Przetoka przeduszna u dzieci – przyczyny, objawy, jak leczyć?

Przetoka przeduszna – jedna z częstszych anatomicznych wad wrodzonych

Przetoka przeduszna (z języka łacińskiego fistula preauricularis), określana również jako torbiel, dołek lub zachyłek, jest jedną z najczęstszych wad rozwojowych w obrębie małżowiny usznej. Jej występowanie uzależnione jest od grupy etnicznej. Dziesięciokrotnie częściej schorzenie to diagnozuje się u rasy czarnej i może mieć związek z dziedziczeniem autosomalnym, kiedy jeden z rodziców przekazuje potomstwu wadliwy gen. W niektórych przypadkach występowanie przetoki przedusznej przekazywane jest z pokolenia na pokolenie i uznawane za dobry omen – symbol zdrowia. Oczywiście nie m to nic wspólnego ze stanem faktycznym, raczej z kulturowymi przypowieściami.

Zwykle przetoka pojawia u dziewczynek, po jednej – prawej stronie twarzoczaszki i jest zrośnięta z przednią odnogą obrąbka. Najczęściej posiada ślepe zakończenie w tkankach miękkich okolicy ucha lub (rzadziej) kończy się torbielą (wypełnioną treścią płynową) w tkance podskórnej na zewnątrz od ślinianki przyusznej. W skrajnych przypadkach przetoka z torbielą może dochodzić do powięzi mięśnia skroniowego.

Jeżeli przetoka uszna występuje obustronnie, może to świadczyć o towarzyszeniu także innych wad rozwojowych: ucha, słuchu oraz nerek. Często wywiad rodzinny wykazuje właśnie podobne przypadki występujące w obrębie najbliższych krewnych. W przypadku stwierdzenia obustronnych przetok przedusznych u nowonarodzonego dziecka, należy objąć je poszerzoną diagnostyką.

Przetoka przeduszna charakteryzuje się małym zagłębieniem w tkankach miękkich (niewielką dziurką lub dołeczkiem) w górnej części obrąbka małżowiny usznej (w okolicy odnogi wstępującej). Wada ta powstaje we wczesnym okresie życia płodowego, już w szóstym tygodniu podczas kształtowania się małżowiny usznej i jest wynikiem niepełnego połączenia się elementów embrionalnych: trzech wzgórków ogonowych I łuku skrzelowego z trzema wzgórkami głowowymi II łuku skrzelowego.

Zobacz również: Rozwój mowy dziecka – pierwsze słowa i zdania

Przetoka przeduszna – rozpoznanie

Rozpoznanie zatoki przedusznej zazwyczaj nie przysparza lekarzowi dużego kłopotu, warto jednak różnicować je z torbielą dermoidalną, łojotokową oraz przetoką pierwszego łuku skrzelowego, które potrafią przybierać podobną postać. Wada ta może również towarzyszyć innym zespołom genetycznym, jak chociażby BOR, BOS czy tetralogią Fallota. W takim celu wykonuje się zwykle badanie ultrasonograficzne a w uzasadnionych przypadkach również rezonans magnetyczny oraz fistulografię (badanie radiologiczne, polegające na ocenie w promieniach rentgenowskich przebiegu przetoki, po podaniu do niej środka kontrastującego).

Czytaj również: Przepuklina pępkowa u niemowląt – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny powstawania przetoki przedusznej

Jako, że jest przetoka przeduszna jest wadą wrodzoną, nie udało się do końca ustalić przyczyn jej powstawania. Niektórzy badacze skłaniają się ku teorii, że – obok znaczenia, jakie niesie ze sobą podłoże genetyczne – na wystąpienie tej wady mogą mieć wpływ także czynniki środowiskowe oddziałujące na kobietę w pierwszych tygodniach ciąży. Do takich czynników zaliczyć możemy:

• niedobory pokarmowe;
• narażenie na promieniowanie jonizujące;
• toksyczny wpływ składników niektórych leków, przyjmowanych przez przyszłą mamę w początkowym okresie trwania ciąży;
• zakażenia wirusowe (wirus świnki, różyczki, cytomegalii), bakteryjne (kiła) lub pasożytnicze (toksoplazmoza).

Leczenie przetok przedusznych u dzieci

Przetoka przeduszna jest jedną z częstszych wad wrodzonych, z którą spotykają się otolaryngolodzy. To właśnie do nich i, w niektórych przypadkach, do chirurgów należy opieka nad pacjentem z charakterystyczną dziurką nad uchem. Rozpoznawanie i leczenie przetok nie jest bardzo skomplikowane. O ile wada występuje bezobjawowo, beż innych dolegliwości, zostawia się ją bez żadnej ingerencji. W rzadkich przypadkach może rozwinąć się stan zapalny. Pojawia się on wtedy, kiedy pod przetoką wytworzy się torbiel. Dziecko może uskarżać się wtedy na ból w okolicy ucha , z którego może sączyć się ropna wydzielina o nieprzyjemnym zapachu. Objawom tym towarzyszy również zaczerwienienie, obrzęk i zgrubienie w okolicy zewnętrznie widocznej przetoki przedusznej. Konieczne leczenie polega na podaniu odpowiedniego antybiotyku.

Jeżeli stany zapalne i towarzyszące przetoce torbiele powtarzają się, do rozważenia pozostaje leczenie operacyjne w znieczuleniu ogólnym. Chirurgiczne usunięcie tej wady polega na odsłonięciu powięzi mięśnia skroniowego i wycięciu tkanek powyżej niej wraz z częścią chrząstki i skórą wokół przetoki skórnej z przewodem i torbielą wraz z częścią odnogi obrąbka małżowiny usznej. Cięcie skórne pozostawi kształt łezki. Cała wycięta tkanka zostaje przesłana do badania histopatologicznego, w celu oceny doszczętności zabiegu oraz określeniu rodzaju nabłonka. Najlepszym momentem do wykonania operacji jest okres po ustąpieniu stanu zapalnego. Sam zabieg chirurgiczny powinien być wykonywany w ośrodku specjalizującym się w tego typu operacjach, ponieważ wymaga dużej precyzji (użycie lupy lub mikroskopu) i sporych umiejętności od operatora.

Czytaj również: Wnętrostwo u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie, kiedy operować?