Bakteriomocz – co oznacza, jakie są objawy i jak leczyć?

Bakteriomocz, bakteriuria, bakteriemia – co to znaczy?

Bakteriomocz to ilość bakterii w moczu większa niż dopuszczalna norma. Gdy bakteriomocz jest połączony z objawami sugerującymi zapalenie dróg moczowych, można rozpoznać zakażenie układu moczowego – w skrócie ZUM. Pojęciem tożsamym z bakteriomoczem jest bakteriuria.

Liczne bakterie w moczu często współistnieją z leukocyturią, czyli obecnością w moczu krwinek białych (leukocytów) w zwiększonej ilości. Leukocyty w moczu jednak nie zawsze świadczą o zakażeniu – są również wynikiem: polekowego uszkodzenia nerek, odwodnienia, nadmiernego wysiłku fizycznego, gorączki, a nawet niewydolności serca. Należy również wziąć pod uwagę infekcję ginekologiczną i zanieczyszczenie moczu upławami z pochwy.

Bakteriemia to obecność bakterii we krwi. W przypadku ciężkich zakażeń, np. zapalenia płuc, opon mózgowo-rdzeniowych, także w trakcie zakażeń układu moczowego i nerek, bakterie mogą przenosić się z nich do krwi i razem z krwią osiadać w innych narządach, powodując zakażenie uogólnione – ten stan nazywamy posocznicą (sepsą).

Badaniem pozwalającym na wykrycie w moczu bakterii i leukocytów jest badanie ogólne moczu. Dodatkowo wykrywa też czerwone krwinki, białko, cukier i inne. Posiew moczu to badanie pozwalające wyhodować z moczu konkretne bakterie, które powodują daną infekcję z jednoczesnym wykonaniem antybiogramu. Antybiogram określa, które antybiotyki są odpowiednie do leczenia danego rodzaju bakterii.

Co oznacza bakteriomocz bezobjawowy?

Bakteriomocz bezobjawowy oznacza, że w moczu obecna jest duża ilość bakterii, ale nie występują żadne objawy kliniczne zakażenia dróg moczowych, to jest: ból, pieczenie podczas oddawania moczu, parcia naglące na pęcherz, częste oddawanie moczu, krwiomocz.

Szacuje się, że nawet u co dwudziestej kobiety występuje bezobjawowa bakteriuria w ciąży, która może przejść w zapalenie nerek.

Inne wyjątki to obecność bakterii w posiewie moczu przy braku objawów u pacjentów przed planowanymi zabiegami urologicznymi.

Bakterie w moczu – objawy

Obecność bakterii w moczu połączona z objawami z dróg moczowych upoważnia do rozpoznania zakażenia układu moczowego (ZUM). Objawy te obejmują:

• ból, pieczenie podczas oddawania moczu,
• częste oddawanie moczu (częstomocz),
• nieustanne parcie na pęcherz,
• ból w nadbrzuszu, czyli w okolicy nad spojeniem łonowym,
• czasami krwiomocz,
• mogą wystąpić objawy ogólne – gorączka, osłabienie.

Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą wstępującą, czyli od wejścia do cewki moczowej w górę, aż do pęcherza. Jakie czynniki sprzyjają zakażeniom bakteryjnym? Łatwiej do zakażenia dochodzi u kobiet ze względu na krótką cewkę moczową, bliską odległość odbytu i obecność szkodliwych bakterii w przedsionku pochwy. Ryzyko zapalenie pęcherza jest zwiększone u kobiet aktywnych seksualnie, u których infekcje dróg moczowych mogą nawracać.

Bakteriomocz, czyli bakterie w moczu u dziecka

Jeżeli chodzi o bakterie w moczu u dziecka, mogą one również spowodować objawowe zakażenie dróg moczowych. Narażone są szczególnie najmłodsze dzieci. Problematyczne jest, że u niemowląt objawy są niecharakterystyczne. Występuje gorączka, dziecko może być apatyczne, osłabione, płaczliwe, wymiotuje. Dlatego u najmłodszych pacjentów badanie moczu na bakterie jest konieczne, nawet gdy jedynym objawem choroby jest gorączka – należy ustalić jej źródło. U starszych dzieci występują podobne objawy jak u osób dorosłych: częstomocz, parcie na mocz, ból podbrzusza i ból przy oddawaniu moczu. Podobnie jak u dorosłych, najczęściej za zakażenia odpowiada E. coli w moczu.

Bezobjawowy bakteriomocz u dzieci, podobnie jak u dorosłych, nie jest wskazaniem do rozpoczęcia leczenia ze względu na ryzyko rozwoju oporności na antybiotyki i zwiększenie ryzyka rozwinięcia się objawów zakażenia.

Bakteriomocz w ciąży

Bakterie w moczu w ciąży, nawet gdy nie ma żadnych objawów, wymagają zastosowania antybiotyku dlatego, że zwiększają ryzyko przejścia zakażenia na nerki (ze względu na utrudniony odpływ moczu spowodowany dużą macicą). Bakteriomocz w ciąży może też wywołać przedwczesne odpłynięcie płynu owodniowego i poród przedwczesny, a także spowodować małą masę urodzeniową dziecka.

W trakcie ciąży ogólne badanie moczu powinno być wykonywane często, a wyniki badania moczu i ewentualne zastosowane leczenie – wpisane czytelnie w kartę ciąży.

Zapalenie pęcherza w ciąży może być problematyczne do rozpoznania przez samą pacjentkę dlatego, że takie objawy, jak parcie na pęcherz, częste oddawanie moczu i dyskomfort w brzuchu często występują w prawidłowo przebiegającej ciąży.

ZUM u dzieci i w ciąży – leczenie zakażenia układu moczowego

Infekcja dróg moczowych jest rozpoznawana na podstawie objawów klinicznych i wyników badań. Wykonuje się: badanie ogólne moczu, posiew moczu, badania krwi, a w przypadkach ciężkich zakażeń również posiew krwi. Od wykonywania posiewu moczu można odstąpić u kobiety, która nie przebywa w szpitalu i która przechodzi zapalenie pęcherza o typowych objawach. We wszystkich pozostałych przypadkach zleca się posiew moczu.

Leczenie klasycznego zapalenia pęcherza u kobiety można prowadzić samodzielnie, stosując szeroko dostępną bez recepty furaginę (furazydynę). W razie nieustępowania objawów należy jednak zgłosić się do lekarza. Zaleca się odpoczynek w łóżku, spożywanie dużej ilości płynów i, w razie potrzeby, przyjmowanie np. paracetamolu. Furaginy w ciąży na zapalenie pęcherza nie stosuje się w I oraz w III trymestrze.

Zakażenie układu moczowego w ciąży leczy się nieco inaczej – zalecane są: amoksycylina, cefaleksyna, fosfomycyna. Zapalenie pęcherza u dziecka należy leczyć po konsultacji z lekarzem.

U kobiet zakażenie dolnych dróg moczowych może być problemem nawracającym. Celem zapobiegania nawrotom choroby zaleca się picie większej ilości płynów – także dodatkową szklankę wody przed samym stosunkiem płciowym oraz codziennie spożycie soku lub preparatu z żurawiny.

Powinno oddawać się mocz regularnie co 2–3 godziny, również tuż po stosunku płciowym oraz przed samym snem, unikać dezodorantów intymnych i dodawania do kąpieli w wannie środków chemicznych. Można również skonsultować się z lekarzem celem zastosowania profilaktycznej antybiotykoterapii po stosunku płciowym.