Separacja jest potocznie rozumiana jako rozstanie małżonków, niezależnie od jego przyczyn. Warto jednak wiedzieć, iż na gruncie prawa rodzinnego i opiekuńczego, separacja orzekana jest tylko z konkretnych powodów tj. w przypadku zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Rozkład powinien dotyczyć wszystkich płaszczyzn życia: finansowej, duchowej a także fizycznej. To może oznaczać np., że małżonkowie nie robią wspólnie zakupów, nie mają jednego budżetu domowego, śpią w osobnych łóżkach, nie spędzają ze sobą czasu, nie mogą się porozumieć i nie jedzą razem posiłków.
Jeśli jednak na skutek orzeczenia separacji mogłoby ucierpieć dobro małoletnich dzieci, np. w sytuacji, gdy istnieje obawa że doprowadzi do całkowitego zerwania kontaktów jednego z małżonków z dzieckiem, bądź z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - uzyskanie separacji nie będzie możliwe. Zasady współżycia społecznego nie są wprost zdefiniowane w przepisach prawa, podlegają ocenie pod względem moralnym, odwołują się do powszechnie szanowanych wartości. Taką sytuacją będzie np. konieczność stałej opieki nad przewlekle chorym małżonkiem. Należy pamiętać, że sąd rozpatruje każdą sprawę indywidualnie.
Kiedy warto się zdecydować na separację?
Pomyśl o takim rozwiązaniu, jeśli dopuszczasz myśl, że wasze problemy małżeńskie mogą mieć charakter przejściowy a wasza postawa rokuje na powrót do wspólnego pożycia.
Niektóre pary decydują się na separację ze względów religijnych, obawiając się wykluczenia ze wspólnoty kościoła, jakie niesie za sobą rozwód.
Inne pary wybierają separację pod presją rodziny, która nie chce zaakceptować rozwodu. Separacja ma w tym przypadku pełnić rolę okresu przejściowego, który da najbliższym krewnym czas na przyzwyczajenie się do nowej sytuacji.
Jak uzyskać separację?
Aby uzyskać orzeczenie separacji, musisz złożyć pozew w sądzie. Tego typu sprawy prowadzone są w sądach okręgowych. Wraz ze złożeniem pozwu, niezbędne będzie dokonanie opłaty sądowej w stałej wysokości 600 zł. Możesz prowadzić sprawę sądową sama lub skorzystać z fachowej pomocy prawnika. Jeśli postanowisz złożyć pozew samodzielnie musisz wiedzieć, że decydujące dla ustalenia właściwego sądu jest ostatnie miejsce zamieszkania małżonków pod warunkiem, że chociaż jedno z was wciąż tam mieszka.
Przebieg postępowania przed sądem
W każdej sprawie sądowej będzie przeprowadzony dowód z przesłuchania stron, czyli ciebie i męża. Sąd przesłucha także innych świadków, jeżeli zgłosisz stosowny wniosek. Jeśli uzna, że w waszym przypadku jest za wcześnie nawet na separację, może skierować waszą sprawę do mediacji. Mediator to osoba z wykształceniem najczęściej psychologicznym bądź pedagogicznym, której zadaniem jest uzgodnienie warunków ugody akceptowanej przez obie strony. Możecie wspólnie wybrać osobę mediatora, a gdyby dojście do porozumienia nie było możliwe także i w tym zakresie, wskaże go sąd. Oczywiście mediacja to zwykle dodatkowe koszty, które musicie ponieść.
Zasadą jest, że posiedzenia sądu odbywają się przy drzwiach zamkniętych tj. bez udziału osób trzecich, a zatem nie musisz obawiać się, że twoje osobiste sprawy rodzinne będą ujawniane szerokiej publiczności. Jeśli nie złożycie wspólnego wniosku o zaniechanie orzekania o winie, sąd będzie zobligowany wydać rozstrzygnięcie w tym zakresie, na podstawie zgromadzonych dowodów.
Jakie są konsekwencje prawne orzeczenia separacji?
Orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwód, z tą jednak różnicą, że żaden z małżonków pozostających w separacji nie może zawrzeć innego małżeństwa. Orzeczenie separacji nie daje również podstaw do rezygnacji z przyjętego po ślubie nazwiska.
Konsekwencją finansową jest to, że o ile pozostawałaś we wspólności majątkowej z małżonkiem, orzeczenie separacji spowoduje powstanie rozdzielności majątkowej. Oznacza to m.in., że od tej chwili każde z was zarządza swoim majątkiem i może samodzielnie zaciągać zobowiązania. Dodatkowo, wszelkie przedmioty nabyte w trakcie separacji będą należeć wyłącznie do jednego z małżonków. Aby podzielić dotychczas zgromadzony majątek wspólny, konieczne będzie wniesienie odrębnej sprawy do sądu. To czy chcecie go dzielić czy nie - zależy od was. Orzekając separację sąd ogranicza się jedynie do określenia sposobu korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania.
Jeżeli macie niepełnoletnie dzieci, obowiązkiem sądu jest rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej, waszych kontaktach z dziećmi, czyli ustalenie które z was i kiedy będzie się nimi opiekować, oraz o tym, w jakim zakresie każde z was będzie partycypować w kosztach ich utrzymania i wychowania. Najlepsze dla dzieci jest pozostawienie władzy rodzicielskiej wam obojgu, wymaga to jednak waszego wniosku oraz uzgodnionego planu w zakresie opieki czyli tzw. Rodzicielskiego Planu Wychowawczego. Pamiętaj, że rodzeństwo powinno wychowywać się razem i sąd będzie egzekwował tę zasadę. Pamiętaj również, że niezależnie od wieku, dzieci bardzo przeżywają rozstanie rodziców, nawet gdy jest tylko przejściowe. Aby oszczędzić im dodatkowego stresu, warto podejmować decyzje w zgodzie z małżonkiem i nie próbować ograniczać wzajemnych kontaktów. Wasze konflikty nie powinny przenikać do relacji z dziećmi.
Oprócz środków na utrzymanie dzieci w niektórych sytuacjach masz prawo żądać od męża alimentów na swoje utrzymanie.
Orzeczenie separacji odnosi skutek także na gruncie prawa spadkowego. Konsekwencją bowiem jest wyłączenie małżonka z kręgu spadkobierców ustawowych (dziedziczenie ustawowe zachodzi wtedy, gdy drugi małżonek nie zostawił testamentu lub testament okazał się nieważny). Oczywiście nie ma przeszkód, abyś w testamencie wskazała męża, z którym jesteś w separacji jako spadkobiercę lub sama dziedziczyła po mężu na podstawie jego testamentu.
Separacja i co dalej?
Zniesienie separacji jest zawsze możliwe, jeżeli oboje jesteście co do tego zgodni. Musicie tylko poinformować o swojej decyzji sąd. W takim przypadku, skutki separacji ustają z chwilą jej zniesienia przez sąd. Jeśli jednak nie widzicie szansy na kontynuowanie związku, możecie wnieść kolejny pozew - tym razem o rozwód.
