Ospa wietrzna to choroba, która może być niebezpieczna zarówno dla kobiety ciężarnej, jak i płodu. U matki choroba wiąże się z cięższym przebiegiem powikłań, a w przypadku płodu może doprowadzić do obumarcia lub rozwinięcia ospy wrodzonej. Najlepszą metodą zapobiegania ospie są szczepienia ochronne. U niektórych kobiet kontakt z ospą w ciąży może wymagać podania immunoglobuliny, skierowanej przeciwko wirusowi wywołującemu tą chorobę.
Ospa w ciąży – w I, II, III trymestrze – objawy, leczenie, powikłania
Spis treści
Ospa wietrzna – jak można się zarazić i do kiedy zaraża wirus?
Ospa wietrzna to choroba wywoływana przez wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV). Najczęściej rozwija się ospa u dzieci w wieku do 14 lat, może jednak rozwinąć się również u osób starszych czy kobiet w ciąży. Zarażenie ospą następuje drogą kropelkową (w wyniku kaszlu, kichania, mówienia chorej osoby), a u kobiet w ciąży, także przez łożysko na płód. Kontakt z ospą w ciąży (np. w przypadku choroby u starszego dziecka) nie powinien być zatem ignorowany. Zwłaszcza że zakaźność jest dość duża. Do kiedy ospa zaraża? Chory jest zakaźny dla otoczenia 48 h przed pojawieniem się wysypki, aż do przyschnięcia ostatnich wykwitów.
Ospa wietrzna powstaje w wyniku pierwotnego zakażenia wirusem VZV, po przechorowaniu wirus ten pozostaje w stanie utajenia w zwojach nerwów czuciowych danej osoby do końca życia. Ponowna reaktywacja wirusa może nastąpić np. w wyniku obniżenia odporności organizmu i ujawnia się jako półpasiec.
Ospa w ciąży jest chorobą niebezpieczną zarówno dla matki, jak i dziecka. Ospa na początku ciąży lub później, zwiększa ryzyko rozwoju powikłań np. zapalenia płuc; natomiast, jeśli chodzi o konsekwencje ospy dla płodu, zależą one od trymestru ciąży, w którym doszło do zakażenia, ospa w I trymestrze może nawet doprowadzić do jego obumacia. Półpasiec w ciąży nie powoduje zakażenia płodu.
Poznaj również: Kalendarz ciąży
Ospa – objawy w czasie ciąży – jak wygląda ospa?
Zazwyczaj występują pewne objawy zwiastunowe, jeszcze zanim rozwinie się ospa. Początki ospy związane są z podwyższeniem temperatury ciała, gorączką, ogólnym osłabieniem. Czasami pojawia się ból gardła, katar, biegunka. Po ok. 1–2 dniach dochodzi do pojawienia się charakterystycznej osutki, najpierw na twarzy i tułowiu, która następnie rozprzestrzenia się również na kończyny.
Jak wygląda wysypka przy ospie?
- wysypka pojawia się rzutami,
- ma charakterystyczny przebieg,
- na początku ospy pojawiają się drobne, swędzące plamki,
- następnie w miejscu plamek dochodzi do powstania uniesionych ponad powierzchnie skóry wykwitów – grudek, o średnicy od kilku milimetrów do 1 cm,
- w miejscu grudek pojawiają się pęcherzyki wypełnione przejrzystym lub mętną treścią,
- Po około 3-4 dniach pęcherzyki zasychają,
- w ich miejscu pojawiają się niewielkie przebarwienia na skórze, które w większości przypadków zanikają,
- różne stadia wykwitów mogą występować w tym samym czasie.
Po przyschnięciu ostatnich pęcherzyków, z reguły po około tygodniu od wystąpienia objawów, kończy się okres zakaźności ospy.
Przeczytaj też: Ból gardła w ciąży – jak sobie z nim radzić?
Powikłania po ospie – czy ospa w ciąży jest niebezpieczna?
Do zakażenia ospą w ciąży dochodzi rzadko, gdyż większość kobiet przeszła zakażenie w dzieciństwie lub została zaszczepiona. Kontakt z ospą w ciąży może być niebezpieczny, zwłaszcza dla tych kobiet, które nie zostały uodpornione. Przebieg ospy u kobiety ciężarnej jest cięższy, częściej też rozwijają się powikłania, niektóre o zdecydowanie gorszym przebiegu.
Najczęstszym powikłaniem ospy u kobiet w ciąży, zwłaszcza w II lub III trymestrze jest ospowe zapalenie płuc, manifestujące się gorączką, dusznością oraz kaszlem. Czasem dochodzi również do wtórnych zakażeń bakteryjnych, zarówno wykwitów skórnych (mogą wówczas pozostać blizny), jak i płuc, a nawet do sepsy.
Ospa wietrzna, czy jak niektórzy mówią „wiatrówka w ciąży”, może również doprowadzić do powstania powikłań neurologicznych. Wymienia się wśród nich zapalenie móżdżku, zapalenie mózgu, porażenie nerwów czaszkowych czy zapalanie opon mózgowo-rdzeniowych. Inne powikłania po ospie to np. zespół Reye’a, małopłytkowość, zapalenie wątroby, mięśnia sercowego, nerek.
Ospa przed porodem i ospa wrodzona – skutki dla dziecka
Pierwotne zakażenie wirusem VZV może przenieść się z matki na dziecko. Powikłania dla płodu są różne w zależności od czasu, w którym doszło do zakażenia. Najbardziej niebezpieczna dla płodu jest ospa w I lub II trymestrze ciąży.
Zakażenie ospą płodu w tym okresie może doprowadzić do jego obumarcia lub rozwinięcia się charakterystycznych objawów określanych, jako ospa wrodzona.
Zespół ospy wietrznej wrodzonej u dziecka dotyka do 2 procent dzieci matek, które zachorowały na ospę przed 20. tygodniem ciąży, a więc większość zakażeń płodu przebiega bezobjawowo. Ospa wrodzona objawia się powstaniem zmian bliznowatych na skórze, wadami układu nerwowego, zaburzeniem rozwoju kończyn, oraz opóźnionym rozwojem umysłowym. Może także wystąpić wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania czy obrzęk uogólniony płodu.
Ospa w III trymestrze ciąży, wiąże się niekiedy z ryzykiem rozwoju półpaśca w dzieciństwie. Natomiast ospa przed porodem – zwłaszcza rozpoznana 5 dni przed lub 2 dni po porodzie może wiązać się z bardzo ciężkim przebiegiem ospy wietrznej u noworodka, oraz dużym ryzykiem zgonu dziecka.
Leczenie – co robić po kontakcie z ospą w ciąży?
Leczenie ospy w ciąży polega na łagodzeniu objawów oraz, zwłaszcza w przypadku ciężkiego przebiegu, na zastosowaniu leku przeciwwirusowego acyklowiru. Najlepszym sposobem zapobieganiu zakażeniu są szczepienia ochronne. Szczepionka na ospę wietrzną jest zalecana u wszystkich kobiet, które planują ciążę, a nie przebyły w dzieciństwie ospy.
Kobiety ciężarne, które nie chorowały na ospę wietrzną, ani nie były szczepione, w przypadku kontaktu z osobą chorą, powinny zgłosić się do lekarza. Przeprowadzi on badania immunologiczne na podstawie, których ustali czy występuje odporność na zakażenie i/lub zadecyduje o podaniu immunoglobuliny przeciwko wirusowi ospy wietrznej i półpaśca, najpóźniej 3-4 dni od kontaktu.
Taką immunoglobulinę powinien również otrzymać noworodek, jeśli objawy ospy u matki pojawiły się 5 dni przed porodem lub 2 dni po nim.
Czytaj również: Cholina w ciąży – właściwości, występowanie, dlaczego warto ją przyjmować?
Bibliografia
- Bręborowicz G., Położnictwo i ginekologia T.1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL: Warszawa 2015, s. 334-336.
- Interna Szczeklika Podręcznik chorób wewnętrznych 2017, zespół red. P. Gajewski [i in.], Kraków: Medycyna praktyczna 2017, s.1154-1160.
- Dziubek Z., Choroby zakaźne i pasożytnicze, Warszawa: Wydawnictwo lekarskie PZWL, 2012, s. 222-226.
Opublikowano: 14.12.2021;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Mamazone.pl dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Mamazone.pl opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Magdalena Rolek
lekarz
Studentka ostatniego roku Wydziału Lekarskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Działa w kole naukowym przy Katedrze i Klinice Pediatrii ŚUM. Współautorka prac prezentowanych na wielu konferencjach. Szczególnie interesuje się endokrynologią oraz neurologią wieku rozwojowego.
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 30.05.2023