Charakterystyka postaci – czym jest i jak ją napisać? Przykład

Na czym polega charakterystyka postaci?

Charakterystyka to nic innego jak przedstawienie postaci. Polega na jak najwierniejszym oddaniu wizerunku i osobowości danego bohatera. Może opisywać postać rzeczywistą lub fikcyjną, np. literacką czy filmową.

Tworzy się opis wyglądu zewnętrznego oraz cech zewnętrznych, jej zachowania, przeżycia wewnętrzne, jaki wyznaje światopogląd, skupia się na cechach charakteru. Tworzy się również portret psychologiczny postaci na podstawie tego, jak dała się poznać w danym utworze. Niezbędna jest więc jej znajomość – trzeba posiadać wiedzę na temat opisywanej osoby.

Charakterystyki postaci – rodzaje

Jest kilka rodzajów opisów postaci:

• Charakterystyka postaci ze względu na jej obiekt – może być indywidualna (wówczas opisuje się jedną osobę) lub zbiorowa (kiedy opisuje się większą grupę, minimum dwóch postaci czy określone środowisko). Można się również spotkać z autocharakterystyką (to próba przedstawienia samego siebie).

• Można stworzyć charakterystykę zewnętrzną postaci, skupiającą się na wyglądzie zewnętrznym i postępowaniu bohatera. Wskazuje się wówczas na wygląd postaci, budowę ciała, rysy twarzy, cechy charakterystyczne w wyglądzie zewnętrznym, ubiór czy styl poruszania się.

• W opisie wewnętrznym postaci analizie podlega jej psychika, jej charakter, cechy charakterystyczne w usposobieniu bohatera. Taki opis obejmuje cechy charakteru, skupia się na myślach samej postaci, pomijając jej wygląd zewnętrzny, a także opisuje jej postępowanie i uczucia względem innych.

• Charakterystyka bezpośrednia występuje wówczas, kiedy w utworze narrator przedstawia postać, jej wygląd i cechy charakteru. Charakterystykę bezpośrednią formułuje sam narrator i na jej podstawie tworzy się opis.

• Charakterystyka pośrednia powstaje na podstawie relacji i opinii innych o danym bohaterze. Charakterystykę pośrednią można napisać także na podstawie słów i myśli postaci oraz jej wypowiedzi dotyczącej samego siebie, na podstawie której czytelnik sam może wydać swoją opinię, nie mając „odgórnych” wskazówek narratora książki.

• Statyczna charakterystyka postaci to taka, w której autor opisu wybiera określone cechy bohatera, zauważalne w wybranym momencie dzieła, nie uwzględniając zmian w jej charakterze na przestrzeni całego utworu.

• Charakterystyka dynamiczna ukazuje postać z całym spektrum jej zachowań, z wszelkimi przemianami wizerunkowymi, jakich doświadcza w swoim życiu.

Charakterystyka postaci – jak napisać charakterystykę postaci? Elementy charakterystyki

Charakterystykę postaci dzieli się na 3 części: wstęp, rozwinięcie (zawierające opis wyglądu zewnętrznego oraz cech charakteru) i zakończenie. Co powinno się znaleźć w charakterystyce postaci?

• Wstęp

Zawiera przedstawienie postaci, czyli suche fakty, takie jak imię, nazwisko, z jakiego utworu pochodzi, czy jest bohaterem pierwszo- czy drugoplanowym, wiek, profesję, miejsce zamieszkania, informacje o rodzinie oraz to, jaką funkcję pełni w utworze.

Oto krótki przykład:

Jan Nowak to bohater powieści „XYZ”Adama Kowalskiego, 40-letni nauczyciel historii.

• Rozwinięcie

W rozwinięciu musi się znaleźć opis cech zewnętrznych – należy opisać wygląd zewnętrzny bohatera, budowę jego ciała, wzrost, opisać twarz, styl bycia i poruszania się. Może tam pojawić się wzmianka o ogólnej ocenie, jaką można wystawić na ich podstawie, np. spokojny, energiczny, nerwowy, flegmatyczny, zawsze uśmiechnięty, ponury.

Nowak był postawnym, dobrze zbudowanym i wysportowanym mężczyzną. Jego czarne włosy zawsze luźno opadały na czoło.

W tej samej części opisuje się także cechy charakteru i wszystkie elementy odpowiednie dla psychiki postaci, opis jej relacji z innymi, przeżycia wewnętrzne i reakcje na różne wydarzenia.

Przykład:

Cechował się niezwykłą otwartością. Był prawdziwym optymistą, pogodnym i życzliwym w stosunku zarówno do bliskich, jak i obcych. Wyróżniał się...

• Zakończenie

Stanowi podsumowanie charakterystyki i oceny postaci, a także ogólne wrażenie na jej temat – czy jest zgodna z osobistymi poglądami autora opisu, czy zasługuje na pozytywny odbiór czy naganę, czy dokonuje słusznych wyborów, czy jej zachowania są odpowiednie.

Przykład:

Jak Nowak, choć w ogólnej ocenie jest postacią pozytywną, taką, z którą czytelnik od razu nawiązuje nić porozumienia, posiadał cechy, których nie sposób zaakceptować.

Warto pamiętać, że o ile próba przedstawienia postaci musi być zgodna z faktami, jakie daje się wyczytać na jej temat w danym utworze, o tyle ostatnia część charakterystyki powinna zawierać osobistą opinię o niej, która nie musi być zgodna z ogólnie przyjętym stanowiskiem, jakie zawierają ogólnodostępne opisy. Uczeń piszący pracę z języka polskiego dotyczącą jakiejś postaci ma prawo do własnej interpretacji, a ocena postaci powinna być zgodna z jego osobistymi odczuciami.

Najczęstsze błędy pojawiające się w charakterystyce postaci

To, jak napisać charakterystykę postaci, nie wydaje się trudne, ale mimo wszystko nauczyciele nie zawsze patrzą na prace uczniów przychylnie. Co je psuje?

• Stworzenie opisu postaci zamiast charakterystyki postaci, skupienie się wyłącznie na cechach zewnętrznych, a nie jej osobowości.
• Chaos kompozycyjny, brak wyraźnego wstępu, rozwinięcia i zakończenia.
• Błędy wynikające z nieznajomości postaci, pisanie nie na temat, brak przemyślanej koncepcji całości.
• Błędy interpunkcyjne, błędy gramatyczne i błędy ortograficzne.
• Ubogie słownictwo. Charakterystyka postaci powinna być swego rodzaju analizą psychologiczną, zawierającą odpowiednie wyrażenia, a nie zbiorem ogólników czy też powtórzeniem zwrotów z utworu.

• Brak własnej interpretacji i oceny postaci.

Charakterystyka postaci nie może być oparta na streszczeniach czy wyłącznie opisach innych – rozpozna to każdy nauczyciel. Trudno także o jakąkolwiek interpretację, jeśli nie zna się motywów i tła, na tle którego żyje dana postać. Dobrze więc w toku czytania danego utworu literackiego zaznaczać sobie fragmenty, które dotyczą różnych postaci – wówczas łatwiej będzie do nich wrócić i napisać charakterystykę postaci na podstawie nie tylko istotnych faktów, ale także ciekawostek, które zawsze wzbogacają pracę, a także własnych obserwacji.