Szczaw to roślina znana nie tylko w polskiej kuchni, ale również wykorzystywana w medycynie ludowej. Szczaw doceniany jest za wysoką ilość witaminy C i minerałów – żelaza, magnezu i potasu. Jednak duża zawartość kwasu szczawiowego w szczawiu sprawia, że nie każdy powinien po niego sięgać. Czy szczaw jest zdrowy? Jakie są właściwości szczawiu? Kto powinien go unikać? Czy kobiety w ciąży i karmiące piersią mogą zjeść zupę szczawiową?
Szczaw w ciąży – czy można go jeść? Właściwości szczawiu
Spis treści
Szczaw – co to jest?
Szczaw zwyczajny (Rumex acetosa L.) to popularna bylina łąkowa z rodziny rdestowatych. Rośnie w Europie, Azji, Ameryce Północnej i Australii. Szczaw można spotkać w takich ekosystemach, jak łąki, pastwiska, miejsca nad rzekami, jeziorami i stawami. Na całym świecie poznano ponad 200 odmian szczawiu (m.in. leczniczy szczaw kędzierzawy).
Jak zbudowany jest szczaw? Szczaw dorasta do 1 m wysokości. Jest rośliną dwupienną, ma prostą i ulistnioną łodygę. Kształt liści szczawiu określa się jako strzałkowaty: mają dużą blaszkę, wyraźnie zaznaczony ogonek i są mięsiste. Szczaw kwitnie od maja do czerwca. Jego kwiaty są małe i tworzą czerwonawe, luźne wiechy.
Czy szczaw jest zdrowy?
Szczaw to bardzo zdrowa, niskokaloryczna roślina, jednak należy uważać, aby nie przesadzić z jego ilością ze względu na zawartość kwasu szczawiowego.
Kwas szczawiowy to kontrowersyjny składnik szczawiu – substancja antyodżywcza i zupełnie niepotrzebna dla organizmu. Spożycie zbyt dużej ilości szczawianów (dzienna dawka powinna wynosić około 40-50 mg/dobę) może mieć ciężkie konsekwencje w postaci niewydolności nerek, kamicy nerkowej czy zaburzeń żołądkowo–jelitowych. Jednak kwas szczawiowy zawiera się nie tylko w szczawiu, jest on również elementem kawy, herbaty, rabarbaru czy szpinaku.
Duża ilość szczawianów w organizmie powoduje, że jony wapniowe są wiązane we wszystkich płynach ustrojowych do kryształków szczawianu wapnia. Drobnokrystaliczny szczawian wapnia jest nierozpuszczalny i może zaburzać funkcjonowanie różnych układów, dlatego nadmierne spożycie szczawiu, prowadzące do ostrego zatrucia, może spowodować uszkodzenie systemu odpornościowego, zaburzenia funkcji układu moczowego i nerwowego. Pierwsze objawy ostrego zatrucia szczawianami to problemy żołądkowo-jelitowe: wymioty, biegunka, i nudności.
Jeśli w diecie jest zbyt dużo kwasu szczawiowego, może dochodzić do stopniowego uszkodzenia systemu immunologicznego, artretyzmu i chorób zwyrodnieniowych, kardiomiopatii i niewydolności nerek spowodowanej kamicą.
Do potraw ze szczawiu warto dodać składnik, który zawiera wapń – mleko, śmietanę, jajko. To spowoduje, że kwas szczawiowy nie będzie w radykalny sposób zaburzał wchłaniania wapnia w organizmie, a jego niekorzystne działanie będzie minimalne.
Co zawiera szczaw, oprócz wspomnianego wcześniej kwasu szczawiowego? Mnóstwo mikro- i makroelementów: żelaza, magnezu, cynku, potasu, manganu, selenu, miedzi i wapnia. Szczaw jest bogaty w witaminy A i C, witamina B1 występuje w małej ilości.
Dodatkowo zawiera garbniki, które mają właściwości ściągające i przeciwzapalne, a także zmniejszają wydzielanie śluzu.
Mimo zawartości kwasu szczawiowego, nie należy rezygnować z jedzenia szczawiu, a jedynie zachować umiar i rozsądek. Szczaw posiada tak dużą zawartość witamin i minerałów, że jego okazjonalne spożycie przyniesie więcej pożytku niż szkody dla organizmu.
Właściwości odżywcze i lecznicze szczawiu
Szczaw to ceniona w medycynie ludowej roślina, której liście, łodygi i korzenie były wykorzystywane do tworzenia naparów, wywarów i okładów.
Wywar z korzenia i liści szczawiu znakomicie łagodzi bóle wątroby, wspomaga organizm przy żółtaczce, kamicy żółciowej oraz eliminuje zaparcia i działa moczopędnie. Napar z liści leczy rany i owrzodzenia w jamie ustnej.
Zobacz też: Jak przygotować syrop z pigwy?
Sok z surowych liści szczawiu stosowany był jako naturalny środek na zapalenie ucha – kilka kropel płynu wkraplano do przewodu słuchowego. Sok szczawiowy stosowany był również w przypadku braku apetytu lub niedoboru witaminy C.
Ususzone, a następnie sproszkowane liście szczawiu były środkiem używanym w przypadku niewydolności żylnej, żylaków i hemoroidów, ale również miażdżycy czy astmy.
Okłady ze świeżych, stłuczonych liści zalecane były na stłuczenia, zwichnięcia, zmniejszały wypryski skórne i wrzody, przyspieszały proces gojenia się ran. Szczaw, ze względu na zawartość garbników, ma działanie ściągające i przeciwzapalne.
Kto nie powinien jeść szczawiu?
Szczawiu powinny się wystrzegać osoby, które mają problem z gospodarką wapniową, czyli cierpiące np. na osteoporozę. Podobnie osoby zmagające się z anemią – kwas szczawiowy powoduje, że żelazo i wapń są mniej dostępne dla organizmu (zmniejszenie tzw. biodostępności minerałów).
Po epizodzie kamicy nerkowej również należy uważać z ilością szczawianów w diecie, gdyż w sposób nawrotowy mogą odkładać się w nerkach czy pęcherzu moczowym w postaci kamieni. W przypadku zaburzeń funkcjonowania nerek, chorób trzustki czy jelit, szczawiany należy zdecydowanie ograniczyć.
Osoby uczulone na nikiel muszą uważać na potrawy zawierające szczaw. Niskie pH zupy szczawiowej może spowodować wytrącanie się jonów niklu, w szczególności z garnków ze stali nierdzewnej.
Szczawiu nie należy podawać małym dzieciom, do drugiego roku życia.
Czy można jeść szczaw, będąc w ciąży?
Tak, szczaw można jeść w ciąży, jednak należy go spożywać w rozsądnych ilościach. Zbyt duże dawki szczawiu, a co za tym idzie – kwasu szczawiowego, zaburzają wchłanianie wapnia i żelaza w organizmie, pierwiastków szczególnie ważnych dla kobiety ciężarnej i wpierających rozwój płodu.
Jednak zupa szczawiowa w ciąży, z jajkiem, zabielana śmietaną, nie stanowi właściwie żadnego zagrożenia dla zdrowej kobiety i jej dziecka. Jak podawać szczawiany? Łączenie szczawiu z produktami zawierającymi wapń powoduje zmniejszenie ilości szczawianów w daniu oraz neutralizuje negatywne konsekwencje jego spożycia. Podobnie działa gotowanie warzyw zawierających szczawiany.
Czy można jeść szczaw, karmiąc piersią?
Szczaw nie przenika do mleka, nie powoduje zmiany jego smaku czy zapachu. Nie jest powodem wzdęć, zaparć czy biegunek u malucha. Spożywanie szczawiu w trakcie karmienia piersią jest dozwolone, nie ma żadnych badań, które mówiłyby, że szczaw mógłby być rośliną zakazaną w trakcie karmienia naturalnego. Można spożywać szczaw na surowo oraz w formie przetworzonej – np. zupa, pesto szczawiowe.
Bibliografia
- https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/kwas-szczawiowy/ z dnia 16.07.2021
- Gawęda M., „Zawartość szczawianów w roślinach szczawiu zwyczajnego (Rumex acetosa), pozyskiwanego ze stanowisk naturalnych”, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, Ogrodnictwo, 2007, 41, 471-475.
- Grzymisławski M., „Dietetyka kliniczna”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2019, str. 316, 447, 540.
- Sarwa A., „Wielka encyklopedia roślin leczniczych”, Wydawnictwo Armoryka, Sandomierz, 2013, str. 369.
Opublikowano: 14.12.2021;
aktualizacja: 30.10.2024
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Mamazone.pl dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Mamazone.pl opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Jolanta Rusin
Położna
Jestem magistrem położnictwa, absolwentką Uniwersytetu Medycznego w Lublinie oraz Uniwersytetu Rzeszowskiego. Szczególnie bliskie są mi tematy związane z porodem, połogiem i laktacją – problemy laktacyjne i porody domowe były tematami moich prac dyplomowych. Z zamiłowania jestem copywriterką, prywatnie żoną i mamą trzech córek. Fachową wiedzę i doświadczenie z bycia mamą wykorzystuję, pisząc artykuły o macierzyństwie.
Komentarze i opinie (0)