Rozwój mowy
Pierwsze słowa dzieci wypowiadają zazwyczaj jeszcze przed swoimi pierwszymi urodzinami. Wcześniej, bo już około drugiego miesiąca życia niemowlęta gaworzą, a pół roku później wypowiadają pierwsze sylaby. Około pierwszych urodzin zasób słownictwa malucha wynosi mniej więcej 5 słów. Z czasem - między 18. a 24. miesiącem życia - dzieci łączą pojedyncze słowa w zdania, a zasób ich słownictwa jest coraz większy. Półroczne opóźnienie (w stosunku do standardów adekwatnych dla wieku) nie stanowi powodu do paniki. Jeśli dziecko rozwija się prawidłowo pod innymi względami, widocznie potrzebuje trochę więcej czasu na doskonalenie tej jednej umiejętności. Przedszkolak powinien tworzyć 4-5 wyrazowe zdania. Jeśli brak mu takiej umiejętności - może mieć problemy z przystosowaniem się do warunków przedszkolnych. Trudności może również wywołać nieprawidłowa artykulacja głosek. Kiedy należy skierować dziecko na badania do logopedy?
Najczęstsze wady wymowy
Przedszkolaki, które nie mają problemów z rozwojem mowy, mogą mieć jednak problemy z wymową niektórych głosek. Niepoprawna wymowa ma niestety negatywny wpływ na rozwój intelektualny dziecka. Dodatkowo może sprawiać maluchowi trudności jeśli chodzi o przystosowanie do grupy przedszkolnej. Dlatego gdy początkowe trudności nie mijają, warto nie zwlekać i zgłosić się do specjalisty. Wizyta u logopedy rozwieje wszelkie wątpliwości. Do najczęstszych wad wymowy dzieci należą:
1. Seplenienie - (inaczej sygmatyzm) polega na tym, że dziecko zastępuje jedne głoski innymi:
- Zamiast cz, dż, sz, ż wymawia c, dz, s, z (czyli "zaba" zamiast "żaba")
- Zamiast cz, dż, sz, ż wymawia ć, dź, ś, ź (czyli "źaba" zamiast "żaba")
- Zamiast c, dz, ć, dź, cz, dż wymawia s, z, ś, ź, sz, ż (czyli "zbanek" zamiast "dzbanek")
- Zamiast s, sz, ś, c, cz, ć wymawia t (czyli "tałata" zamiast "sałata")
- Zamiast z, rz, ź, dz, dź, dż wymawia d (czyli "dapałki" zamiast "zapałki")
- Opuszcza trudne do wymówienia głoski (czyli "finka" zamiast "świnka") - inaczej mogisygmatyzm
2. Rotacyzm - polega na tym, że dziecko nie wymawia r (rotacyzm jako wada wymowy występuje najczęściej). Zaburzenia wynikające z rotacyzmu wyglądają następująco:
- Zamiast r inne l czy ł (czyli "lyba" zamiast "ryba") - pararotacyzm
- Skracanie wyrazu (czyli "yba" zamiast "ryba") - mogirotacyzm
- Wymawiane r nie brzmi prawidłowo - rotacyzm właściwy
3. Rynolalia - ma związek ze złym przepływem powietrza przez usta i przez nos
- Rynolalia otwarta - w trakcie wypowiadania głosek ustnych (a, e, i o, u, y) powietrze przechodzi także przez jamę nosową (zamiast tylko przez jamę ustną) - głoski ustne wypowiadane są jak nosowe
- Rynolalia zamknięta - głoski nosowe (ą, ę, m, n, ń) brzmią niewyraźnie, ponieważ powietrze nie przechodzi prawidłowo przez jamę ustną - głoski nosowe wypowiadane są jak ustne
4. Zaburzenie kinestezji artykulacyjnej - polega na trudności w wypowiadaniu ciągów słów, które wymagają szybkich zmian w aparacie mowy (np. "stół z powyłamywanymi nogami").
Wizyta u logopedy
Kontrola u lekarza jest konieczna zawsze wtedy, gdy masz najmniejsze wątpliwości, co do prawidłowej wymowy twojego dziecka. Lepiej nie liczyć na to, że wada sama przeminie a dziecko z wiekiem nauczy się prawidłowej artykulacji. Zdarza się, że kontakt z przedszkolem i szkołą może doprowadzić do wykształcenia prawidłowych nawyków, jednak tylko lekarz logopeda jest w stanie ocenić, czy leczenie jest konieczne, czy nie. Odpowiednie ćwiczenia w gabinecie logopedy oraz w domu mogą usunąć wadę niemal całkowicie (a przynajmniej znacznie ją zmniejszyć). Logopeda może również zlecić wykonanie dodatkowych badań - konieczna może się okazać wizyta u laryngologa, neurologa, ortodonty. Wizyta u specjalisty pozwala również określić przyczyny wystąpienia wad w artykulacji i, co za tym idzie, dobrać odpowiednią technikę ćwiczeń (bądź leczenia).
Najczęstsze przyczyny zaburzeń artykulacji
Wśród najczęstszych zaburzeń wad wymowy wymienia się:
- Anatomiczne wady budowy aparatu mowy (np. skrzywienie przegrody nosowej, przerost trzeciego migdałka itd.)
- Zaburzenia i upośledzenia aparatu słuchu
- Zaburzenie percepcji słuchowej (polega na tym, że mózg niewłaściwie interpretuje dźwięki)
- Wady zgryzu
- Braki uzębienia
- Nieprawidłowe wzorce w najbliższym otoczeniu
