Rola żelaza w ciąży – jakie jest zapotrzebowanie?
Żelazo to pierwiastek bez którego organizm ludzki nie mógłby prawidłowo funkcjonować. Żelazo jest podstawowym składnikiem hemoglobiny, czyli białka występującego w krwinkach czerwonych, które przenosi tlen i dostarcza go do wszystkich tkanek w organizmie. Żelazo we krwi wspomaga też pracę układu odpornościowego, dzięki czemu chroni przed częstymi infekcjami. Utrzymanie poziomu żelaza w normie zapewnia także sprawne działanie układu nerwowego, a więc jest niezbędne do zachowania wysokiej sprawności intelektualnej.
Żelazo w czasie ciąży spełnia jeszcze dodatkowe funkcje. Uczestniczy we właściwym rozwoju płodu, zwłaszcza kształtowaniu się układu nerwowego i mózgu. Poza tym żelazo w ciąży warunkuje odpowiednie funkcjonowanie łożyska. Dzięki niemu możliwe jest także ciągłe zaopatrywanie macicy w tlen. Zapotrzebowanie na żelazo w ciąży, podobnie jak w przypadku wielu innych składników odżywczych i zależne jest od etapu ciąży. W pierwszym trymestrze wynosi średnio 0,8 mg dziennie, w II –ok. 5 mg, w III zaś – do 10 mg. Spowodowane jest to wzrostem objętości krwi u kobiet ciężarnych oraz tym, iż podczas ciąży oprócz własnego organizmu krwioobieg musi zaopatrywać również organizm dziecka.
Dlatego bardzo ważne jest, aby dieta kobiety ciężarnej zawierała produkty bogate w żelazo, a w razie potrzeby, także preparaty z żelazem, gdyż niedobór żelaza w ciąży jest niebezpieczny dla zdrowia rozwijającego się płodu i matki.
Zobacz też: Czy w ciąży można pić kawę?
Niedobór żelaza w ciąży (anemia) – objawy i skutki braku żelaza
Najczęstszym następstwem niedoboru żelaza jest anemia (niedokrwistość) z braku żelaza. Najbardziej charakterystyczne objawy anemii w ciąży to:
- ciągłe zmęczenie, osłabienie, brak energii, senność,
- bóle i zawroty głowy, bladość skóry,
- problemy z pamięcią i koncentracją, pogorszenie nastroju,
- problemy z włosami, paznokciami i skórą,
- obniżenie odporności, zwiększona podatność na infekcje.
Anemia w ciąży stwarza wiele zagrożeń dla kobiety ciężarnej i jej dziecka. Niedokrwistość w ciąży jest bardzo często przyczyną urodzenia dziecka przedwcześnie o niskiej masie ciała. Anemia z braku żelaza może także skutkować poronieniem. Poza tym brak żelaza w diecie ciężarnej grozi zaburzeniami i opóźnieniem w rozwoju umysłowym dziecka w przyszłości. Stąd tak istotne jest, aby nie lekceważyć objawów anemii ciążowej i zadbać o właściwą dawkę żelaza w diecie lub dodatkowo wspomóc się jego suplementami w postaci tabletek z żelazem, oczywiście po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
Poznaj również: Kalendarz ciąży
Dieta bogata w żelazo – w czym jest żelazo?
W czasie ciąży koniecznie trzeba zwrócić szczególną uwagę na żelazo w diecie. Żelazo w jedzeniu występuje w dwóch formach: łatwo przyswajalnej dla organizmu zwanej żelazem hemowym oraz znacznie trudniejszej do przyswojenia, określanej jako żelazo niehemowe. W jakich produktach występują określone rodzaje żelaza?
- Produkty bogate w żelazo, czyli będące źródłem żelaza hemowego to: podroby (np. wątróbka, nerki), mięso (przede wszystkim czerwone, np. wieprzowina, wołowina, ale też drób), żółtka jaj, tłuste oraz chude ryby (np. śledź, dorsz, łosoś).
- Produkty zawierające żelazo niehemowe to: rośliny strączkowe (np. fasola, groch, ciecierzyca), produkty zbożowe z pełnego ziarna (np. kasza gryczana, pełnoziarniste pieczywo), orzechy, nasiona, pestki, ziarna, niektóre warzywa (np. buraki, jarmuż, brokuły), suszone owoce (np. morele, śliwki).
Oczywiście z uwagi na różne formy żelaza, jakie znajdziemy w wymienionych wyżej produktach, nie każde będą tak samo dobrze działały na wzrost poziomu żelaza we krwi. W takim razie, co jeść przy anemii? W ciąży, podobnie jak poza nią, należy sięgać po produkty bogate w żelazo hemowe, czyli głównie żywność pochodzenia zwierzęcego. Żelazo w tej formie jest bowiem najlepiej przyswajalne dla organizmu i może być ono w pełni wykorzystane. Jednak po roślinne źródła żelaza także warto sięgać, choć trzeba się liczyć z tym, iż zawartość tego pierwiastka jest w nich znacznie niższa. Poza tym obecne w nich żelazo niehemowe odznacza się słabszą przyswajalnością niż żelazo hemowe.
Sprawdź również: Jak radzić sobie z osłabieniem w ciąży?
Chcąc zwiększyć przyswajalność żelaza z produktów roślinnych zaleca się łączenie ich z żywnością bogatą w witaminę C, która nawet pięciokrotnie poprawia jego wchłanianie. Warto też zapamiętać, iż związki obecne w nabiale, kawie, herbacie, białku sojowym czy otrębach tworzą z żelazem kompleksy, których ludzki organizm nie może przyswoić. Dlatego mając objawy anemii, lepiej unikać tego typu produktów.
