Motoryczny rozwój niemowlęcia – etapy rozwoju dziecka

Joanna Dziewięcka psycholog, terapeutka SI 14 grudnia 2021

Rozwój motoryczny, czyli ruchowy dziecka rozpoczyna się już w brzuchu mamy. Tam rozwijają się pierwsze zmysły (przedsionkowy, proprioceptywny, słuchu, smaku), dzięki którym dziecko poznaje swoje otoczenie. Może też trenować pewne umiejętności: ssanie kciuka, połykanie, zginanie i prostowanie kończyn. Po narodzinach następuje czas intensywnego doskonalenia tego, co dziecko już potrafi i rozwój nowych umiejętności. Najintensywniejszy rozwój motoryczny następuje w pierwszym roku życia dziecka.

Spis treści

Rozwój motoryczny noworodka
Rozwój motoryczny niemowlęcia
Rozwój motoryczny w trzecim miesiącu życia dziecka
Rozwój ruchowy dziecka w czwartym i piątym miesiącu
Dlaczego warto kłaść niemowlę na brzuchu?
Rozwój motoryczny dziecka w wieku 6-8 miesięcy
Rozwój motoryczny dziecka po 10. miesiącu życia
Jak wspierać rozwój psychomotoryczny dziecka w pierwszych miesiącach życia?

Rozwój motoryczny noworodka

Na początku dziecko reaguje na otaczający świat odruchami. Są one potrzebne, aby mógł odbyć się poród. Po narodzinach, już w 1. miesiącu życia dziecka odruchy pozwalają noworodkowi przeżyć poza macicą. Jest ich cały szereg i wygaszają się po kolei, w miarę jak postępuje rozwój motoryczny. Najbardziej znany jest odruch Moro – gdy przestraszony noworodek gwałtownie wyrzuca na boki rączki i nóżki. Nowe, świadome umiejętności, zastępują odruchowe. Większość odruchów zanika w pierwszym półroczu życia dziecka. Dziecko przyswaja kolejne umiejętności.

Rozwój motoryczny niemowlęcia

W pierwszych miesiącach życia dziecko uczy się przede wszystkim adaptacji do nowej rzeczywistości. Głównie śpi i je, ma krótkie okresy czuwania, w których najchętniej ćwiczy fiksowanie wzroku na twarzy innej osoby, z ożywieniem reaguje też na głosy rodziców. Aby ułatwić noworodkowi doskonalenie tych umiejętności, należy zbliżać swoją twarz na odległość 15-30 cm i powoli przesuwać twarz na boki.

Zobacz też: Jak nauczyć dziecko pić z kubka?

Na tym etapie ważna jest nasza dostępność fizyczna i emocjonalna. Gotowość do zaspokajania potrzeby bezpieczeństwa dziecka, noszenia go czy bujania na rękach lub w chuście. W ten sposób stymulujemy jego układ przedsionkowy, aby w przyszłości dziecko nie miało problemów z równowagą czy koordynacją ruchową. Czuły dotyk opiekuna doskonale wspiera rozwój dziecka.

Przeczytaj też: Niemowlę u fizjoterapeuty – kiedy i dlaczego?

Karmienie piersią rozwija mięśnie twarzy dziecka – podczas ssania piersi zaangażowane jest ich około 40. Idealnie synchronizują się wtedy ruchy warg, języka i żuchwy. To świetne ćwiczenie, zanim dziecko zacznie doskonalić artykułowanie dźwięków.

Około 3. tygodnia życia następuje skok rozwojowy, po którym dziecko staje się bardziej aktywne. Wydłuża stan czuwania, nabiera większej ochoty, aby śledzić twarz opiekuna czy bardziej żywiołowo reagować na jego głos.

Między 6. a 8. tygodniem życia niemowlę położone na brzuszku najczęściej potrafi już unieść główkę, aby odblokować drogi oddechowe, a także trochę się porozglądać. Nadal najwięcej czasu spędza w pozycji leżącej. Ważne jest umożliwianie mu leżenia na brzuchu, na dość twardym podłożu i stopniowe wydłużanie tego czasu, zgodnie z możliwościami dziecka.

Sprawdź również: Karmienie piersią a powrót do pracy

Rozwój motoryczny w trzecim miesiącu życia dziecka

Niemowlę potrafi odprowadzić wzrokiem odchodzącego opiekuna. Precyzyjniej skupia wzrok na przedmiocie, śledzi go wzrokiem. Pod koniec trzeciego miesiąca życia umie odwrócić główkę w kierunku interesującej je zabawki. Leżąc na brzuszku, dziecko pewnie unosi głowę, górną część klatki piersiowej, opiera się na przedramionach i potrafi coraz dłużej zostać w tej pozycji. Okresy czuwania wydłużają się.

Zobacz też: Niedotlenienie okołoporodowe – przyczyny, objawy, leczenie

Rozwój ruchowy dziecka w czwartym i piątym miesiącu

W czwartym miesiącu życia dziecko swobodnie utrzymuje uniesioną główkę. Zaczyna eksperymentować ze swoim ciałem – leżąc na brzuchu opiera się na przedramionach lub wyprostowanych rękach. Potrafi również jednocześnie oderwać od podłoża rączki i nóżki, i bujać się na brzuszku. Niemowlę w tym wieku chwyta przedmioty całą dłonią, wszystko stara się włożyć do buzi.

Piąty miesiąc życia to czas, gdy dziecko stabilnie trzyma główkę i wydaje się na tyle silne i ciekawe świata, aby je posadzić. Nie jest to jednak dobry pomysł – za duży jest ciężar główki, mięśnie kręgosłupa nie są jeszcze na tyle silne, aby utrzymać pozycję siedzącą. Można trzymać dziecko w pozycji półleżącej na swoich kolanach, pamiętając o podtrzymywaniu pleców i głowy malucha.

To też może Cię zainteresować: Nauka pływania – od kiedy zacząć?

Dlaczego warto kłaść niemowlę na brzuchu?

Najlepszą pozycją do wzmacniania rozwoju motorycznego jest pozycja na brzuchu, na podłożu, które jest stabilne – warto zrezygnować z kocyka na korzyść piankowej maty. Maluch rozpocznie ćwiczenia ruchu obrotowego, przekręcania się z brzucha na plecy i odwrotnie. Początkowo może poruszać się w tył, oddalając od przedmiotu pożądania. Często jest to powodem frustracji. Pamiętaj jednak, że to właśnie taki dyskomfort pcha rozwój do przodu.

Przeczytaj też: Jaki rowerek biegowy dla dziecka?

Rozwój motoryczny dziecka w wieku 6-8 miesięcy

Sześciomiesięczny niemowlak potrafi już zmieniać pozycję ciała, może zacząć próby samodzielnego siadania. Jest bardzo zainteresowany swoim ciałem – wkłada stópki do ust, ciągnie się za uszy. Wydaje coraz więcej dźwięków, bawiąc się ich głośnością i intonacją.

Przeczytaj również: Karmienie piersią na leżąco i półleżąco

W wieku siedmiu, ośmiu i dziewięciu miesięcy dzieci potrafią już całkiem sporo. Dynamicznie nabierają też nowych umiejętności. Zaczynając od przekręcania się z brzucha na plecy, ruchu obrotowego, pełzania i czasem już raczkowania. Większość dzieci w tym okresie zacznie siadać samodzielnie, niektóre podejmą próby samodzielnego wstawania przy szczebelkach w łóżeczku. Pojawi się sprężynowanie – trzymane pod paszki niemowlę, postawione stopami na podłożu, gwałtownie zgina nóżki, jakby robiło przysiady. To idealny wstęp do opanowania stania i chodzenia.

Sprawdź też: Jak karmić piersią na siedząco?

Jest to czas, aby obniżyć materacyk w łóżeczku, aby dziecko nie wypadło, gdy wstanie. Należy też zabezpieczyć mieszkanie przed przemieszczającym się dzieckiem, pozakładać bramki na schody do pomieszczeń potencjalnie niebezpiecznych (np. kuchnia), by dać dziecku możliwość eksplorowania bezpiecznej przestrzeni, już nie tylko maty lub kojca.

Zobacz również: Na czym polega terapia SI?

Siódmy miesiąc to dobry czas na rozpoczęcie rozszerzania diety. Jeśli dziecko wykazuje zainteresowanie jedzeniem rodziców, siedzi już stabilnie, warto dawać mu możliwość chwytania pokarmu ręką i pierwszych prób wkładania go do buzi, rozgniatania dziąsłami, przełykania. Jeżeli dziecko nie siedzi stabilnie, możemy sadzać je na swoich kolanach zamiast w foteliku do karmienia.

Dziecko doskonali też chwyt z przeciwstawieniem kciuka – to dobry moment na wprowadzanie kubka do picia. Na początek z minimalną ilością wody w środku. Trzeba też być przygotowanym, że niemowlęta około ósmego miesiąca życia uwielbiają upuszczać przedmioty na podłogę. Jest to świetne ćwiczenie rozwijające świadome rozluźnianie chwytu i koordynację wzrokowo-ruchową.

Jest to okres, gdy niemowlęta prą na przód mimo przeciwności. Są bardzo nastawione na rozwój motoryczny, przez co często pojawiają się u nich problemy z karmieniem czy snem.

Przeczytaj też: Zaburzenia integracji sensorycznej – kiedy udać się na diagnozę?

Rozwój motoryczny dziecka po 10. miesiącu życia

Niemowlęta w tym wieku doskonalą motorykę dużą:

samodzielne siadanie,
utrzymywanie się długo w pozycji stojącej,
przenoszenie ciężaru ciała z jednej nogi na drugą,
unoszenie stopy, gdy trzymają się czegoś rękoma.

To wszystko umożliwi im już niedługo samodzielne chodzenie. Motoryka mała, czyli ruchy precyzyjne dłońmi, też ciągle się rozwija. Pojawia się chwyt szczypcowy kciukiem i palcem wskazującym. Dzieci w tym wieku uwielbiają wkładanie i wyjmowanie różnych przedmiotów z pudełek.

Dziesiąty, jedenasty miesiąc życia to czas, gdy dziecko zaczyna przemieszczać się bokiem przy meblach czy w łóżeczku. To ważny etap rozwoju, pozwalający właściwie ustawić miednicę, aby dziecko prawidłowo chodziło. Powinno mieć jak najwięcej możliwości do takich ćwiczeń.

Przeczytaj też: Leżaczek bujaczek – czy jest zdrowy dla dzieci?

Zazwyczaj około roku dzieci stawiają pierwsze samodzielne kroki. Należy być przygotowanym na liczne upadki, zabezpieczyć wystające krawędzie mebli, zadbać, aby na podłodze nie było przedmiotów, np. dywaników, na których dziecko może się pośliznąć. Na szczęście w tym wieku czaszka dziecka jest jeszcze plastyczna, ciemiączko nadal jest niezarośnięte, dzięki czemu liczne upadki czy uderzenia główką nie są tak niebezpieczne, jak się wydają. To okres ćwiczenia koordynacji całego ciała, umiejętnego nim balansowania.

Wspierające w tym okresie rozwoju jest dostosowanie przestrzeni, pozwalanie dziecku mieć bose stópki, aby lepiej czuło podłoże. Zabawki reklamowane jako ułatwiające czy przyśpieszające chodzenie warto zostawić na czas, gdy dziecko będzie chodziło samodzielnie. Wtedy można proponować stabilne pchacze.

Zobacz też: Zbyt wczesne unoszenie główki przez niemowlaka – co robić?

Jak wspierać rozwój psychomotoryczny dziecka w pierwszych miesiącach życia?

Każde dziecko jest inne i rozwija się we własnym tempie. Zakres normy rozwojowej jest szeroki. Najlepszym wsparciem jest okazanie zaufania do swojego dziecka. Jednak jeśli coś w rozwoju motorycznym dziecka bardzo niepokoi, wątpliwości warto skonsultować ze specjalistą – fizjoterapeutą dziecięcym, pediatrą, osteopatą.

Przeczytaj też: Karuzela do łóżeczka – kiedy i jaką wybrać?

Prawidłowa pielęgnacja już od pierwszych dni po urodzeniu ma wpływ na rozwój ruchowy dziecka. Aby nie utrwalać asymetrii, należy nosić niemowlę raz na jednym, raz na drugim przedramieniu. Podczas ubierania czy zmiany pieluszki – obracać je na oba boczki. Właściwie podnosić i nosić. Wiedzę o właściwej pielęgnacji warto zaczerpnąć od fizjoterapeuty, pediatry, pielęgniarki środowiskowej.

Noszenie dziecka w chuście wspiera zapoznawanie go z otoczeniem, prawidłowy rozwój stawów biodrowych, błędnika, poczucia bezpieczeństwa, koordynacji wzrokowo-ruchowej. Chustowany może być już noworodek. Dobrym pomysłem jest zapisywanie, np. w książeczce zdrowia dziecka, miesięcy osiągania kamieni milowych: samodzielnego utrzymywania główki, przekręcania się na plecki i na brzuszek, pełzania, czworakowania (raczkowania), samodzielnego stania, siadania, chodzenia.

Czytaj również: Terapia ręki dla dzieci – co to jest i na czym polega? Ćwiczenia

Bibliografia

Nasze dziecko. Rozwój, pielęgnowanie i wychowanie, Roma Rokicka–Milewska, PZWL, Warszawa 2015.
Rozwój dziecka 0-3, Thomas B. Brazelton, Joshua D. Sparrow, GWP, 2020.
Wiek niemowlęcy, Remo H. Largo, wydawnictwo Wiedza i Życie, 2000.
Mamo, Tato, co Ty na to? 3, Paweł Zawitkowski, Joanna Szulc i przyjaciele, Wydawnictwo Zawitkowski.pl, 2017.

Opublikowano: 14.12.2021;

Oceń:

0.0

Joanna Dziewięcka

psycholog, terapeutka SI

Jestem psychologiem w nurcie Rodzicielstwa Bliskości, terapeutką integracji sensorycznej. Wspieram kobiety w czasie ciąży i porodu jako doula oraz pomagam ułatwiać rodzicielstwo jako doradca noszenia w chustach. W 2006 roku rozpoczęłam studia na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi, które ukończyłam po 3 latach z tytułem licencjata ratownictwa medycznego. Następnie przeniosłam się do Warszawy, aby studiować psychologię na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W "międzyczasie" pracowałam jako ratownik medyczny na Oddziale Intensywnej Opieki Kardiologicznej oraz rozpoczęłam studia zaoczne, aby zostać pielęgniarką. Pojawienie się moich synów sprawiło, że zaczęłam wracać do psychologii. Uczestnicząc w kilku konferencjach rodzicielstwa bliskości, wielu kursach i szkoleniach dla psychologów prowadzonych przez Agnieszkę Stein, Małgorzatę Stańczyk (ostatnio 9 miesięcy Szkoły Konsultacji) czy Anitę Janeczek-Romanowską, zaczęłam przewartościowywać swoje życie zawodowe. Tym, co dodało mi odwagi, była diagnoza dystrofii mięśniowej Duchenne'a u najmłodszego synka – to był ten moment, w którym postanowiłam zrezygnować z pracy etatowej, aby mieć bardziej elastyczny grafik.