Jak to jest, że niemal każdy coś wie na temat mitologii greckiej czy rzymskiej, ale mitologia Słowian wydaje się być czymś niemal egzotycznym, nawet bardziej niż mitologia nordycka? Nie jest tak szeroko badana ani omawiana, jednak jest nie mniej ciekawa, a co najważniejsze – rodzima! Czym charakteryzują się wierzenia i religia Słowian? W jakich i ilu bogów wierzyli dawni Słowianie?
Bogowie słowiańscy – imiona, funkcje i atrybuty bogów Słowian
Spis treści
Jakich bogów czcili Polacy?
Mogłoby się wydawać, że wszelkie wierzenia Słowian upadły wraz ze chrztem Polski, przyjętym przez Mieszka I w 966 roku. Nic bardziej mylnego. Mitologia słowiańska przetrwała nawet chrystianizację i wciąż była głęboko zakorzeniona w świadomości nie tylko chłopstwa, ale również szlachty. Niestety, niewiele jej śladów pozostało do dzisiaj, ponieważ Słowianie jako lud z reguły niepiśmienny większość opowieści przekazywali ustnie, stąd jest niewiele źródeł wiedzy o wierzeniach Słowian. Naukowcy polegają głównie na znaleziskach, pozostałościach po osadach, a także nazewnictwie miejsc.
Choć powstało wiele opracowań na temat ludów słowiańskich i ich wierzeń, w większości są to bardziej przypuszczenia niż dowody. Cennymi źródłami wiedzy o mitologii słowiańskiej są kroniki Galla Anonima czy Jana Długosza, ale i one nie mówią jasno o tym, w co Słowianie wierzyli przed przyjęciem chrztu. Nie jest pewne, jak wyglądał panteon bogów słowiańskich, choć są przypuszczenia, że nie był zbyt rozbudowany, dlatego też przejście na monoteizm nie był dla Polan zbyt dużą zmianą. Wiadomo jednak, że słowiańscy bogowie związani byli ze zjawiskami zachodzącymi w przyrodzie, co zbliża mitologię słowiańską do greckiej czy rzymskiej.
Ilu jest bogów w panteonie słowiańskim?
W panteonie bóstw słowiańskich nie istniała ścisła hierarchia, a ważność danego boga była zależna od rejonu, który zamieszkiwali Słowianie. Bogowie Słowian byli ściśle związani z kultem ziemi i przyrody, ze zjawiskami naturalnymi, często również ukrywali się pod różnymi imionami, w zależności od regionu. Wyróżnia się następujące naczelne bóstwa:
Perun
Jest jednym z najważniejszych bogów w wierzeniach starosłowiańskich. To bóg nieba i burzy, władca piorunów, twórca błyskawicy, który dał początek przyrodzie, opiekun mężczyzn i wojowników, który włada błyskawicami. Jest bogiem waleczności. Symbolem Peruna jest skamieniała błyskawica, ponieważ reprezentował on światło. Czczono go w lasach, wśród prastarych drzew i w miejscach rażenia piorunem. Słowianie wierzyli w uzdrowicielską moc tych miejsc. Składano mu w ofierze woły i inne zwierzęta. Jego żoną była Perperuna.
Weles
Bóg świata podziemnego i osób zmarłych, słowiański odpowiednik Hadesa, na którego terytorium trafiało się po śmierci. Był postacią o trzech twarzach, rządził nie tylko zaświatami, ale i ziemią oraz niebem. Miał zdolność przybierania różnych zwierząt i ludzi, a jego zwierzęcym wcieleniem był byk, wół i smok. Utożsamiany był także sztuką, kreatywnością, symbolizował bogactwo, sztukę i rzemiosło, był też bogiem magii. Brał udział w stworzeniu pierwszego człowieka. Jego atrybutami są złoto, sierść, rogi, wąż, smok.
Świętowit
Bóg niebios, urodzaju, słońca, ognia, wody i płodności. W mitologii słowiańskiej jest to najwyższe bóstwo ze wszystkich. Jego imię oznacza tego, który widzi. Był postacią o czterech głowach lub czterech twarzach, spoglądających w cztery strony świata. Jego atrybutami były miecz, a biały koń był jego zwierzęcym symbolem.
Swaróg
Bóg ognia niebieskiego, uznawany za naczelnego boga w panteonie słowiańskim. To bóg słońca, nieba i powietrza. Jego imię oznacza światło. Swarzyca czy też Swarga (zwana też swastyką), czyli kołowrót, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli kultury starosłowiańskiej. Jest symbolem szczęścia i dostatku. Swaróg patronował ogniskom domowym i świętym rytuałom związanych z ogniem, bo jego domeną był ogień. Ukazywany był pod postacią kowala, który wykuwał miecze, zbroje i pioruny dla Peruna. W obawie przed gniewem Swaróga, Słowianie nigdy nie odwracali się tyłem do wschodzącego i zachodzącego słońca.
Mokosz
Bogini płodności i urodzaju, wraz z Perunem i Walesem stworzyła człowieka. Uznawana za Matkę Ziemię i patronkę kobiet, opiekunkę dzieci. Jej atrybutami były kądziel i krosno.
W jakich bogów wierzyli Słowianie?
Oprócz naczelnych bóstw, Słowianie mieli również wielu innych, o których niewiele wiadomo. Zaliczają się do nich m.in:
- Dadźbóg i Swarożyc
Synowie Swaróga, symbolizujący dzień (Dadźbóg) i noc (Swarożyc). Pierwszy kojarzony był z bogactwem i płodnością i symbolizował słońce, zaś drugi był symbolem ognia, przy którym ludzie mogli się ogrzać.
- Rod
Rod był bogiem Wyraju, czyli odpowiednika boskiego nieba, do którego kierowane były dusze ludzkie, wywodzące się od Peruna. Słowianie wierzyli bowiem w dwoistość ludzkiej duszy – część miała pochodzić od Walesa i po śmierci trafiać do podziemi, a część od Peruna – ona trafiała do Wyraju. Córkami Roda były rodzanice, które znakowały dzieci po urodzeniu, nadając sens całemu ich życiu.
- Chors
Syn Walesa, symbol głodu i nędzy.
- Strzybóg
Bóg wiatru, syn Peruna i Mokosz. Patronował ziemiom uprawnym, przyczyniał się do urodzaju upraw, roznosił nasiona roślin.
- Czarnobóg
Słowiański odpowiednik diabła.
- Marzanna
Bogini symbolizująca zimę i śmierć
- Jarowit
Bóg wojny, czczony w zachodniosłowiańskich rejonach.
- Dziewianna
Bogini dzikiej przyrody, lasów, księżyca i łowów
Mitologia słowiańska jest bardzo złożona i ciekawa, ale niestety niewiele o niej wiadomo. Jedno bóstwo mogło mieć wiele imion, a w wierzeniach Słowian były również personifikacje zjawisk przyrody, jak np. Zorza była personifikacją świtu, a Dola to personifikacja losu i przeznaczenia.
Jakie są demony słowiańskie?
Nie ulega wątpliwości, że tam, gdzie bogowie, muszą być również demony. I tych nie brakuje w mitologii słowiańskiej. Do najsłynniejszych demonów należą:
- strzyga – kobiecy demon o ptasich szponach, który żywi się krwią;
- utopiec – demon wodny, zrodzony z dusz topielców i poronionych płodów;
- leszy – demon lasu i zwierząt w nim żyjących;
- rokitnik – demon wywołujący wichry, ludzka postać ze skrzydłami nietoperza;
- czart/bies – demon zła;
- mamuny – dusze kobiet zmarłych przy porodzie lub w ciąży, zagrażające nowonarodzonym dzieciom i kobietom w ciąży.
Słowianie dzielili demony na polne, leśne, przydrożne, wodne, bagienne, przybrzeżne, górskie, podziemne, powietrzne, domowe i najbliższego otoczenia. Każdy region miał swoje demony.
Zarówno bogów i bóstw, jak i demonów, jest w mitologii słowiańskiej o wiele więcej. Zdecydowanie warto się z nią zapoznać, ponieważ jest nie mniej ciekawa niż inne mitologie, którymi zachwyca się cały świat. Dość często z mitologii słowiańskiej czerpie literatura – inspirował się nią m.in Andrzej Sapkowski, Paulina Hendel czy Katarzyna Puzyńska, jest również inspiracją dla twórców rękodzieła. Dobrze więc wiedzieć, jakimi symbolami jest się otoczonym, co oznaczają i skąd się wzięły.
Bibliografia
- https://ewiking.pl/pl/n/21;
- https://ozdoby-wikingow.pl/bogowie-slowianscy-panteon/;
- https://horoskopy.gazeta.pl/horoskop/7,166677,24178824,bogowie-slowianscy-co-warto-o-nich-wiedziec.amp;
- https://www.slawoslaw.pl/bogowie/.
Opublikowano: 13.11.2023;
Oceń:
3.8
Roksana Krysa
dziennikarka
Magister filologii polskiej ze specjalizacją z komunikacji społecznej i krytyki literackiej. Jest copywriterem z wieloletnim doświadczeniem, ze szczególnym zamiłowaniem do tematyki parentingowej, którą realizuje w oparciu o samodzielnie zdobywaną wiedzę i własne doświadczenia. Szczególnie bliskie są jej założenia pedagogiczne Korczaka, Montessorii i Freineta oraz idea rodzicielstwa bliskości.
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 12.10.2024