• Legendy biograficzne – są podstawowym typem legend. Zazwyczaj opowiadają o całym życiu bohatera lub o najważniejszych wydarzeniach, w których brał udział. Ze względu na to, kto jest bohaterem opowieści, najczęściej mówi się o legendach świętych (hagiograficznych) oraz bohaterskich, dotyczących wojowników.
• Legendy miejsca i obyczaju (etiologiczne) – obok legend biograficznych są najbardziej znanymi typami legend. Legendy miejsca opowiadają o wydarzeniach związanych z danym miejscem, np.: kościołem, wsią, górą itp., a także wyjaśniają znaczenie miejsc i ich nazwy. Jeśli chodzi o legendy związane z obyczajami – wyjaśniają one ich przyczyny i pochodzenie.
• Legendy dynastyczne – opowiadają o zdobyciu przez bohatera władzy królewskiej. Mogą opisywać powstanie państwa lub też początek lepszych dla niego czasów. Legendy dynastyczne często mówią o udziale sił wyższych czy też nadzwyczajnych predyspozycjach, które pomogły bohaterowi dojść do władzy.

Jakie są cechy legendy?

Każdy gatunek literacki ma swoje charakterystyczne cechy. Czym się charakteryzują legendy?

• Opowiadają o postaciach historycznych – skupiają się na: świętych, wojownikach, władcach lub innych popularnych bohaterach, którzy byli ważni dla społeczności.
• Punktem wyjścia legend są wydarzenia historyczne lub ważne dla ludzi.
• Legendy mają krótką, zwięzłą formę i są jednowątkowe.
• Opisują konkretne wydarzenie, w określonym czasie i miejscu.
• Mają funkcję dydaktyczną, przedstawiają model postępowania danej postaci godny naśladowania lub przeciwnie.
• Przeplatają wątki rzeczywiste z fantastycznymi.

To, co odróżnia legendę od baśni czy mitu, to jej związki z postaciami historycznymi oraz rzeczywistymi miejscami. Oznacza to, że

Czy legenda to prawdziwa opowieść?

Choć legendy nawiązują do wydarzeń historycznych i mają związek z realnymi miejscami, obecnie trudno dochodzić, czy są prawdziwe, czy też zupełnie zmyślone. Bez wątpliwości wszelkie wątki fantastyczne są nierealne, ale trudno stwierdzić, czy wydarzenia, o których mówi dana legenda, są prawdziwe. Jak zostało wspomniane,

Z pewnością jednak zawsze mają związek z realną topografią, osadzone są w konkretnym, niebajkowym czasie i opowiadają o prawdziwych osobach. O ile więc nie można legend uznać za źródło wiedzy, o tyle są ważnym elementem folkloru i mają w sobie ziarnko prawdy.

Jakie są polskie legendy?

W tradycji polskiej utrwaliły się głównie legendy związane z: Gnieznem, Krakowem czy Kruszwicą, które są najbardziej osławione, ale tak naprawdę każdy zamek, pałac czy historyczne miejsce ma swoją legendę. Za najstarszy zapis polskich legend uważa się powszechnie opowieści zawarte w pierwszej księdze Kroniki Galla Anonima. Do jednych z najsłynniejszych należy otwierająca Kronikę opowieść O królu Popielu i Piaście – została ona, jak uważają badacze, zaczerpnięta z legendy dynastycznej.

W Kronice Galla (powstałej prawdopodobnie w latach 1113–1116) znajdują się również opisy czynów Mieszka I czy Bolesława Chrobrego oraz opisy cudów św. Wojciecha, a także wiele innych opowieści, dzięki którym można poznać nieco inny obraz historii Polski.