Styl przywiązania to wzorzec emocjonalnych więzi, jakie dziecko tworzy z rodzicem (najczęściej z matką) lub inną osobą, która zapewnia mu opiekę i wsparcie. Styl ten kształtuje się we wczesnym dzieciństwie i ma znaczący wpływ na rozwój emocjonalny oraz społeczny - co oznacza, że przekłada się na późniejsze funkcjonowanie emocjonalne i relacje społeczne. Czym charakteryzują się poszczególne style przywiązania, jakie mają konsekwencje w dorosłym życiu oraz w jaki sposób zadbać, aby dziecko czuło się bezpieczne i kochane?
Style przywiązania między dzieckiem a rodzicami – jakie są?
Spis treści
Style przywiązania – garść teorii
Teoria przywiązania, stworzona przez Johna Bowlby'ego, zakłada, że relacja między dzieckiem a jego głównym opiekunem (tzw. figura przywiązania) jest podstawą dla rozwoju emocjonalnego i społecznego. Mary Ainsworth, współpracowniczka Bowlby'ego, przeprowadziła badania, które doprowadziły do wyodrębnienia czterech głównych stylów przywiązania: bezpiecznego, unikającego, ambiwalentnego oraz zdezorganizowanego. Typy przywiązania mają kluczowe znaczenie dla późniejszego rozwoju dziecka i jego relacji z innymi ludźmi.
Style przywiązania
Wyróżnić możemy cztery rodzaje stylów przywiązania: bezpieczny, unikowy (lękowy), ambiwalentny, zdezorganizowany.
Bezpieczny styl przywiązania
Bezpieczny styl przywiązania rozwija się, gdy dziecko ma stabilną i przewidywalną relację z głównym opiekunem, który jest dostępny i wrażliwy na jego potrzeby. Dzieci z bezpiecznym stylem przywiązania są pewne siebie, łatwo nawiązują bliskie relacje i mają wysokie poczucie własnej wartości. W dorosłych związkach charakteryzują się zdolnością do utrzymania bliskości oraz poszukiwania wsparcia od partnera. Takie osoby potrafią rozpoznawać i kontrolować własne emocje, co pozwala im na budowanie zdrowych i stabilnych więzi.
Unikowy (lękowy) styl przywiązania
Unikający styl przywiązania, zwany też stylem lękowym, wytwarza się, gdy główny opiekun jest emocjonalnie niedostępny lub pozbawiony troskliwości. Dzieci wychowywane przez takiego rodzica uczą się unikać bliskiego kontaktu fizycznego i emocjonalnego, co wynika z braku poczucia bezpieczeństwa i prowadzi do niskiego poczucia własnej wartości oraz problemów z kontrolowaniem własnych emocji. W dorosłym życiu osoby te mogą odczuwać często czują się odrzucone, odczuwają również brak zaufania do partnera. Nierzadko wykazują brak zainteresowania bliskimi relacjami i mogą czuć się skrępowane bliskością drugiej osoby.
Ambiwalentny styl przywiązania
Ten styl przywiązania (znany też jako lękowo-ambiwalentny), rozwija się, gdy opiekun jest nieprzewidywalny w swoich reakcjach. W praktyce oznacza to, że dziecko nigdy nie jest pewne, jak zareaguje on w danej sytuacji. Na przykład gdy malec płacze, raz może spotkać się z czułością i pocieszeniem, a innym razem z obojętnością lub nawet złością. Takie nieprzewidywalne zachowanie prowadzi do dezorientacji i niepewności u dziecka, które nie wie, czego się spodziewać i może czuć się niepewnie oraz niespokojnie w relacji z opiekunem.
Ten i inne niekorzystne style przywiązania powodują, że w późniejszym życiu dzieci mogą przejawiają niską samoocenę. W związkach romantycznych mają tendencję do clingingu (niemal obsesyjnego przywierania do drugiej osoby), który wynika z lęku przed porzuceniem.
Zdezorganizowany styl przywiązania
Zdezorganizowany styl przywiązania pojawia się w sytuacjach, gdy dziecko doświadcza strachu lub chaosu w relacji z głównym opiekunem. W dorosłym życiu może ono przejawiać niskie poczucie własnej wartości i skłonności do autodestrukcyjnych zachowań. Ten styl przywiązania może być wynikiem traumatycznych doświadczeń (np. doświadczenia utraty rodzica lub innej bliskiej osoby, przeprowadzki i utraty przyjaciół)
i prowadzić do poważnych problemów w relacjach międzyludzkich.
Wpływ na rozwój dziecka
Różne style przywiązania wpływają na rozwój emocjonalny i społeczny dziecka. Dzieci z bezpiecznym stylem przywiązania zazwyczaj mają lepsze wyniki w nauce, są bardziej optymistyczne, pewne siebie i mają stabilniejsze relacje z rówieśnikami. Ich zachowanie jest w dużym stopniu zrównoważone i przewidywalne. Dzieci z niebezpiecznymi stylami przywiązania mogą natomiast mieć trudności w nauce, problemy z zachowaniem i trudności w nawiązywaniu bliskich relacji z rówieśnikami. Często wykazują agresywne lub wycofane zachowania, bywają też bardzo zazdrosne, co utrudnia ich funkcjonowanie w grupie.
Różne style przywiązania a zachowania rodziców
Poniżej wykazano, jakie cechy charakteryzują rodziców praktykujących poszczególne style przywiązania.
Bezpieczny styl przywiązania
Rodzice wspierający rozwój bezpiecznego stylu przywiązania są konsekwentni, dostępni emocjonalnie i wrażliwi na potrzeby dziecka. Ich zachowanie charakteryzuje się:
- reagowaniem na potrzeby dziecka; rodzice z bezpiecznym stylem przywiązania szybko i adekwatnie reagują na sygnały dziecka - bez zbędnej zwłoki tulą je, uspokajają, mówią do niego używając życzliwych słów,
- utrzymywaniem bliskości fizycznej; tacy rodzice często tulą, przytulają i zapewniają dziecku poczucie bezpieczeństwa poprzez bliskość fizyczną,
- stabilnością; rodzice budujący styl oparty na poczuciu bezpieczeństwa tworzą przewidywalne i stabilne środowisko, w którym dziecko może rozwijać swoje emocje i poczucie własnej wartości,
- wspieraniem eksploracji świata; zachęcają dziecko do odkrywania otoczenia, podkreślając, że zawsze może wrócić do nich po wsparcie.
Unikowy styl przywiązania
Rodzice wspierający rozwój unikowego stylu przywiązania często są emocjonalnie niedostępni, mają również trudności z okazywaniem troski. Ich zachowanie może obejmować:
- ignorowanie sygnałów dziecka; rodzice z unikowym stylem przywiązania często ignorują płacz lub inne sygnały dziecka, co prowadzi do lęku i poczucia odrzucenia,
- brak bliskości fizycznej; unikają kontaktu fizycznego (takiego jak przytulanie, bujanie, łaskotki, całowanie, głaskanie), co sprawia, że w dorosłości dziecko czuje się skrępowane bliskością,
- minimalne zaangażowanie emocjonalne; są zdystansowani emocjonalnie i nie reagują na potrzeby dziecka w sposób wrażliwy, ignorują jego emocje,
- promowanie niezależności; nadmiernie zachęcają dziecko do samodzielności, nie służąc mu przy tym pomocą.
Ambiwalentny styl przywiązania
Rodzice wspierający rozwój ambiwalentnego stylu przywiązania są nieprzewidywalni w swoich reakcjach, co powoduje u dziecka lęk i niepewność. Ich zachowanie cechuje:
- nierówna dostępność; czasami są bardzo zaangażowani, a innym razem niedostępni, co powoduje zamieszanie u dziecka,
- przesadne reakcje; reagują na potrzeby dziecka w sposób przesadny lub nieadekwatny, co prowadzi do lękowo-ambiwalentnego przywiązania,
- nieprzewidywalność; ich zachowanie jest nieprzewidywalne, co powoduje u dziecka poczucie niepewności, a także lęk przed ich reakcją oraz przed odrzuceniem,
- potrzeba kontroli; mogą mieć tendencję do nadmiernej kontroli i monitorowania dziecka, co prowadzi do jego niepewności i braku pewności siebie.
Zdezorganizowany styl przywiązania
Rodzice wspierający rozwój zdezorganizowanego stylu przywiązania często dostarczają dziecku sprzecznych sygnałów i powodują poczucie strachu. Ich zachowanie może obejmować:
- nieadekwatne reakcje; podobnie jak w stylu ambiwalentnym, tak i tutaj zachowanie rodziców wobec dziecka jest chaotyczne i nieprzewidywalne,
- wzorce przemocy; opiekunowie mogą stosować przemoc lub wywoływać strach u dziecka, co wpływa na jego rozwój emocjonalny,
- brak stabilności; brak stabilności w zachowaniu rodziców powoduje, że dziecko nie wie, czego się spodziewać, co prowadzi do silnego lęku i dezorientacji,
- sprzeczne sygnały; rodzice mogą jednocześnie być źródłem poczucia bezpieczeństwa i zagrożenia, co powoduje wewnętrzny konflikt u dziecka.
Wpływ stylów przywiązania na dorosłe życie
Styl przywiązania, który rozwija się w dzieciństwie, ma długotrwały wpływ na relacje w dorosłym życiu. Jak zostało to wspomniane, osoby z bezpiecznym stylem przywiązania łatwiej nawiązują relacje, są bardziej otwarte i ufne wobec innych ludzi. Natomiast te z unikowym stylem przywiązania mogą unikać bliskości i emocjonalnego zaangażowania, co utrudnia im budowanie trwałych relacji. Relacje te często są płytkie i pozbawione głębszego zaangażowania.
Osoby z ambiwalentnym stylem przywiązania zazwyczaj przejawiają lęk przed odrzuceniem i nadmierną potrzebę bliskości, co może prowadzić do trudności w utrzymaniu zdrowej relacji romantycznej. Ich zachowanie często charakteryzuje się niepewnością i potrzebą ciągłego zapewnienia o uczuciach drugiej osoby. Z kolei osoby ze zdezorganizowanym stylem przywiązania mogą mieć problemy z kontrolą emocji i tendencję do destrukcyjnych, a nawet przemocowych zachowań w relacjach. Często odczuwają brak stabilności w relacjach i trudności w zaufaniu drugiej osobie.
Jak zadbać o rozwój bezpiecznego stylu przywiązania?
Aby zapewnić swojemu dziecku rozwój bezpiecznego stylu przywiązania, przede wszystkim musisz być dla niego dostępny emocjonalnie i fizycznie. Gdy maluch płacze lub potrzebuje Twojej bliskości, staraj się reagować z empatią i zrozumieniem. Ważne jest również, aby Twoje zachowanie było przewidywalne i abyś zapewniał/-a dziecku codzienną rutynę – to wszystko daje mu poczucie stabilności, które jest niezbędne do zdrowego rozwoju emocjonalnego.
Zachęcaj też malucha do eksplorowania otoczenia, ale pamiętaj, aby zawsze być w pobliżu – gotowym do wsparcia, gdy tego potrzebuje. Cierpliwość, uwaga i czułość są nieocenione w budowaniu zaufania.
Jeżeli zauważysz, że masz trudności w nawiązywaniu relacji z dzieckiem lub nie jesteś pewien, czy właściwie odpowiadasz na jego potrzeby, nie wahaj się skonsultować z psychologiem dziecięcym. Specjalista pomoże Ci zrozumieć zachowania dziecka i udzieli praktycznych wskazówek, jak wspierać rozwój bezpiecznego stylu przywiązania.
Bibliografia
- Bowlby, J., Przywiązanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020.
Opublikowano: 26.07.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Mamazone.pl dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Mamazone.pl opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Karolina Wojtaś
Psycholog
Karolina Wojtaś – psycholog, redaktor. Absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego, interesuje się między innymi komunikacją interpersonalną oraz psychologią rodziny. Autorka dziesiątek artykułów ułatwiającym czytelnikom zrozumienie mechanizmów psychologii i wprowadzenie ich we własne życie.
Komentarze i opinie (0)