Anafora – trudne słowo! Ale powinien znać je każdy uczeń, bo z pewnością nieraz zetknie się z nim podczas omawiania dzieł literackich, szczególnie poezji. Co ciekawe – znaczenie tego pojęcia, w przeciwieństwie do jego brzmienia, nie jest ani trochę skomplikowane! Co to jest anafora, gdzie i kiedy się ją stosuje i w jakim celu?
Anafora – co to znaczy, funkcje, przykłady. Anafora a epifora
Spis treści
Co to jest anafora? Przykłady anafory
Anafora jest środkiem stylistycznym, który polega na celowym powtórzeniu tego samego słowa lub zwrotu w kolejnych częściach wypowiedzi. Może mieć formę fraz czy też pojedynczych słów. Najczęściej stosuje się ją w poezji i sztuce oratorskiej, najczęściej na początku zwrotek lub wersów czy też na początku zdań, jeśli chodzi o prozę.
Anafora służy wzmocnieniu wypowiedzi i podkreśleniu jej znaczenia. Wzmacnia siłę przekazu danego zwrotu, przez co pełni ekspresywną funkcję językową. Szczególnie popularna była w epoce baroku i oświecenia w poezji dworskiej, gdzie miała na celu pokazanie pozycji, jaką zajmuje poeta w danej sprawie, podkreślała jego światopogląd i ważność jego słów, stanowiła również element zaskoczenia, bo wówczas wskazywała na oryginalność twórczości. Sama nazwa pochodzi od greckiego słowa anaphorá, co oznacza podniesienie – z łatwością można więc domyślić się, jaki jest cel jej wykorzystywania.
Zwolennikami stosowania anafory byli m.in. Daniel Naborowski i Jan Andrzej Morsztyn.
Choć słowo anafora wydaje się trudne, jako środek stylistyczny jest ulubieńcem uczniów – bardzo łatwo wskazać go w tekście. To bowiem nic innego, jak powtórzenie.
Doskonałym przykładem anafory jest barokowy wiersz Daniela Naborowskiego pt. Do Anny, gdzie powtórzony zostaje zwrot z czasem:
Z czasem wszytko przemija, z czasem bieżą lata,
Z czasem państw koniec idzie, z czasem tego świata.
Za czasem stawa dowcip i rozum niszczeje,
Z czasem gładkość, uroda, udatność wiotszeje.
Z czasem kwitnące łąki krasy ostradają,
Z czasem drewa zielone z liścia opadają.
Z czasem burdy ustają, z czasem krwawe boje,
Z czasem żal i serdeczne z czasem niepokoje.
Z czasem noc dniowi, dzień zaś nocy ustępuje,
Czasowi zgoła wszytko na świecie hołduje.
Szczyra miłość ku tobie, Anno, me kochanie,
Wszytkim czasom na despekt nigdy nie ustanie.
Innym przykładem może być wiersz Jana Andrzeja Morsztyna Niestatek:
Prędzej prawdę poeta powie i sen płonny,
Prędzej i aniołowi płacz nie będzie płonny,
Prędzej słońce na nocleg skryje się w jaskini,
W więzieniu będzie pokój, ludzie na pustyni,
Prędzej nam zginie rozum i ustaną słowa,
Niźli będzie stateczną która białogłowa.
W tekście można wykorzystać kilka anafor – nie zawsze jedną i tą samą – może być zastosowana również tylko w częściach utworu, np.:
Szybko - Danuta Wawiłow
Szybko, zbudź się, szybko, wstawaj!
Szybko, szybko, stygnie kawa!
Szybko, zęby myj i ręce!
Szybko, światło gaś w łazience!
Szybko, tata na nas czeka!
Szybko, tramwaj nam ucieka!
Szybko, szybko, bez hałasu!
Szybko, szybko, nie ma czasu!
Na nic nigdy nie ma czasu?
A ja chciałbym przez kałuże
iść godzinę albo dłużej,
trzy godziny lizać lody,
gapić się na samochody
i na deszcz, co leci z góry,
i na żaby, i na chmury,
cały dzień się w wannie chlapać
i motyle żółte łapać
albo z błota lepić kule
i nie spieszyć się w ogóle...
Chciałbym wszystko robić wolno,
ale mi nie wolno?
oraz:
Monolog dla Kasandry - Wisława Szymborska
To ja, Kasandra.
A to jest moje miasto pod popiołem.
A to jest moja laska i wstążki prorockie.
A to jest moja głowa pełna wątpliwości.
To prawda, tryumfuję.
Moja racja aż łuną uderzyła w niebo.
Tylko prorocy, którym się nie wierzy,
mają takie widoki.
Tylko ci, którzy źle zabrali się do rzeczy,
i wszystko mogło spełnić się tak szybko,
jakby nie było ich wcale.
Wyraźnie teraz przypominam sobie,
jak ludzie, widząc mnie, milkli wpół słowa.
Rwał się śmiech.
Rozpalały się ręce.
Dzieci biegły do matki.
Nawet nie znałam ich nietrwałych imion.
A ta piosenka o zielonym listku -
nikt jej nie kończył przy mnie.
Kochałam ich.
Ale kochałam z wysoka.
Sponad życia.
Z przyszłości. Gdzie zawsze jest pusto
i skąd cóż łatwiejszego jak zobaczyć śmierć.
Żałuję, że mój głos był twardy.
Spójrzcie na siebie z gwiazd - wołałam -
spójrzcie na siebie z gwiazd.
Słyszeli i spuszczali oczy.
Żyli w życiu.
Podszyci wielkim wiatrem.
Przesądzeni.
Od urodzenia w pożegnalnych ciałach.
Ale była w nich jakaś wilgotna nadzieja,
własną migotliwością sycący się płomyk.
Oni wiedzieli, co to takiego jest chwila,
och bodaj jedna jakakolwiek
zanim -
Wyszło na moje.
tylko że z tego nie wynika nic.
A to jest moja szmatka ogniem osmalona.
A to są moje prorockie rupiecie.
A to jest moja wykrzywiona twarz.
Twarz, która nie wiedziała, że mogła być piękna.
Co to jest epifora ? Przykłady
Podobnie, jak anafora, także epifora jest specyficznym rodzajem powtórzenia. O ile jednak anafora to celowe powtórzenie na początku kolejnych segmentów wypowiedzi, o tyle epifora jest powtórzeniem występującym na ich końcu.
Epifora pochodzi od greckiego słowa epistrophḗ, które oznacza powtórzenie.
Przykładem epifory może być wiersz Cypriana Kamina Norwida Moja piosnka II, ze zwrotem Tęskno i Panie:
Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba
Podnoszą z ziemi przez uszanowanie
Dla darów Nieba …
Tęskno mi, Panie …
Do kraju tego, gdzie winą jest dużą
Popsować gniazdo na gruszy bocianie,
Bo wszystkim służą…
Tęskno mi, Panie …
Do kraju tego, gdzie pierwsze ukłony
Są, jak odwieczne Chrystusa wyznanie,
"Bądź pochwalony!"
Tęskno mi, Panie …
Tęskno mi jeszcze i do rzeczy innej,
Której już nie wiem, gdzie leży mieszkanie,
Równie niewinnej …
Tęskno mi, Panie…
Do bez-tęsknoty i do bez-myślenia,
Do tych, co mają tak za tak – nie za nie,
Bez światło-cienia …
Tęskno mi, Panie …
Tęskno mi owdzie, gdzie któż o mnie stoi?
I tak być musi, choć się tak nie stanie
Przyjaźni mojej…
Tęskno mi, Panie…
Epifora również ma na celu podkreślenie rangi wypowiedzi, pozycji i zdania autora na określony temat.
Jak rozpoznać anaforę?
Anafora zawsze występuje na początku wypowiedzi lub utworu, stąd łatwość jej wynajdywania. Nie musi się jednak powtarzać w każdym wersie – powtórzenie może wystąpić w każdej strofie czy nawet pojawiać się nieregularnie. W jednym tekście można także wykorzystać kilka anafor.
Choć nazwy środków stylistycznych bywają trudne – samo ich znaczenie okazuje się czasem naprawdę proste. Zdecydowanie warto je znać – pomagają zrozumieć sens wielu utworów, bywają także swego rodzaju znakiem rozpoznawczym niektórych artystów. Co najważniejsze – wiedza o ich znaczeniu i sposobach wykorzystania przydaje się na sprawdzianach i egzaminach!
Opublikowano: 16.06.2023;
Oceń:
3.8
Roksana Krysa
dziennikarka
Magister filologii polskiej ze specjalizacją z komunikacji społecznej i krytyki literackiej. Jest copywriterem z wieloletnim doświadczeniem, ze szczególnym zamiłowaniem do tematyki parentingowej, którą realizuje w oparciu o samodzielnie zdobywaną wiedzę i własne doświadczenia. Szczególnie bliskie są jej założenia pedagogiczne Korczaka, Montessorii i Freineta oraz idea rodzicielstwa bliskości.
Komentarze i opinie (0)