Planowanie ciąży – rola witamin i składników mineralnych przed ciążą
Pokrycie zapotrzebowania na witaminy u ciężarnych ma niebagatelny wpływ na zdrowie kobiety, przebieg ciąży oraz rozwój płodu. Utrzymanie równowagi tych składników – zapobieganie niedoborom oraz prewencja nadmiaru – ma istotne znaczenie już na etapie planowania ciąży.
Jak informuje Polskie Towarzystwo Ginekologiczne, utrzymanie prawidłowego poziomu witamin i mikroelementów w organizmie zwiększa szanse na zapłodnienie, co jest szczególnie istotne dla osób mających problemy z płodnością. Przyjmowane witamin pomagających zajść w ciążę powinno oczywiście iść w parze ze stosowaniem zdrowej diety i regularnej aktywności fizycznej.
Pokrycie zapotrzebowania na witaminy i składniki mineralne warunkuje prawidłowy przebieg ciąży i zdrowie kobiety. Jednocześnie minimalizuje ryzyko wystąpienia wad wrodzonych u dziecka i wpływa na zrównoważony rozwój niemowlaka karmionego piersią.
Suplementacja witamin przed zajściem w ciążę w niektórych przypadkach powinna być kontynuowana jedynie w pierwszym trymestrze, inne witaminy ciążowe należy brać przez cały okres jej trwania aż po czas laktacji.
Kwas foliowy przed ciążą i kwas foliowy w ciąży
Listę najważniejszych witamin dla kobiet w ciąży i dla tych przygotowujących się do ciąży otwiera kwas foliowy, określany także jako witamina B9 bądź folacyna.
Przyjmowanie kwasu foliowego podczas planowania ciąży należy rozpocząć na około 6. tygodni przed zapłodnieniem. Jak długo brać kwas foliowy? Zgodnie z zaleceniem specjalistów, suplementacja folacyny powinna trwać do 12. tygodnia ciąży. Dawkowanie kwasu foliowego przed ciążą i w okresie do II trymestru określa się jako 0,4 mg na dobę. W aptekach dostępny jest kwas foliowy w tabletkach jednoskładnikowych, a także w preparatach złożonych.
Niedobór kwasu foliowego na początku ciąży stanowi główną przyczynę poważnych wad ośrodkowego układu nerwowego u płodu, przede wszystkim wad cewy nerwowej oraz patologii w obrębie twarzoczaszki. Ryzyko ich wystąpienia przy zaspokojeniu zapotrzebowania zmniejsza się o ponad 70 proc. Niedostateczna podaż kwasu foliowego przez ciężarne może powodować ponadto poważne wady serca oraz dysfunkcje układu moczowego.
Niski poziom kwasu foliowego w czasie ciąży wiąże się także z zagrożeniem wystąpienia niedokrwistości megablastycznej u kobiet, co wynika z wydłużonego czasu dojrzewania czerwonych krwinek. Ciężarna w większym stopniu narażona jest na zakrzepicę, a nawet na utratę ciąży na skutek poronienia.
Suplementacja kwasu foliowego w ciąży powinna odbywać się ściśle według zaleceń lekarza. Jego nadmiar może bowiem doprowadzić do uszkodzenia płodu.
Witaminy dla kobiet w ciąży – witamina D
Ważną witaminą dla kobiet karmiących i ciężarnych i przygotowujących się do ciąży jest witamina D. Jej głównym źródłem dla człowieka jest synteza skórna, jednak z uwagi na geograficzne położenie naszego kraju oraz stopień zanieczyszczenia powietrza, niedobór witaminy D staje się coraz bardziej powszechny, także u osób w wieku rozrodczym.
Witamina D warunkuje m.in. prawidłową regulację poziomu wapnia i fosforu we krwi, zapobiega zmniejszeniu gęstości kości, wpływa na funkcje układu immunologicznego, co ma szczególne znaczenie dla kobiet spodziewających się dziecka. Witamina D w ciąży nie tylko pozytywnie wpływa na mineralizację kości, która w tym okresie ulega osłabieniu, ale dodatkowo zmniejsza zagrożenie związane z wystąpieniem stanu przedrzucawkowego. Udowodniono ponadto, że suplementacja witaminy D3 w ciąży zmniejsza ryzyko rozwoju bakteryjnej waginozy, czyli bakteryjnego zakażenia pochwy.
Zalecana dawka witaminy D dla ciężarnej, planującej dziecko i karmiącej to 800–100 IU na dobę, jednak sugeruje się jej zwiększenie do 2000 IU.
Jaką rolę pełni żelazo w ciąży?
Suplementacja w okresie prekoncepcyjnym, w ciąży i podczas karmienia powinna uwzględniać także określone składniki mineralne. Jednym z najważniejszych jest żelazo. W ciąży podstawowym jego źródłem powinna być urozmaicona dieta. Do produktów bogatych w żelazo zalicza się podroby, czerwone mięso, ryby, żółtka jaj.
Z uwagi na znaczne ryzyko niedokrwistości z niedoboru żelaza, które dość powszechnie diagnozuje się w okresie ciąży, a także niedokrwistości fizjologicznej związanej ze spadkami wartości hematokrytu (określającego procentową zawartość czerwonych krwinek we krwi), konieczna bywa suplementacja żelaza przez ciężarne.
Niedobór żelaza w ciąży doprowadza do wystąpienia charakterystycznych objawów anemii – typowy jest spadek wydolności fizycznej i uczucie zmęczenia (w ciąży może to skutkować porodem przedwczesnym). Występują bóle i zawroty głowy, zwiększa się podatność na infekcje, problemem staje się wypadanie włosów i łamliwość paznokci. Płód zagrożony jest niską masa urodzeniową oraz wykształceniem wad rozwojowych.
Ilość przyjmowanego żelaza przed ciążą powinna wnosić 18 mg, natomiast w czasie ciąży 26–27 mg. Żelazo podczas karmienia piersią powinno być dostarczane w dawkach równych 20 mg. Dawkowanie żelaza w ciąży u kobiet z anemią oscyluje na poziomie 30 mg dziennie, jednak, w zależności od rozwoju niedokrwistości może wzrosnąć nawet do 120 mg. Przyjmowanie żelaza w tabletkach należy rozpocząć przed zajściem w ciążę, a następnie od 8 tygodnia ciąży.
DHA i jod w ciąży – jakie znaczenie ma suplementacja?
Zestaw mikroelementów i witamin dla przyszłej mamy oraz kobiet w ciąży powinien zawierać także jod. Ciąża stanowi bowiem poważny czynnik ryzyka braku tego pierwiastka w organizmie. Zagrożenie deficytem zwiększa konieczność ograniczenia spożycia soli kuchennej, która stanowi jego główne źródło w diecie. Powstanie wola tarczycowego u kobiety i rozwój upośledzenia umysłowego u dziecka to najczęściej wymieniane skutki niedoboru jodu w ciąży. Istnieje także poważne niebezpieczeństwo poronienia, porodu przed terminem i wystąpienia niedoczynności tarczycy u noworodka.
Zgodnie z zaleceniami specjalistów jod w ciąży, w czasie karmienia piersią, a także podczas planowania powiększenia rodziny należy przyjmować w dawkach 200 mikrogramów na dobę.
Suplementacja powinna obejmować także przyjmowanie DHA, czyli kwasu dokozaheksaenowego zaliczanego do wielonienasyconych kwasów PUFA. W ciąży, w przypadku niedostatecznej podaży ryb, warzyw i owoców morza oraz innych jego źródeł, należy przyjmować 600 mg DHA na dobę, natomiast w przypadku stwierdzenia wysokiego ryzyka przedterminowego porodu, nawet 1000 mg. Przyjmowanie kwasu DHA w ciąży powinno być kontynuowane także w czasie laktacji.
Prawidłowy poziom DHA w czasie ciąży to gwarancja optymalnego wzrostu masy urodzeniowej płodu, zdrowego rozwoju psychomotorycznego dziecka, właściwego ukształtowania narządu wzroku. Profilaktyka niedoboru wpływa na zmniejszenie ryzyka zbyt wczesnego rozwiązania ciąży oraz wystąpienia depresji poporodowej u kobiety.
Suplementy w ciąży – co powinny zawierać dobre tabletki?
Najlepsze suplementy dla kobiet w ciąży, poza wymienionymi związkami, dostarczają innych witamin i mikroelementów wpływających na prawidłowy jej przebieg. W przyjmowanych zestawach witamin w ciąży można znaleźć dodatkowo takie składniki, jak:
- witamina C – ma właściwości przeciwutleniające, pozytywnie wpływa na funkcjonowanie układu immunologicznego; wspiera proces wchłaniania żelaza i syntezy hemoglobiny, co jest istotne w prewencji rozwoju anemii u ciężarnej; Dawkowanie witaminy C w ciąży określa się na 1,5 mg na kilogram masy ciała na dobę;
- witamina E – ważna witamina ciążowa także zaliczana jest do silnych antyoksydantów; wpływa na prawidłowy rozwój funkcji wzroku, a wraz z kwasem foliowym warunkuje właściwe ukształtowanie układu nerwowego płodu; niedobór witaminy E w ciąży może skutkować uczuciem osłabienia i senności, zaburzeniami koncentracji i uwagi, pogorszeniem stanu skóry; wyższe jest również ryzyko wystąpienia niedokrwistości; w czasie ciąży zaleca się przyjmowanie 8–13 mg na dobę, w czasie laktacji zaś – do 14 mg;
- magnez – odpowiada za prawidłowe przewodnictwo nerwowo-mięśniowe, co wpływa na prawidłową kurczliwość mięśni, a co za tym idzie – profilaktykę skurczów, w ciąży szczególnie uciążliwych; prawidłowe stężenie magnezu w ciąży reguluje gospodarkę mineralną, zwiększa przyswajalność sodu i wapnia, obniża ciśnienie tętnicze krwi zapobiegając nadciśnieniu; zalecana dawka magnezu dla kobiety w ciąży, w zależności od zaleceń, waha się od 200 do 1000 mg na dobę;
- witaminy z grupy B – w ciąży, poza wspomnianą witaminą B9, czyli kwasem foliowym, największe znaczenie ma tiamina, czyli witamina B1 (w dawce 1,4 mg), ryboflawina (witamina B2 w dawce 1,6 mg), pirydoksyna (witamina B6 w dawce 1,5–2 mg) oraz cyjanokobalamina (witamina B12 w dawce 2 mg); składniki te wpływają na procesy przemiany materii, pracę układu nerwowego i sercowo-naczyniowego oraz regulują gospodarkę hormonalną; cenna jest ponadto witamina PP, czyli witamina B3 – w ciąży ma znaczenie z uwagi na działanie zapobiegające m.in. rozwojowi wad serca u dziecka (dawka dobowa dla ciężarnej to 17–18 mg).
Zanim zdecydujemy o tym, jakie witaminy w ciąży są nam potrzebne, należy skonsultować się z lekarzem. W oparciu o dane dotyczące stanu zdrowia ciężarnej specjalista określi ich dawkowanie i zarekomenduje odpowiednie suplementy.
