Nie bez powodu zdrowie jelit jest ostatnio coraz częściej poruszanym tematem. To one aż w 70% odpowiadają za odporność całego organizmu! Prawidłowy mikrobiom jelitowy (inaczej mikrobiota) przyczynia się, m.in. do: neutralizacji niekorzystnych produktów przemiany materii, rozkładu złożonych węglowodanów, syntezy ważnych związków i witamin (w tym niezbędnego dla kobiet w ciąży kwasu foliowego), witaminy K oraz witamin z grupy B. Niestety, wysoko przetworzona żywność oraz często stosowana antybiotykoterapia naruszają naturalną barierę jelitową, a więc i skład mikrobiomu. W efekcie dochodzi do zaburzeń w funkcjonowaniu układu immunologicznego, objawiających się np. poprzez alergie skórne czy nietolerancje pokarmowe. W artykule omówiono tematykę probiotyków w ciąży, ze szczególnym uwzględnieniem zalet konkretnych szczepów bakterii probiotycznych przeznaczonych dla kobiet w ciąży.
Probiotyki w ciąży – czy można je brać, a jeśli tak, to które?
- Czym są probiotyki?
- Jak działają probiotyki?
- Na co należy zwrócić uwagę przy wyborze probiotyku?
- Czy kobiety w ciąży mogą przyjmować probiotyki?
- Jakie probiotyki są wskazane dla kobiet ciężarnych?
- Rodzaje probiotyków dla kobiet w ciąży
- Naturalne źródła probiotyków
- Jakim problemom w ciąży zapobiegają dobrze dobrane probiotyki?
- Mikrobiota jelitowa a sposób porodu
- Czy probiotyki mogą zwiększać szanse na zajście w ciążę?
Czym są probiotyki?
Słowo probiotyk pochodzi z greki od sformułowania pro bios, czyli dla życia . Zgodnie z definicją WHO, probiotyk jest produktem, który zawiera dokładnie określoną i oznaczoną pełną taksonomią liczbę żywych mikroorganizmów (niepatogennych bakterii), mających zasiedlać i wywoływać korzystne działanie zdrowotne na przewód pokarmowy gospodarza.
Probiotyki zawierają więc żywe kultury bakterii, które chronią nas przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Probiotyki to bakterie, które korzystnie wpływają na organizm człowieka. Te drobnoustroje wchodzą w skład prawidłowej mikroflory ciała człowieka.
Jak działają probiotyki?
Sposób działania probiotyków obejmuje, m.in.:
- walkę o składniki odżywcze oraz miejsce wiązania,
- produkcję metabolitów przeciwbakteryjnych,
- modulowanie odpowiedzi immunologicznej przez organizm gospodarza,
- zmianę warunków środowiskowych.
Na co należy zwrócić uwagę przy wyborze probiotyku?
W przypadku kobiet w ciąży, które są szczególnie wrażliwe, bardzo ważny jest wybór odpowiedniego probiotyku. Przede wszystkim powinien być on w pełni bezpieczny, zarówno dla przyszłej mamy, jak i rozwijającego się dziecka.
Z tego względu szczepy bakterii probiotycznych, umieszczonych w preparacie, powinny mieć udokumentowaną pełną taksonomię. Należy zwrócić uwagę, czy probiotyk spełnia wymagania funkcjonalne, technologiczne oraz czy produkowany jest zgodnie z dobrą praktyką wytwarzania –GMP.
Wybierając probiotyk, należy wziąć pod uwagę:
- ilość bakterii probiotycznych w preparacie. Żeby bakterie probiotyczne miały szansę działać, musi ich być odpowiednio dużo. Wynika to z tego, że ich znaczna część zostanie strawiona przez kwas solny, enzymy trawienne oraz żółć. Uważa się, że jedynie 0,01-0,001% bakterii probiotycznych trafia do jelita grubego, czyli docelowego miejsca działania. Współczesne wytyczne, które określają pożądaną ilość bakterii probiotycznych w preparacie przeznaczonym do podawania doustnego, wskazują na minimalną wartość 1 x 109 jednostek;
- rodzaj szczepu bakterii probiotycznych. Kobiety w ciąży powinny przyjmować określone szczepy bakterii probiotycznych, które są gruntownie przebadane i wykazują korzystne działanie na zdrowie matki i dziecka;
- potwierdzoną efektywność działania wieloszczepowych probiotyków. Szczepy bakterii probiotycznych powinny być tak do siebie dobrane, aby wspierały swoje działanie, a nie konkurowały ze sobą. Z tego względu należy sprawdzić, czy efektywność działania dotyczy poszczególnych szczepów bakterii, czy też całego probiotyku.
Czy kobiety w ciąży mogą przyjmować probiotyki?
Prawidłowy mikrobiom jelitowy jest niezwykle ważny do utrzymania zdrowia całego organizmu. Liczne badania potwierdzają korzystny wpływ probiotykoterapii na samopoczucie i zdrowie przyszłej mamy oraz jej dziecka.
Dolegliwości towarzyszące ciąży, takie jak: refluks żołądkowo-jelitowy, wymioty oraz infekcje, niekorzystnie wpływają na mikrobiom. Jego zaburzenia nazwane dysbiozą mogą skutkować różnymi powikłaniami zdrowotnymi, także u kobiet w szczególnym czasie ciąży. Z tego względu w wielu przypadkach stosowanie probiotyków u kobiet w ciąży jest wręcz wskazane.
Jakie probiotyki są wskazane dla kobiet ciężarnych?
Należy pamiętać, że każdy suplement diety dla kobiet w ciąży powinien być zatwierdzony przez lekarza prowadzącego ciążę. Za bezpieczne dla ciężarnych uznaje się następujące bakterie probiotyczne: Lactobacillus (typ Firmicutes), Bifidobacterium (typ Actinobacteria), Bifidobacterium lactis BS01 (LMG P21384) i Bifidobacterium breve BR03 (DSM 16604).
- Lactobacillus działają korzystnie zarówno na układ pokarmowy, jak i urogenitalny. Omawiane bakterie są odporne na kwaśne środowisko, co umożliwia im dotarcie do miejsc docelowych. Mają one zdolność do syntezy kwasu mlekowego, co sprzyja korzystnemu zakwaszaniu pochwy oraz jelit.
Wśród najlepiej przebadanych szczepów bakterii probiotycznych, korzystnych dla kobiet w ciąży, znajduje się szczep Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 35103) , który zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej oraz chorób atopowych u dzieci. Innym korzystnie działającym szczepem jest Lactobacillus acidophilus LA02 (DSM 21717) , który hamuje namnażanie się patogenów i drożdżaków w drogach rodnych. Ogranicza też stany zapalne, ułatwia wchłanianie pokarmów, wpływa na zwiększenie odporności i obniżenie stężenia cholesterolu.
- Bifidobacterium – to właśnie bifidobakterie należą do grupy pierwszych bakterii, które zasiedlają przewód pokarmowy noworodków. Ponadto omawiane bakterie probiotyczne stanowią nawet 95% całej populacji mikroflory jelitowej zdrowego dziecka w czasie karmienia piersią. Dla porównania, odsetek występowania bifidobakterii u dorosłych wynosi około 3-6%.
Bifidobakterie syntetyzują kwas octowy, który korzystnie wpływa na przepływ krwi przez błonę śluzową, a tym samym wpływa na wzrost komórek nabłonka okrężnicy. Kwas masłowy, który powstaje przy udziale bakterii probiotycznych, wykazuje zdolność do hamowania rozwoju komórek nowotworowych w jelicie grubym. Bifidobakterie poprawiają perystaltykę jelit i tolerancję laktozy, zapobiegają zaparciom i normalizują procesy zapalne, toczące się w organizmach noworodków i małych dzieci.
Podczas ciąży bardzo ważne jest dobre przyswajanie składników mineralnych z pożywienia. Bifidobakterie zwiększają przyswajanie, m.in. wapnia, żelaza i magnezu. Bakterie probiotyczne z rodzaju Bifidobacterium mogą hamować wzrost drobnoustrojów chorobotwórczych, w tym: Escherichia coli, Salmonelli czy Clostridum perfringens. Ważnym szczepem dla kobiet w ciąży, ze względu na wytwarzanie endogennego kwasu foliowego i przywracania równowagi mikrobioty, jest Bifidobacterium animalis subsp. Lactis BA05 (DSM 18352).
Do pozostałych, korzystnie działających na organizm matki i dziecka szczepów bakterii probiotycznych z rodzaju Bifidobacterium, zalicza się: Bifidobacterium lactis BS01 (LMG P21384) i Bifidobacterium breve BR03 (DSM 16604) .
Rodzaje probiotyków dla kobiet w ciąży
Na rynku można spotkać dwa rodzaje probiotyków, przeznaczonych dla kobiet w ciąży: doustne i dopochwowe. Przykładem doustnego probiotyku, rekomendowanego dla kobiet w czasie ciąży i karmienia piersią, który spełnia wszystkie restrykcyjne wymogi bezpieczeństwa, jest Lactinova mama.
Probiotyki ginekologiczne w ciąży – dopochwowy i doustny
Probiotyki dopochwowe w ciąży zapobiegają powstawaniu częstych w tym okresie zapaleń okolic intymnych. Probiotyki te występują w postaci globulek czy kapsułek, które aplikuje się bezpośrednio do pochwy. Najczęściej probiotyki dopochwowe zawierają bakterie z rodzaju Lactobacillus. Działają doraźnie, od razu zmieniają florę bakteryjną w miejscu zaaplikowania. Ma to znaczenie w leczeniu grzybicy pochwy czy bakteryjnej waginozy, które często pojawiają się u kobiet w ciąży. Stosowanie probiotyków do pochwy zmniejsza również uczucie swędzenia okolic sromu i krocza.
Globulki lub kapsułkę z probiotykiem aplikuje się na noc do pochwy, zalecone jest zakładanie bielizny ze względu na pojawiającą się wydzielinę. Probiotyki dopochwowe występują również w postaci żelu, co ułatwia ich stosowanie.
Preparaty dopochwowe są skuteczne, jednak ich stosowanie wiąże się z niedogodnością, dlatego jeśli nie potrzeba natychmiastowej reakcji, warto sięgnąć po ginekologiczne probiotyki doustne. Doustne przyjmowanie probiotyków wpływa na występowanie prawidłowej flory bakteryjnej w pochwie. Bakterie migrują z okolic odbytu do pochwy i cewki moczowej niezależnie od stopnia utrzymywanej higieny. Dzięki temu, przyjmując probiotyki doustnie można zapobiegać występowaniu infekcji pochwy i układu moczowego, które stanowią zagrożenie w ciąży.
Naturalne źródła probiotyków
Poza suplementacją bakterii probiotycznych, można je także dostarczać poprzez spożywanie odpowiednich produktów spożywczych, bogatych w naturalne probiotyki. Należą do nich rozmaite fermentowane produkty, takie jak: kiszone ogórki, kiszona kapusta, kefir, kwaśne mleko czy jogurt naturalny.
Jakim problemom w ciąży zapobiegają dobrze dobrane probiotyki?
Liczne badania wskazują na pozytywny wpływ doustnej suplementacji probiotyków dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących piersią. Dotyczy on zarówno rozwoju psychofizycznego dziecka, jak i programowania jego mikrobiomu, a tym samym kształtowania odporności.
Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, doustna suplementacja określonych probiotyków w czasie ciąży i karmienia zmniejsza ryzyko wystąpienia następujących chorób i powikłań:
- cukrzycy ciążowej. Badania kliniczne przeprowadzone na kobietach z otyłością, które były w II i III trymestrze ciąży, wykazały zmniejszenie ryzyka zachorowania na cukrzycę ciążową o 2/3 w stosunku do grupy placebo;
- insulinooporności u kobiet z cukrzycą ciążową;
- otyłości;
- przedwczesnego porodu. Szacuje się, że stany zapalne i infekcje, np. pochwy oraz dróg rodnych, stanowią około 30% przyczyn przedwczesnego porodu;
- zaparć oraz guzków krwawniczych (hemoroidów), które mogą pojawiać się m.in. na skutek powtarzających się zaparć.;
- stanu przedrzucawkowego;
- objawów gastrycznych, takich jak wzdęcia czy niestrawność;
- infekcji w obszarze układu moczowo-płciowego.
Ponadto uważa się, że przyjmowanie probiotyków przez kobiety ciężarne może: łagodzić przebieg alergii i chorób atopowych (jak atopowe zapalenie skóry), eliminować toksyny, pozytywnie wpływać na układ immunologiczny i zmniejszać występowanie kolek u niemowlaków.
Mikrobiota jelitowa a sposób porodu
Naturalny poród fizjologiczny (poród pochwowy) jest najkorzystniejszym sposobem wydania dziecka na świat, także z punktu widzenia rozwoju prawidłowej flory bakteryjnej u noworodków. Badania przeprowadzone przez Domingueza-Bello i wsp. wykazały niemal 10 razy mniej bakterii probiotycznych Lactobacillus u noworodków urodzonych przez cesarskie cięcie (CC), w porównaniu do noworodków urodzonych siłami natury.
Czy probiotyki mogą zwiększać szanse na zajście w ciążę?
Dysbioza jelitowa, czyli zaburzenia w składzie mikrobioty może być przyczyną przewlekłych stanów zapalnych dróg rodnych, a te z kolei przyczyniają się do niepłodności. Z badań wynika, że kobiety o prawidłowym składzie mikrobiomu mają większe szanse na implementację zarodka od kobiet, które cierpiały na przewlekłe infekcje dróg rodnych.
Jak wiadomo, płodność to wspólna sprawa kobiety i mężczyzny. Wykazano, że podawanie probiotyków przedstawicielom płci męskiej przez czas 6 tygodni zwiększyło ruchliwość ich plemników w porównaniu z mężczyznami, którzy nie stosowali probiotykoterapii. Natomiast przyjmowanie probiotyków przez pół roku poprawiło zarówno ruchliwość plemników, jak i objętość i ilość spermy.
współpraca: lek. Weronika Węgrzynowska
Bibliografia
- A. Seremak-Mrozinkiewicz i inn., „Doustne stosowanie probiotyku Lactinova®mama w okresie perinatalnym-ocena zespołu ekspertów i rekomendacje”, Rekomendacje, Ginegologia po Dyplomie, maj 2021
- T. Jamer, „Wpływ modyfikacji mikrobiomu na układ odpornościowy dziecka – przegląd wybranych substancji i obserwacje własne polskich pacjentów”, Medycyna i życie vol. 7, nr 3-4 (19)/2020, s. 33-35
- P. Szachta, „Probiotyki – praktyczny przewodnik w pigułce, czyli jasna i ciemna strona bakterii probiotycznych”, Food Forum 3(13)/2016, s. 41-43
- A. Zaremba, „Dobrodziejstwa probiotyków i prebiotyków oraz ich naturalne źródła”, Świat Przemysłu Farmaceutycznego 2/2015, s. 58-61
- D. Maciejewska-Markiewicz, „Mikrobiom a płodność”, dostęp online dnia 08.07.2024 r.
- https://www.pbkm.pl/pregnancy-zone-2/jak-dbac-o-siebie-w-ciazy/probiotyki-w-ciazy, dostęp online dnia 08.07.2024 r.
Anna Gilewska
Kosmetolog
Licencjonowany kosmetolog (temat pracy dyplomowej: „Pielęgnacja skóry dotkniętej trądzikiem pospolitym w gabinecie kosmetologa oparta o wybrane metody aparaturowe”) i magister administracji na specjalizacji zarządzania ochroną zdrowia (temat pracy magisterskiej: „Prawne i organizacyjne uwarunkowania wykonywania zabiegów kosmetycznych”). Propagatorka zdrowego trybu życia oraz kosmetyków naturalnych. Poszerza swoją wiedzę na kongresach i targach branżowych. Interesuje się psychologią i medycyną komplementarną.
Komentarze i opinie (0)