Kręcz szyi u niemowlaka – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, ćwiczenia

Co to jest kręcz szyi? Czy to poważne?

Kręcz szyi u dziecka (łac. torticollis) to charakterystyczne, przymusowe ustawienie głowy z pochyleniem w jedną stronę i rotacją w kierunku przeciwnym.

Torticollis znaczy „skręcona szyja”, natomiast caput obstipum – „krzywa głowa”. To określenia, których w języku łacińskim używa się do opisu tego schorzenia. W przypadku, kiedy głowa jest pochylona do prawego barku i zrotowana w lewą stronę, mamy do czynienia z kręczem prawostronnym. Analogicznie można rozpoznać lewostronną postać kręczu karku.

Ze względu na etiologię, kręcz szyjny możemy podzielić na kilka rodzajów. Najogólniej rzecz ujmując, można mówić o wrodzonym kręczu szyi, diagnozowanym już u niemowlaka oraz o kręczu nabytym u dorosłych, powodowanym oddziaływaniem niesprzyjających czynników zewnętrznych (np. spaniem w niewygodnej pozycji) lub zmian chorobowych.

Kręcz szyjny – przyczyny i rodzaje

Przykurcz mięśni szyi we wrodzonym mięśniowym kręczu szyi, powodowany jest przez zmiany pod postacią zbliznowaceń i zwłóknień w mięśniu mostkowo-obojczykowo-sutkowym. Kolejny rodzaj – wrodzony kostny kręcz szyi związany jest z nieprawidłową, asymetryczną budową kręgów wymuszających takie ustawienie.

Fizjoterapeuci wyróżniają dodatkowo spastyczny kręcz szyi (dystonia szyjna), kiedy to zaciśnięcie mięśni szyi powoduje ból przy próbie wykonania ruchów obrotowych i skrętnych. Określa się go także jako kurczowy kręcz karku, postrzał szyi czy przewianie szyi.

Wrodzony kręcz szyi u dzieci może wystąpić jako Zespół Klippel-Feila, gdzie dochodzi do zrośnięcia kręgów szyjnych lub zmniejszenie ich liczby. Kręcz szyi może współwystępować wówczas z wadami wzroku oraz słuchu.

Można również wyróżnić kręcz mięśni szyi pochodzenia neurogennego, który wynika z uszkodzeń w obrębie układu nerwowego czy splotu ramiennego.

Najczęstsze przyczyny kręczu szyi u dziecka to: asymetryczne ułożenie głowy i szyi dziecka w łonie matki, urazy w okresie okołoporodowym, upośledzenie rozwoju naczyń krwionośnych czy nieprawidłowości w strukturze kręgów szyjnych.

Kręcz szyi i u niemowlaka – objawy i diagnostyka

Objawy kręczu szyi u dziecka mogą być różne. Najczęściej opisywane się te, które występują lokalnie, co ukierunkowuje proces rehabilitacji. Do objawów tego kręczu karku można zaliczyć:

• charakterystyczne ustawienie głowy z pochyleniem w kierunku barku i rotacją w stronę przeciwną;
• wzrok skierowany w stronę przeciwną do kręczu, asymetrię ułożenia kończyn górnych i dolnych;
• asymetrię ustawienia kręgosłupa.

Konsekwencjami takiego stanu rzeczy mogą być także: asymetria rosnącej czaszki, twarzy, nieprawidłowy zgryz oraz zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej.

W uzasadnionych przypadkach konieczna może okazać się diagnostyka obrazowa. Najczęściej jednak wystarczające jest badanie wykonane przez lekarza, po wcześniej przeprowadzonym, dokładnym wywiadzie. Na tej podstawie można ustalić prawdopodobną rodzaj oraz przyczynę kręczu szyi u niemowlaka i starszego dziecka.

Rehabilitacja kręczu szyi – metoda Vojty i inne ćwiczenia korekcyjne

Fizjoterapia w kręczu szyi polega na wykorzystaniu metod rehabilitacji pediatrycznej. Mowa tutaj o metodzie NDT-Bobath i metodzie Vojty. Kręcz szyi u niemowląt wymusza działanie terapeutyczne ukierunkowane na prawidłowy rozkład napięcia mięśniowego, co w przypadku stosowania wyżej wymienionych terapii okazuje się możliwe do uzyskania. W obydwu podejściach ważna jest praca dziecka zarówno z fizjoterapeutą, jak i z rodzicem. Ćwiczenia korekcyjne przy kręczu karku powinny być stosowane systematycznie. Liczy się powtarzalność i precyzja ich wykonania. Dlatego rodzice muszą kontynuować terapię w domu wg instrukcji terapeuty, czasem nawet kilka razy dziennie.

Sposobem na kręcz szyi są także techniki masażu rozluźniającego, które mają wydłużyć skrócone mięśnie szyi i sprowokować tym samym zmianę ustawienia głowy i szyi. Wykonuje się delikatne głaskanie oraz rozcieranie zarówno po stronie zdrowej, jak i po stronie skróconego mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego. W końcowej fazie dokonuje się masażu punktowego, również po obu stronach.

Fizjoterapia w kręczu szyi to także stosowanie lokalnych ćwiczeń redresyjnych wg Karskiego. Polegają one na biernym rozciąganiu szyi dziecka przez terapeutę. Stopniowo wykonywana elongacja głowy i szyi przy ustabilizowanej obręczy barkowej, pozwala na zwiększenie zakresu ruchomości w odcinku szyjnym oraz utrwalenie tendencji do utrzymywania głowy w ustawieniu symetrycznym.

Co jeszcze pomaga, kiedy dziecko ma kręcz szyi?

Kinesiology taping również często bywa stosowany w rehabilitacji kręczu szyi. Aplikacja typu mięśniowego zostaje umieszczona na mięśniu mostkowo-obojczykowo-sutkowym, może także obejmować mięśnie czworoboczne po stronie uszkodzenia, co pozwala na rozluźnienie i rozciągnięcie skróconego mięśnia. Zaletą tej aplikacji jest możliwość utrzymywania jej na skórze przez 24 godziny. Dzięki temu uszkodzona struktura jest poddawana terapii nieustannie, przez całą dobę.

Na poprawę rozkładu napięcia mięśniowego oraz środkowolinijnej orientacji ciała, bardzo dobrze wpływa terapia Integracji Sensorycznej. Może ona być stosowana u dzieci od 2-go r.ż. Umiejętne zaprogramowanie takich zajęć z wykorzystaniem sprzętu typu hamak, podwieszki, przyczynia się do zmniejszenia deficytów wynikających z kręczu szyi.

Iniekcje z toksyny botulinowej przy tego typu schorzeniu również mają swoje zastosowanie. W dawkach terapeutycznych jest całkowicie bezpieczna. Może być jednak podawana w warunkach ambulatoryjnych. Działania niepożądane – objawy grypopodobne czy ból szyi mają łagodne nasilenie i zazwyczaj szybko ustępują. Efekty wstrzyknięcia leku widoczne są już po dwóch tygodniach, a maksymalna poprawa jest zauważalna zwykle po ok. 6. tygodniach. Odstępy pomiędzy kolejnymi iniekcjami powinny wynosić co najmniej 10 tygodni. Należy pamiętać, że jej stosowanie powinno stanowić uzupełnienie rehabilitacji i leczenia niefarmakologicznego. W przeciwnym razie, samo podanie toksyny nie przyniesie oczekiwanych efektów.

Domowe leczenie kręczu szyi u dziecka

Na rodzicach ciąży duża odpowiedzialność, ponieważ wszystkie działania terapeutyczne mają sens i przynoszą oczekiwany rezultat wtedy, kiedy opiekunowie dziecka dbają o utrwalanie efektów rehabilitacji kręczu szyjnego u niemowlaka. Mogą to zrobić poprzez wdrażanie właściwych nawyków i stosowanie odpowiedniej pielęgnacji.

Domowym sposobem na kręcz szyi, wspierającym efekty działań fizjoterapeuty, jest ustawienie łóżeczka dziecka powinno prowokować je do odwracania głowy w stronę skróconego mięśnia przy każdym dopływającym bodźcu. Ta sama zasada obowiązuje przy umieszczaniu zabawek i grzechotek. Podczas snu dziecko z kręczem karku powinno być ułożone na plecach i mieć ustabilizowaną głowę oraz barki z wykorzystaniem cięższych elementów jak np. woreczki z piaskiem.

Kiedy niemowlak ma kręcz szyi, w czasie karmienia należy pamiętać o zasadzie podawania pokarmu od strony skróconego mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego. Wskazane są wszelkiego rodzaju działania, które umożliwią dziecku lepszą środkowolinijną orientację ciała oraz poprawę rozkładu napięcia mięśniowego. W leczeniu kręczu szyi ważna jest współpraca zespołu: neurolog, rodzice, fizjoterapeuta.

Czy przy kręczu karku operacja jest konieczna?

Operacja kręczu szyjnego polega na przecięciu przyczepów mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego. Powinna być wykonywana w przypadku kręczu szyi pochodzenia mięśniowego, który źle rokuje, lub kiedy leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów.

Zdania środowiska naukowego co do wieku,w jakim należy przeprowadzić operację są podzielone. Należy pamiętać, że operacja jest dużą ingerencją i wiąże się z możliwością wystąpienia skutków ubocznych. Decyzja w tej sprawie powinna być wspólna – rodziców, dziecka i lekarza.