Chwyt pęsetkowy – jak wygląda? Ćwiczenia na chwyt pęsetkowy

Joanna Dziewięcka psycholog, terapeutka SI 14 grudnia 2021

Kiedy rodzi się dziecko, wygląda tak nieporadnie: podwinięte rączki, nóżki, mocno zaciśnięte piąsteczki. Aż trudno sobie wyobrazić, że za parę miesięcy ten mały człowiek będzie precyzyjnie bawił się zabawkami, a każdy paproch z dywanu znajdzie się w jego małych paluszkach (a później w buzi…). W artykule przedstawiamy etapy rozwoju motoryki małej u dziecka. W szczególności skupiamy się na rodzajach chwytu charakterystycznych dla okresu niemowlęcego.

Spis treści

Rozwój motoryki małej niemowlęcia – noworodek odruchowo zgina palce
Kiedy dziecko chwyta przedmiot stymulacji?
Chwyt pęsetkowy – czym się cechuje?
Jak wspierać stymulację motoryki małej u dziecka?

Rozwój motoryki małej niemowlęcia – noworodek odruchowo zgina palce

Noworodek przychodzi na świat wyposażony w całą gamę odruchów, ułatwiających mu adaptację do nowego, nieznanego otoczenia. Naturalna w pierwszych tygodniach życia jest zgięciowa pozycja ciała – nóżki i rączki przygięte do ciała, piąstki zaciśnięte. Obecny jest odruch chwytny, który polega na tym, że noworodek odruchowo zgina palce na przedmiocie (na przykład palcu rodzica), ale nie umie tego przedmiotu utrzymać. Jest to bardzo silny odruch, ale dziecko nie kontroluje rozluźnienia dłoni.

W drugim miesiącu życia niemowlę potrafi ssać własny kciuk, coraz częściej otwiera dłonie podczas czuwania. Umie już krótko utrzymać przedmiot włożony do dłoni, próbuje przesuwać go do ust, tak samo jak swoje paluszki. Niektóre niemowlęta próbują już sięgać po zabawki znajdujące się nad twarzą.

Zobacz też: Rozwój motoryczny niemowląt – jak przebiega?

Trzymiesięczny człowiek coraz sprawniej wyciąga rączki w kierunku przedmiotu, utrzymuje dłonie na wpół rozchylone podczas czuwania, często je ogląda i wkłada do ust. Potrafi też ścisnąć zabawkę włożoną do ręki i próbuje trafić nią do ust.

Czwarty miesiąc życia to prawdziwa rewolucja! Zanika odruch chwytny, a niemowlę umie już manipulować rączkami świadomie – chwytać nimi przedmioty, trzymać i machać przedmiotem w dłoni, wkładać przedmioty lub dłonie do ust. Kciuk jest uwolniony, niezaciśnięty z innymi palcami. Precyzję ruchów, sięgania po przedmiot, utrzymywania go, dziecko doskonali przez kolejny miesiąc.

Szósty miesiąc życia przynosi kolejne osiągnięcia w rozwoju chwytu: dziecko celnie chwyta zabawkę podawaną w dłoń, używa obu dłoni i przekłada przedmiot z ręki do ręki, zaczyna chwytać rączkami swoje stopy oraz pojawia się chwyt dłoniowy.

Kiedy dziecko chwyta przedmiot stymulacji?

Około 6.-7. miesiąca życia dziecko opanowuje chwyt dłoniowy. Jest to ważny etap w rozwoju chwytu. Dzięki tej umiejętności maluch zyskuje nowe możliwości – może eksplorować trzymany przedmiot za pomocą wzroku, przekładać go z ręki do ręki, wkładać zabawkę do buzi czy uderzać nią. Przedmiot jest trzymany za pomocą palca wskazującego, środkowego i kciuka. Reszta palców stabilizuje chwyt. Jest to początek rozwoju opozycji kciuka oraz różnicowania funkcji palców na stabilizacyjną i manipulacyjną.

Zobacz też: Czym jest motoryka mała?

Umiejętność zabawy przedmiotami

Maluch w siódmym miesiącu życia jest już całkiem interaktywną i sprawną motorycznie osobą. Potrafi chwycić każdą ręką inną zabawkę, pewniej je trzyma i rzadziej wypuszcza. Chętnie bawi się przedmiotami domowego użytku, wie, jak wydobywać z nich dźwięki. Dużo radości sprawia mu wprawianie zabawek w ruch, uderzanie nimi, przekładanie z jednej ręki do drugiej. Kiedy damy mu kubek, może próbować się z niego napić. Rozwija się kolejny rodzaj chwytu.

Chwyt nożycowy

Kolejny etap w rozwoju dziecka to opanowanie coraz bardziej precyzyjnego chwytu. Chwyt nożycowy polega na trzymaniu przedmiotu pomiędzy przywiedzionym kciukiem a promieniową powierzchnią zgiętego palca wskazującego. Pojawia się mobilność kciuka, który może wykonywać ruchy podobne do cięcia nożyczkami. Kciuk może poruszać się niezależnie w stosunku do pozostałych palców, nadal jednak nie ma możliwości wykonywania ruchu przeciwstawiania.

Sprawdź również: Terapia ręki dla dzieci

Kiedy występuje świadome wypuszczenie przedmiotu?

Dzieci w ósmym miesiącu życia często siedzą już stabilnie, co bardzo ułatwia również dalszy rozwój chwytu. Maluch może chwytać przedmioty nie jedną ręką, a obiema naraz. Świadome wypuszczenie trzymanej rzeczy to powód do wielkiej radości i wielokrotnego powtarzania tej sztuczki. Dziecko bardzo chętnie manipuluje przedmiotami: rzuca nimi, naśladuje pokazywane używanie zabawek, otwiera i zamyka książeczki, potrafi potoczyć piłkę, czy bawić się kilkoma przedmiotami jednocześnie. Zabawa najczęściej polega na upuszczaniu przedmiotów, poszukiwaniu ukrytych zabawek, wskazywaniu na konkretne przedmioty, naśladowaniu innych.

Sprawdź również: Jak wspomagać rozwój motoryki dużej?

Chwyt pęsetkowy – czym się cechuje?

Około dziewiątego miesiąca życia malucha następuje znaczny rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej. Dziecko manipuluje przedmiotami pod kontrolą wzroku. Wskazuje rzecz, którą chce dostać i potrafi podać ją innej osobie (zabawa naprzemienna). Próbuje odczepiać małe części od zabawek. Pojawia się chwyt pęsetkowy pierwotny: kciuk w opozycji do wyprostowanego palca wskazującego, przedmiot trzymany jest w pobliżu opuszków tych palców, pozostałe palce są zgięte – umożliwiają stabilizację dla chwytu, ramię i dłoń nie są jeszcze stabilne, chwytowi brak precyzji.

Pojawienie się wyizolowanych ruchów palca wskazującego i kciuka daje początek wyizolowanym ruchom dłoni, co jest kluczowe w dalszym rozwoju poprawnego chwytu.

Dziesiąty miesiąc życia to doskonalenie chwytu pęsetkowego. Dziecko nie musi już chwytać całą dłonią. Umie złapać nawet maleńki przedmiot opuszkami palców – kciuka i wskazującego lub kciuka i palca środkowego. Do utrzymania tego chwytu nie potrzeba już stabilizacji podłoża, dziecko posiada dobrą kontrolę zgięcia i wyprostu palców, przedramię znajduje się w pozycji pośredniej.

To też może Cię zainteresować: Kiedy wybrać się z niemowlakiem do fizjoterapeuty?

Jak wspierać stymulację motoryki małej u dziecka?

Rozwój ruchowy człowieka przebiega zawsze od głowy w kierunku dolnych część ciała oraz od osi środka ciała na zewnątrz. Warto pamiętać o tym, obserwując swoje dziecko.

Aby motoryka mała, czyli ruchy dłoni i palców, rozwijała się prawidłowo, należy zadbać o ogólną sprawność ruchową, ponieważ precyzyjne ruchy dłoni są możliwe tylko wtedy, gdy dziecko będzie umiało skoordynować pracę mięśni pleców, rąk, szyi. Dziecko chwyta przedmioty pod kontrolą wzroku, więc koordynacja wzrokowo-ruchowa jest bardzo ważna. Tak więc dla rozwoju motoryki małej potrzebne są ogólne ćwiczenia rozwijające sprawność ruchową dziecka: bieganie, skakanie, zjeżdżanie, gry z piłką.

Przeczytaj też: Zaburzenia integracji sensorycznej

Ćwiczenie chwytania

Wiedząc już, jak przebiega proces doskonalenia chwytu u niemowląt, możemy zastanawiać się, czy istnieją jakieś specjalne techniki, ćwiczenia, które mogą go przyspieszyć?

Tak jak w innych dziedzinach rozwoju, najważniejsze jest stworzenie bezpiecznej przestrzeni dla doskonalenia nowych umiejętności. Otoczenie, w którym dziecko może sięgać po różne atrakcyjne dla niego przedmioty (często bardziej od zabawek sprawdzają się rzeczy pochowane w szufladach w kuchni), ma możliwość upuszczania ich, wkładania i wyjmowania z pudełek – samo w sobie napędza malucha do ćwiczeń.

Uważna obecność dorosłego opiekuna, który znajdzie chwilę, aby usiąść na podłodze i przyłączyć się do dziecięcej zabawy, będzie lepsza od stosu interaktywnych gadżetów.

Sprawność małych rączek na pewno wzmocnimy dając dziecku możliwość poznawania dotykiem przeróżnych faktur, bezpiecznych mas plastycznych, wody, piasku. Metoda BLW jako sposób rozszerzania diety jest do tego wprost idealna, a zielone groszki czy słodkie borówki są na tyle okrągłe (ale i bezpiecznie miękkie), że aż proszą się o użycie chwytu pęsetkowego.

Ucząc malca naśladowania gestów czy prostych zabaw paluszkowych znanych ze swojego dzieciństwa: sroczka kaszkę warzyła, idzie kominiarz po drabinie czy kosi-kosi łapci, dostarczymy mu i sobie porcji ćwiczeń, ale i radości ze wspólnie spędzonego czasu.

Czytaj również: Gorączka bez innych objawów u dziecka – jak postępować?

Bibliografia

Zabawy paluszkowe – dziecięce masażyki i ich wartość dla rozwoju dziecka (pedagogika-specjalna.edu.pl, dostęp z 05.11.2021).
Klaudia Piotrowska-Madej, Agnieszka Żychowicz; Inteligentny model dłoni. Diagnoza i terapia ręki u dzieci; Harmonia; Gdańsk 2017.
Anna Mikler-Chwastek; Sprawdzian rozwoju psychoruchowego niemowląt; Harmonia Gdańsk 2011.
Gill Rapley, Tracey Murkett, BLW. Bobas lubi wybór; Mamania 2019.
Ćwiczenia doskonalące motorykę małą – portal o fizjoterapii Fizjoplaner.pl (dostęp z 05.11.2021).

Opublikowano: 14.12.2021;

Oceń:

0.0

Joanna Dziewięcka

psycholog, terapeutka SI

Jestem psychologiem w nurcie Rodzicielstwa Bliskości, terapeutką integracji sensorycznej. Wspieram kobiety w czasie ciąży i porodu jako doula oraz pomagam ułatwiać rodzicielstwo jako doradca noszenia w chustach. W 2006 roku rozpoczęłam studia na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi, które ukończyłam po 3 latach z tytułem licencjata ratownictwa medycznego. Następnie przeniosłam się do Warszawy, aby studiować psychologię na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W "międzyczasie" pracowałam jako ratownik medyczny na Oddziale Intensywnej Opieki Kardiologicznej oraz rozpoczęłam studia zaoczne, aby zostać pielęgniarką. Pojawienie się moich synów sprawiło, że zaczęłam wracać do psychologii. Uczestnicząc w kilku konferencjach rodzicielstwa bliskości, wielu kursach i szkoleniach dla psychologów prowadzonych przez Agnieszkę Stein, Małgorzatę Stańczyk (ostatnio 9 miesięcy Szkoły Konsultacji) czy Anitę Janeczek-Romanowską, zaczęłam przewartościowywać swoje życie zawodowe. Tym, co dodało mi odwagi, była diagnoza dystrofii mięśniowej Duchenne'a u najmłodszego synka – to był ten moment, w którym postanowiłam zrezygnować z pracy etatowej, aby mieć bardziej elastyczny grafik.