Jesteś w ciąży? Niedawno urodziłaś dziecko? Planujesz powiększyć rodzinę? Zobacz, jakie prawa pracownicze przysługują świeżo upieczonym rodzicom i co dokładnie zmieniło się w 2013 r.
Ile trwa urlop macierzyński?
Długość podstawowego urlopu macierzyńskiego (czyli takiego, który przysługuje mamie ustawowo, a do przyznania którego wystarczy jedynie przedstawienie pracodawcy metryki urodzenia dziecka) zależy od tego, ile kobieta urodzi dzieci podczas jednego porodu. I tak, jeśli urodzi się jedno dziecko, wynosi on 20 tygodni, jeśli urodzą się bliźnięta - 31 tygodni, trojaczki - 33 tygodnie, w przypadku czworaczków będzie to 35 tygodni, a najwięcej, bo 37 tygodni urlopu, dostaną mamy, które urodzą pięcioraczki lub więcej dzieci.
Młodym mamom przysługuje także prawo (nie obowiązek) do dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Do tej pory wynosił 4 tygodnie przy narodzinach jednego dziecka, a jeśli na świat przyszło więcej dzieci - 6 tygodni. Jednak mamy, które urodziły 1 stycznia 2013 r. lub później, będą mogły korzystać już z 6 tygodni urlopu przy jednym dziecku i 8 tygodni, gdy urodzi się więcej dzieci.
Co to jest urlop rodzicielski?
Urlop rodzicielski to nowy rodzaj płatnego urlopu, który pojawi się 17 czerwca 2013 roku. Będzie mogła go wziąć osoba uprawniona do urlopu macierzyńskiego (a więc także ojciec dziecka, który zgodnie z prawem może przejąć część urlopu macierzyńskiego od matki). Urlop rodzicielski będzie wynosił maksymalnie 26 tygodni, niezależnie od liczby urodzonych dzieci. Całość może wykorzystać tylko mama lub tylko tata, albo rodzice mogą podzielić się urlopem w dowolny sposób. Co ważne - urlop może być wykorzystany wyłącznie w pierwszym roku życia dziecka.
Dzięki nowym rozwiązaniom rodzice (tylko mama lub częściowo mama i częściowo tata) będą mogli przebywać na płatnym urlopie opiekując się dzieckiem maksymalnie przez rok:
20 tygodni podstawowego urlopu macierzyńskiego + 6 tygodni dodatkowego urlopu macierzyńskiego + 26 tygodni urlopu rodzicielskiego = 52 tygodnie urlopu (czyli rok).
Z urlopu rodzicielskiego będą mogły skorzystać osoby, które są objęte ubezpieczeniem chorobowym obowiązkowo (czyli są zatrudnione na umowę o pracę) lub te, które do tego ubezpieczenia przystąpią dobrowolnie - możliwość taką mają osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia (wystarczy zgłosić do ZUS-u odpowiedni wniosek) oraz prowadzące własną działalność gospodarczą. Niestety, te wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło takiej możliwości nie mają.
Jaki zasiłek dostanie mama na półrocznym urlopie macierzyńskim, a jaki na rocznym urlopie rodzicielskim?
Projekt ustawy zakłada, że zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego (czyli 20 tygodni + 6 tygodni) będzie nadal wynosił 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Przy czym podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownicy za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym udzielono urlopu macierzyńskiego.
Zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego (26 tygodni) będzie zaś wynosił 60 proc. podstawy zasiłku. Jeśli jednak mama zdecyduje się na skorzystanie z urlopu rodzicielskiego przed porodem i złoży wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, to za cały ten okres otrzyma zasiłek w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Co trzeba zrobić, żeby skorzystać z rocznego urlopu (macierzyńskiego + rodzicielskiego)?
Drogi są dwie. Jeśli decyzję o wzięciu urlopu rodzicielskiego podejmiesz:
a) przed porodem - musisz złożyć pracodawcy na co najmniej 14 dni przed przewidywaną datą porodu pisemny wniosek o udzielenie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim (20 tygodni), dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze (6 tygodni) i bezpośrednio po nim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (26 tygodni)
czytaj dalej na drugiej stronie: urlop macierzyński na nowych zasadach
b) po porodzie - musisz złożyć swojemu pracodawcy w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem dodatkowego urlopu macierzyńskiego pisemny wniosku o udzielenie takiego urlopu. Następnie musisz złożyć pisemny wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego, ale w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
Czy będzie można pracować na urlopie macierzyńskim i rodzicielskim?
Projekt ustawy przewiduje, że po rozpoczęciu dodatkowego urlopu macierzyńskiego (trwającego do 6 tygodni) mama będzie mogła łączyć korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego jej urlopu, ale w wymiarze nie wyższym niż połowa etatu. Aby przejść na część etatu mama będzie musiała złożyć swojemu pracodawcy pisemny wniosek w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. W takim wniosku mama powinna wskazać, w jakim stosunku czasowym chce łączyć dodatkowy urlop macierzyński z wykonywaniem pracy. Trzeba jednak pamiętać, że wraz z rozpoczęciem pracy zmieni się wysokość zasiłku pobieranego przez mamę. Jeśli zatem wróci ona do pracy na pół etatu, będzie jej wypłacana połowa zasiłku.
Analogiczne zasady będą dotyczyć urlopu rodzicielskiego.
Mama, która zdecydowała się na urlop rodzicielski jeszcze przed porodem, będzie mogła w razie potrzeby zrezygnować z korzystania z tego urlopu i powrócić do pracy, bez obawy, że straci należną jej część zasiłku. Jeżeli mama zrezygnuje z całego urlopu rodzicielskiego, dostanie wyrównanie pobranego przez nią zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku - do 100 proc.
Czy po powrocie z urlopu macierzyńskiego mama może zostać zwolniona?
Po powrocie mama ma prawo do pracy na tym samym stanowisku, na którym pracowała przed urlopem, lub powinna zostać zatrudniona na stanowisku równorzędnym i odpowiadającym jej kwalifikacjom. Nie może jednak liczyć na jakąś szczególną ochronę - przysługują jej te same prawa co pozostałym pracownikom, czyli pracodawca nie może wypowiedzieć jej umowy o pracę w trakcie urlopu wypoczynkowego lub zwolnienia chorobowego. Oczywiście by zwolnić osobę zatrudnioną na umowę o pracę na czas nieokreślony, pracodawca musi przedstawić uzasadnienie takiego postępowania.
Młoda mama może jednak kosztem części etatu i pensji zabezpieczyć na jakiś czas swoje miejsce w firmie. Otóż pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem, który decyduje się na obniżenie wymiaru czasu pracy, jeśli pracownik ten ma prawo do korzystania z urlopu wychowawczego. Mama wracająca do pracy po urlopie macierzyńskim może więc wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o obniżenie wymiaru etatu do 7/8, a maksymalnie do 1/2 etatu, a pracodawca nie może odmówić przyjęcia takiego wniosku. Tym samym mama, która zdecydowała się pracować na zmniejszonym wymiarze etatu, jest chroniona przed zwolnieniem do dnia powrotu do pełnego wymiaru etatu, nie dłużej jednak niż przez okres 12 miesięcy od dnia złożenia wniosku.
Urlop dla taty
By móc aktywnie włączyć się w wychowywanie dziecka, świeżo upieczony tata także może skorzystać z następujących opcji urlopowych:
- urlop ojcowski - urlop ten wynosi dwa tygodnie i tata może z niego skorzystać w dowolnym terminie po narodzinach dziecka, ale przed ukończeniem przez nie 12. miesiąca życia. Jest to urlop niezależny - by mógł go otrzymać ojciec, matka nie musi rezygnować z części urlopu macierzyńskiego. Mogą więc w czasie tych dwóch tygodni razem opiekować się dzieckiem.
- urlop tacierzyński - w ten sposób okreslana jest część niewykorzystanego przez mamę urlopu macierzyńskiego. W myśl prawa młoda mama musi wykorzystać co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, a następnie może złożyć pracodawcy wniosek o rezygnację z reszty urlopu (najpóźniej 7 dni przed powrotem do pracy). Wtedy tata ma prawo ubiegać się o przejęcie tej pozostałej części urlopu macierzyńskiego.
- urlop rodzicielski - ojcowie będą mogli skorzystać z urlopu rodzicielskiego na takich samych zasadach co matki. Projekt ustawy przewiduje bowiem, że urlop ten będzie mógł być wykorzystany jednorazowo albo podzielony na nie więcej niż trzy części (każda musi mieć minimum 8 tygodni) przypadających bezpośrednio jedna po drugiej. Od rodziców zależeć więc będzie decyzja, czy mama (lub tata) skorzysta z urlopu rodzicielskiego w całości czy też go między sobą podzielą.
