Rzucawka (zatrucie ciążowe, gestoza) to stan, w którym dochodzi do wystąpienia drgawek w ciąży lub utraty przytomności u kobiety, u której wcześniej rozwinął się stan przedrzucawkowy. Przyczyna rzucawki może leżeć w nieprawidłowej czynności łożyska. Sygnały ostrzegawcze to nadciśnienie i białko w moczu. Rzucawka ciężarnych jest stanem niebezpiecznym zarówno dla matki, jak i dziecka. Wymaga pilnego leczenia bądź rozwiązania ciąży.
Rzucawka (ciążowa, porodowa, poporodowa) – przyczyny, objawy, postępowanie
Spis treści
Rzucawka (gestoza, zatrucie ciążowe) – czym jest?
Stan przedrzucawkowy (preeklampsja) oznacza wystąpienie po 20. tygodniu ciąży, w czasie porodu lub połogu, u dotychczas zdrowej kobiety nadciśnienia tętniczego wraz z białkomoczem lub uszkodzeniem innych narządów. Rzucawka natomiast oznacza dodatkowo pojawienie się drgawek toniczno-klonicznych oraz utraty przytomności.
Rzucawka kobiet ciężarnych (eklampsja) dotyczy ok. 1–2 proc. kobiet ze stanem przedrzucawkowym, choć czasami występuje również u kobiet bez wcześniejszych jego objawów. Objawy rzucawki mogą wystąpić:
- w czasie ciąży (rzucawka ciążowa),
- w czasie porodu (rzucawka porodowa),
- po porodzie (rzucawka połogowa, rzucawka poporodowa).
U niektórych kobiet pojawia się rzucawka po cesarce, u innych po porodzie siłami natury. Zarówno rzucawka, jak i stan przedrzucawkowy, mogą mieć niekorzystny wpływ i na matkę, i na płód.
Dawniej triada objawów – obrzęki, nadciśnienie tętnicze oraz białkomocz w ciąży – była określana, jako EPH-gestoza lub zatrucie ciążowe. Dotyczyła ona nie tylko ciąży, gestoza po porodzie również mogła wystąpić. Obecnie obrzęki nie są brane pod uwagę w rozpoznaniu stanu przedrzucawkowego, choć termin gestoza jest nadal niekiedy używany.
Przyczyny rzucawki; ciążowej, porodowej i poporodowej
Przyczyna wystąpienia zarówno stanu przedrzucawkowego, jak i rzucawki w ciąży, nie jest do końca poznana. Wiąże się najprawdopodobniej ze zmniejszeniem objętości krwi, wysokim ciśnieniem tętniczym oraz dużym oporem naczyniowym. Uważa się, że stan przedrzucawkowy może być związany z zaburzeniem czynności łożyska.
Ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego to:
- pierwsza ciąża,
- stan przedrzucawkowy we wcześniejszej ciąży,
- otyłość,
- wiek (powyżej 40. r.ż),
- nadciśnienie tętnicze,
- cukrzyca,
- cukrzyca ciążowa,
- choroby nerek,
- niektóre choroby tkanki łącznej,
- ciąża wielopłodowa,
- zespół antyfosfolipidowy,
- czynniki genetyczne,
- zespół DIC (rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego),
- stan przedrzucawkowy w rodzinie,
- zaburzenia krzepnięcia krwi,
- stres,
- przerwa między ciążami ponad 10 lat.
Objawy rzucawki i stanu przedrzucawkowego
Stan przedrzucawkowy objawia się przede wszystkim pojawieniem się po 20. tygodniu ciąży nadciśnienia tętniczego u kobiety, u której wcześniej ono nie występowało (tzw. nadciśnienie indukowane ciążą). Dotyczy też kobiet z wcześniej rozpoznanym nadciśnieniem, u których doszło do jego nasilenia się. Dodatkowo występuje białkomocz lub uszkodzenie innych narządów. Ciśnienie w ciąży powinno być niższe niż 140/90 mmHg, w przypadku wyższych wartości można rozpoznać nadciśnienie.
Białkomocz w ciąży oznacza utratę ponad 300 mg/dobę białka z moczem. Tak więc, jeśli pojawi się białko w moczu pod koniec ciąży, zwłaszcza razem z nadciśnieniem tętniczym, można podejrzewać stan predrzucawkowy.
Inne objawy rzucawki to:
- małopłytkowość,
- zaburzenia w układzie krzepnięcia,
- uszkodzenie nerek,
- obrzęk płuc,
- zaburzenia neurologiczne,
- zaburzenia funkcji wątroby.
Ciężki stan przedrzucawkowy występuje w przypadku zwiększenia wartości ciśnienia tętniczego powyżej 160/110 mmHg oraz uszkodzenia co najmniej jednego narządu. W przypadku rzucawki pojawiają się tzw. drgawki rzucawkowe, z utratą świadomości, skurczem mięśni, czasami ze szczękościskiem. Przed jej wystąpieniem kobieta może odczuwać bóle i zawroty głowy, bóle brzucha, nudności, zaburzenia widzenia, wzrost ciśnienia czy pobudzenie.
Powikłania rzucawki u dziecka i matki
Stan przedrzucawkowy oraz rzucawka nie są obojętne dla zdrowia kobiety i jej dziecka. Zarówno u matki, jak i płodu, mogą doprowadzić do licznych powikłań, a nawet zgonu. Ważne jest zatem właściwe leczenie obu tych stanów.
Preeklampsja zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu, a tym samym wystąpienia wcześniactwa u dziecka, niedotlenienia wewnątrzmacicznego czy przedwczesnego oddzielenia łożyska. Ponadto w przyszłości u dziecka mogą rozwinąć się choroby sercowo-naczyniowe, nadciśnienie czy udar mózgu.
Powikłaniem rzucawki u matki mogą być krwawienia do układu nerwowego oraz zaburzenia jego funkcji. Krwawienia mogą wystąpić w prawie wszystkich narządach. Na wystąpienie zaburzeń neurologicznych w połogu szczególnie narażone są kobiety, u których drgawki w ciąży wystąpiły bez wcześniejszych objawów stanu przedrzucawkowego. Dotyczą one również często kobiet z rzucawką poporodową.
Oprócz tych objawów w zatruciu ciążowym mogą wystąpić: uszkodzenie nerek, zachłystowe zapalenie płuc, oddzielanie się siatkówki, niewydolność krążenia, rozwarstwienie aorty, zespół DIC czy powstanie encefalopatii nadciśnieniowej.
Stan przedrzucawkowy i rzucawka – postępowanie i leczenie
W związku z tym, że nie jest znana przyczyna stanu przedrzucawkowego, trudno zalecić jakiekolwiek metody zapobiegania. Przede wszystkim przyszła mama powinna dużo wypoczywać i ograniczyć stres. Ważne jest także wykonywanie ćwiczeń fizycznych.
Leczenie stanu przedrzucawkowego uzależnione jest od ciężkości jego przebiegu oraz tygodnia ciąży. W niektórych przypadkach najlepszym leczeniem jest wcześniejszy poród. We wczesnej ciąży zaleca się postępowanie wyczekujące. W przypadku zagrożenia matki lub płodu należy jednak zakończyć ciążę niezależnie od wieku ciążowego.
W ciężkim stanie przedrzucawkowym we wczesnej ciąży stosuje się postępowanie zapobiegające rzucawce poprzez podanie siarczanu magnezu.
W leczeniu rzucawki do przerwania napadu drgawek również stosowany jest ten lek, oprócz tego zastosowanie znalazły również obniżające ciśnienie tętnicze.
Bibliografia
- Bręborowicz G., Położnictwo i gienekologia T.1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL: Warszawa 2015, s. 224-239.
- Interna Szczeklika Podręcznik chorób wewnętrznych 2017, zespół red. P. Gajewski [i in.], Kraków: Medycyna praktyczna 2017, s. 330-334.
Opublikowano: 14.12.2021;
aktualizacja: 04.09.2023
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Mamazone.pl dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Mamazone.pl opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Magdalena Rolek
lekarz
Studentka ostatniego roku Wydziału Lekarskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Działa w kole naukowym przy Katedrze i Klinice Pediatrii ŚUM. Współautorka prac prezentowanych na wielu konferencjach. Szczególnie interesuje się endokrynologią oraz neurologią wieku rozwojowego.
Komentarze i opinie (0)