Aborcja w Polsce – w jakich przypadkach można dokonać aborcji?

Aborcja – definicja

Procedura przerwania ciąży jest zabiegiem medycznym, który – zgodnie z nazwą – ma na celu uniemożliwienie dalszego rozwijania się płodu. Aborcja (z języka łacińskiego abortus) oznacza poronienie, które jednak w tym przypadku nie następuje samoistnie, a jest wywołane celowym działaniem. W Polsce do 1932 roku przeprowadzanie zabiegów aborcyjnych było całkowicie zakazane i karalne. Wyrok w sprawie mogła usłyszeć zarówno kobieta poddająca się procedurze, jak też lekarz lub inna osoba, która ją przeprowadzała, a nawet partner kobiety, który podżegał oraz pomagał w organizacji procederu.

Po okupacji hitlerowskiej, która całkowicie zniosła zakaz i wręcz zachęcała kobiety do podjęcia decyzji pozbycia się płodu, wrócono prawnie do delegalizacji aborcji, jednak pozostawiono pewne wyjątki, które w drodze kompromisu mogły doprowadzić do przerwania ciąży bez ponoszenia jakichkolwiek konsekwencji z tego tytułu. I tak, w latach 50. XX wieku praktycznie umożliwiono kobietom dokonywanie aborcji na żądanie z przyczyn społecznych. Mogły one, na podstawie osobistego oświadczenia o istnieniu ciężkich warunków życiowych, przeprowadzić legalną aborcję w szpitalach.

Zobacz też: Nieplanowana ciąża – co robić?

Wejście w życie w 1993 roku Ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, doprowadziło do ograniczenia dostępności zabiegów przerywania ciąży. Od tego momentu zabieg mógł zostać przeprowadzony jedynie w trzech określonych przypadkach:

• kiedy ciąża stanowiła zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety (w każdym przypadku, bez ograniczenia tygodniem trwania ciąży, jednak wystąpienie tej okoliczności musiał potwierdzić lekarz inny niż ten podejmujący się zabiegu aborcji, chyba że ciąża bezpośrednio zagrażałaby życiu kobiety);
• kiedy badania wskazywały na wysoce prawdopodobną możliwość wystąpienia ciężkich i nieodwracalnych wad u rozwijającego się płodu (na tę przesłankę eugeniczną można było powoływać się w chwili osiągnięcia przez rozwijający się płód możliwości samodzielnej egzystencji poza ciałem matki. Również w tym przypadku opinię taką musiał wydać lekarz inny niż ten, który miał podjąć się zabiegu przerwania ciąży);
• kiedy zachodziło uzasadnione podejrzenia, iż do poczęcia doszło w wyniku popełnienia przestępstwa (w wyniku gwałtu lub kazirodztwa). Wystąpienie tej okoliczności musiał potwierdzić prokurator, a moment przeprowadzenia aborcji zredukowano do końca 12. tygodnia trwania ciąży.

Szacuje się, że w związku z wejściem tej ustawy zakwitło w Polsce podziemie aborcyjne, gdzie przeprowadzano od kilku do kilkunastu tysięcy zabiegów przerywania ciąży rocznie, poza systemem ochrony zdrowia i często przez osoby niebędące lekarzami. Pojawiło się również zjawisko tzw. turystyki aborcyjnej.

Przeczytaj też: Zespół Edwardsa – jakie szanse na przeżycie?

Co zmieniła najnowsza ustawa antyaborcyjna?

W październiku 2020 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł niezgodność przesłanki eugenicznej z Konstytucją RP, dlatego też od stycznia 2021, kiedy orzeczenie to weszło w życie, w Polsce nie istnieje już możliwość przeprowadzenia legalnego zabiegu przerwania ciąży w przypadku stwierdzenia w trakcie badań wysokiego prawdopodobieństwa wystąpienia u płodu wad letalnych (prowadzących nieuchronnie do śmierci po urodzeniu) lub ciężkiej i nieuleczalnej choroby. Pozostałe dwa wyjątki pozostają obowiązujące.

24 stycznia 2024 r. posłowie KO złożyli poselski projekt dotyczący wprowadzenia w Polsce legalnej aborcji do 12. tygodnia ciąży.

Przeczytaj też: Jak działa antykoncepcja awaryjna?

Rodzaje aborcji

Zabiegi przerwania ciąży można podzielić na dwa główne rodzaje: aborcję farmakologiczną (nazywaną również niechirurgiczną, medyczną albo domową) oraz aborcję chirurgiczną.

Pierwszy sposób polega na podaniu kobiecie specjalnych leków, które przyjmuje ona samodzielnie doustnie albo dopochwowo, i które mają za zadanie nie dopuścić do dalszego rozwoju zarodka oraz wywołać krwawienia z dróg rodnych w celu pozbycia się płodu. Aborcję farmakologiczną wybiera się na wczesnym etapie ciąży – do 12. tygodnia od poczęcia. Jest w tym okresie najczęściej wybieraną metodą terminacji płodu.

Drugi sposób możliwy jest do przeprowadzenia jedynie w klinice, podczas znieczulenia ogólnego. Operator wprowadza do szyjki macicy specjalną rurkę i metodą próżniową, w ciągu kilku minut, zasysa całą zawartość wnętrza macicy.

Sprawdź również: Zespół Pataua – co to za choroba?

Aktualny stan prawny dopuszcza przeprowadzenie legalnego zabiegu aborcji jedynie w dwóch przypadkach:

• kiedy kontynuowanie ciąży zagraża zdrowiu lub życiu kobiety. W tym wypadku nie występuje ograniczenie tygodniem trwania ciąży, jednak powołanie się na tę okoliczność musi potwierdzić inny lekarz niż ten, który kwalifikuje kobietę do zabiegu. W przypadku, kiedy zaistnieje bezpośrednie zagrożenie życia, można odstąpić od tej zasady na rzecz ratowania kobiety;
• kiedy do poczęcia doszło w wyniku czynu karalnego (gwałt lub stosunek kazirodczy). Wystąpienie tej okoliczności musi potwierdzić prokurator, a aborcja może być wykonana do końca 12. tygodnia ciąży.

Przeczytaj też: Co oznacza dla kobiet rejestr ciąż?

Kary za nielegalną aborcję

Zgodnie z artykułami 152-154 Kodeksu karnego, nielegalna aborcja zagrożona jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Tej samej karze podlega zarówno osoba poddająca się zabiegowi przerwania ciąży, jak i osoba udzielająca kobiecie ciężarnej pomocy w terminacji płodu lub nakłaniająca ją do tego czynu (przemocą, groźbą lub podstępem).