Kreatynina – co to jest?
Kreatynina jest azotowym związkiem organicznym powstałym w wyniku przemiany materii. To swojego rodzaju odpad, który tworzy się w procesie degradacji kreatyny w mięśniach szkieletowych. Kreatyna dostarcza mięśniom energii niezbędnej do pracy, a następie ulega naturalnemu rozkładowi.
Za filtrowanie kreatyniny z krwi odpowiedzialne są nerki, a następnie kreatynina usuwana jest z organizmu wraz z moczem.
Stężenie kreatyniny w organizmie można oznaczyć zarówno z krwi żylnej, jak i z moczu, przy czym ten pierwszy sposób stosowany jest częściej.
Normy stężenia kreatyniny we krwi
Stężenie kreatyniny we krwi powinno utrzymywać się na stałym poziomie u każdego dorosłego człowieka. Zwykle jest ono nieco niższe u kobiet niż u mężczyzn, choć na poziom kreatyniny w surowicy mają wpływ też inne czynnika, takie jak np.:
- stosowanie diety bogatej w mięso – spożywając duże ilości mięsa, dostarczamy organizmowi dużą ilość białka zwierzęcego, co prowadzi do większej produkcji kreatyny, a więc w konsekwencji także kreatyniny;
- masa mięśniowa – większa masa mięśniowa zwykle prowadzi do większej produkcji kreatyniny w przebiegu procesów metabolicznych;
- ciąża – w wyniku wzrostu objętości krwi krążącej w organizmie kobiety ciężarnej oraz zwiększonej filtracji przez nerki, stężenie kreatyniny we krwi jest niższe niż przed ciążą. Jest to szczególnie widoczne w pierwszym i drugim trymestrze ciąży. Norma stężenia kreatyniny u kobiet w ciąży to poniżej 50 umol/l (0,4-0,8 mg/l);
- amputacja kończyny – zmniejsza się masa mięśniowa, a więc i stężenie kreatyniny we krwi.
Jaki jest prawidłowy poziom kreatyniny we krwi?
Wartości referencyjne różnią się w zależności od płci i wieku. Normy kreatyniny to:
- < 1 miesiąca <0,85 mg/dl,
- 1-12 miesięcy <0,42 mg/dl,
- 1-2 lata <0,41 mg/dl,
- 2-4 lata <0,47 mg/dl,
- 4-6 lat <0,59 mg/dl,
- 6-8 lat <0,60 mg/dl,
- 8-10 lat <0,73 mg/dl,
- 10-12 lat <0,79 mg/dl,
- 12-14 lat <0,87 mg/dl,
- kobiety >14 lat <0,90 mg/dl,
- mężczyźni >14 lat <1,20 mg/dl.
Powyższe wartości mogą się różnić w zależności od laboratorium, w którym wykonywane było badanie stężenia kreatyniny (pobranie próbki krwi z żyły). Oznaczenie stężenia kreatyniny we krwi jest jednym z podstawowych badań laboratoryjnych i dostarcza lekarzom informacji o pracy nerek i ogólnym stanie zdrowia.
Klirens kreatyniny – czym jest?
Klirens kreatyniny (GRF) to wskaźnik służący do oceny filtracji kłębuszkowej w nerkach. Jest to miara, która pozwala określić, jak efektywnie nerki usuwają kreatyninę z krwi i wydalają ją z moczem. Klirens kreatyniny jest więc jednym z narzędzi diagnostycznych wykorzystywanych do oceny funkcji nerek.
Podstawowym celem klirensu kreatyniny jest oszacowanie wskaźnika przesączania kłębuszkowego, czyli ilości krwi filtrowanej przez nerki w ciągu określonej jednostki czasu. Klirens kreatyniny oblicza się na podstawie pomiaru stężenia kreatyniny we krwi i moczu oraz innych zmiennych, takich jak np. waga pacjenta i płeć.
Do obliczenia klirensu kreatyniny można wykorzystać wzór:
klirens kreatyniny = ilość kreatyniny wydalanej z moczem : stężenie kreatyniny w surowicy krwi x objętość moczu w ml/min
Jednostką klirensu kreatyniny jest ml/min, co oznacza ilość krwi, którą nerki byłyby w stanie oczyszczać z kreatyniny w ciągu jednej minuty. Norma to 80-120 ml/min.
Podwyższone stężenie kreatyniny – co to oznacza?
Wyższe stężenie kreatyniny we krwi, czyli kreatynina powyżej normy, zazwyczaj wskazuje na problemy związane z pracą nerek. Oznacza to, że nerki mogą mieć trudności z efektywnym usuwaniem kreatyniny i innych toksyn z organizmu, co może mieć różne, negatywne konsekwencje dla zdrowia.
Do wzrostu stężenia kreatyniny prowadzą takie choroby, jak:
- ostra niewydolność nerek,
- przewlekłe choroby nerek,
- kwasica ketonowa,
- cukrzyca,
- nadczynność tarczycy.
Podwyższony poziom kreatyniny we krwi może również świadczyć o odwodnieniu, zaburzeniach pracy mięśni i dużym stresie fizycznym (np. stan po bardzo intensywnym wysiłku fizycznym).
Kreatynina w ciąży powyżej normy – co to oznacza?
Podwyższony poziom kreatyniny u kobiet w ciąży zazwyczaj budzi niepokój, ponieważ wskazuje na problemy z nerkami. Bardzo groźne dla zdrowia matki i płodu jest ostre uszkodzenie nerek, które objawia się właśnie podwyższonym poziomem kreatyniny w surowicy i zmniejszeniem objętości wydalanego moczu.
Specjaliści wyróżniają trzy postaci ostrego uszkodzenia nerek u kobiet ciężarnych: przednerkowe, nerkowe i zanerkowe. Wspomniane wyżej schorzenie może przynieść komplikacje w postaci:
- stanu przedrzucawkowego,
- zespołu HELLP,
- zespołu hemolityczno-mocznicowego,
- ostrej martwicy kory nerek.
Niska kreatynina – co to oznacza?
Niski poziom kreatyniny we krwi, czyli kreatynina poniżej normy lub obniżony poziom kreatyniny we krwi, jest znacznie mniej powszechny niż podwyższony poziom kreatyniny w surowicy, ale może wskazywać na pewne problemy zdrowotne/stany fizjologiczne. Co mamy na myśli?
- Niedożywienie,
- niską masę mięśniową lub zanik mięśni,
- starzenie się,
- wyniszczenie organizmu na skutek długotrwałej, poważnej choroby.
Badanie poziomu kreatyniny w surowicy krwi
Oznaczenie stężenia kreatyniny w surowicy krwi jest rutynowym testem laboratoryjnym, który ma na celu ocenę funkcji nerek. Polega on na pobraniu krwi z żyły na przedramieniu i poddaniu jej szczegółowej analizie w warunkach laboratoryjnych. Pacjent powinien zgłosić się na badanie na czczo.
Oznaczenia stężenia kreatyniny we krwi wykonuje się:
- w celu oceny funkcji filtracyjnej nerek,
- w diagnostyce chorób nerek,
- w celu monitorowania chorób przewlekłych, takich jak np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze,
- w celu przygotowania pacjenta do bardziej zaawansowanych badań, takich jak rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa,
- przed rozległymi zabiegami chirurgicznymi.
Badanie poziomu kreatyniny u kobiet ciężarnych wykonuje się jako część rutynowych badań krwi, zaraz po rozpoznaniu ciąży. W miarę rozwoju ciąży lekarz prowadzący może zalecić kolejne badania krwi, w tym badanie kreatyniny, aby monitorować stan nerek i ogólny stan zdrowia matki.
