Alfa-fetoproteina AFP to białko płodowe, które wytwarzane jest przez pęcherzyk żółtkowy płodu. Po jego zaniku produkcję przejmuje wątroba i przewód pokarmowy. AFP przenika przez łożysko i służy do diagnostyki wad genetycznych płodu. Wykorzystywane jest także jako marker nowotworowy w chorobach onkologicznych. Jak się przygotować do badania AFP? O czym świadczy podwyższone stężenie AFP poza ciążą?
AFP badanie (alfa-fetoproteina) – normy i interpretacja
Spis treści
Co to jest AFP (alfa-fetoproteina)?
Alfa-fetoproteina (AFP) jest to białko płodowe, wytwarzane w dużej ilości przez pęcherzyk żółtkowy płodu. Po zaniku pęcherzyka jego produkcję przejmuje wątroba i przewód pokarmowy. W 13. tygodniu ciąży stężenie alfa-fetoproteiny jest najwyższe, a w momencie porodu jej stężenie zaczyna maleć, aby do czasu ukończenia pierwszego roku życia dziecka osiągnąć wartości prawidłowe.
Oznaczenie AFP może służyć także do rozpoznania wad rozwojowych w trakcie ciąży.
Alfa-fetoproteina to białko pokonujące barierę łożyskową, a więc pojawia się w krwiobiegu kobiet ciężarnych. Wzrost stężenia afp w ciąży zauważalny jest jednak później niż u płodu. W ciąży stężenie AFP jest najwyższe między 32. a 36. tygodniem ciąży .
U dorosłych – kobiet i mężczyzn i u zdrowych dzieci oraz młodzieży stężenie AFP we krwi jest niewielkie.
Kiedy wykonać badanie AFP i jak się przygotować?
Wskazania do badania alfa-fetoproteiny w ciąży
Wskazaniem do oznaczenia alfa-fetoproteiny jest monitorowanie i wykrywanie wznowy nowotworów. Stosuje się go również jako test przesiewowy w populacjach szczególnie narażonych na nowotwory (Chińczycy, Eskimosi).
Oznaczenie AFP ma również zastosowanie przy różnicowaniu:
- noworodkowego zapalenia wątroby,
- noworodkowej atrezji dróg żółciowych.
Na podstawie tego badania można również rozpoznać wady rozwojowe płodu oraz choroby łożyska w czasie ciąży. Badanie prenatalne oznaczenia AFP w surowicy ciężarnej kobiety przeprowadza się między 15. a 20. tygodniem ciąży. Zaleca się oznaczenie również beta gonadotropiny kosmówkowej (beta HCG) oraz estriolu znajdujących się we krwi matki – jest to tzw. test potrójny.
Wspomniany test potrójny pozwala na podstawie trzech składowych (stężenia alfa-fetoproteiny, estriolu i gonadotropiny kosmówkowej) określić, czy występuje u dziecka ryzyko wystąpienia wad ośrodkowego układu nerwowego, rozszczepu kręgosłupa, a także zespołu Downa i zespołu Edwardsa. Wynik ujemny w ciąży wyklucza wadę u dziecka, choć część matek rozszerza diagnostykę o kolejne badania, np. o tzw. test NIFTY.
Marker AFP w wykrywaniu raka
Podwyższone wartości AFP obserwowane są u dorosłych, zarówno u mężczyzn jak i u kobiet. Dzieje się tak dlatego, że guz nowotworowy wywodzący się z tkanki zarodkowej również wydziela AFP. Klinicznie oznaczenie alfa-fetoproteiny znalazło swoje zastosowanie w monitorowaniu leczenia chirurgicznego albo radiochemioterapeutycznego.
Spadek poziomu AFP świadczy o skuteczności leczenia nowotworów, natomiast nagły wzrost wskazuje na wznowę guzów nowotworowych albo pojawienie się odległych przerzutów.
Alfa-fetoproteina jest markerem wielu zmian złośliwych, jak: rak wątroby, rak płuc, rak żołądka, rak trzustki i dróg żółciowych i wiele innych.
Badanie AFP – jak się przygotować?
Badanie stężenia AFP wykonuje się na podstawie pobranej od pacjenta niewielkiej ilości krwi do probówki próżniowej. Materiał pobierany jest zazwyczaj z żył najlepiej widocznych i zlokalizowanych w dole łokciowym, u dzieci natomiast stosuje się niewielkie nacięcie nożem lekarskim (lancetem) na skórze, w celu wywołania niewielkiego krwawienia. Otrzymaną próbkę wysyła się do analizy.
Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania, nie trzeba być na czczo.
Marker AFP – norma i wartości referencyjne
Podaje się, że wartości prawidłowe dla oznaczenia alfa-fetoproteiny nie przekraczają:
- 15 ng/ml (u dorosłych u mężczyzn i kobiet poza stanem fizjologicznym, jakim jest ciąża);
natomiast u kobiet w ciąży powinny mieścić się w zakresie:
- 28–120 ng/ml – oznaczane w 16.–18. tygodniu ciąży.
Interpretacja wyniku badania stężenia alfa-fetoproteiny – wysoka i niska co oznacza?
Wzrost AFP rejestruje się w takich chorobach, jak:
- nowotwory zarodkowe jajników oraz jąder;
- nowotwory przewodu pokarmowego (rak trzustki, rak żołądka, rak jelita grubego);
- choroby wątroby – WZW, pomartwicza marskość wątroby, poalkoholowa marskość wątroby, pierwotna marskość żółciowa wątroby;
- rak płuc,
- tyrozynemia – choroba genetyczna, charakteryzująca się pojawieniem tyrozyny oraz jej metabolitów w moczu pacjenta,
Warto wspomnieć, że podwyższone wartości utrzymują się w tzw. dziedzicznie uwarunkowanym wysokim AFP.
Podwyższony poziom AFP nie stanowi podstawy dla postawienia diagnozy. Zły wynik to zawsze wskazanie do poszerzenia diagnostyki, wykonania dalszych badań.
Niskie AFP i jego brak we krwi
Marker AFP nie występuje w badaniu krwi:
- u osób zdrowych bez względu na płeć (powyżej. 1 roku życia),
- w nasieniaku jądra,
- w kosmówczaku, gruczolaku jajnika.
Niski poziom AFP po 10. tygodniu ciąży może świadczyć o zespole Downa lub wadzie cewy nerwowej.
Bibliografia
- K. Pietrusińska, Wybrane markery nowotworowe, 2023.
- D. Borowski, M.Wielgoś, P. Węgrzyn, Diagnostyka prenatalna w praktyce, PZWL, 2015.
Opublikowano: 02.02.2023;
Oceń:
1.0
Komentarze i opinie (0)