Gorączka u niemowlęcia – od jakiej temperatury zbijać, kiedy jechać do lekarza?

Gorączka – sposób walki ciała z infekcją

Gorączka jest oznaką, że organizm próbuje poradzić sobie z infekcją, więc nie ma potrzeby zbijać stanu podgorączkowego czy też niezbyt wysokiej gorączki, jednakże wysoka gorączka jest stanem, który może zagrażać zdrowiu, a nawet życiu, szczególnie wtedy, gdy pojawiają się towarzyszące jej drgawki i utrata przytomności.

Prawidłowa temperatura ciała wynosi ok. 36,6 stopnia C. Podwyższona temperatura ciała, do 37,5 stopnia, może pojawić się u niemowlęcia nawet po intensywnym płaczu czy śnie lub też towarzyszyć ząbkowaniu. Częściej jednak oznacza rozpoczynającą się chorobę. Jeżeli dziecko czuje się dość dobrze, wystarczy, że po prostu położy się i nie będzie się forsować, by ciało mogło walczyć z infekcją.

Kiedy dziecko ma gorączkę, a kiedy stan podgorączkowy?

W przypadku nieco starszych dzieci stan powyżej 37 stopni jest już oznaczany jako podgorączkowy. Jak wspomniano, gorączka u dziecka bez innych objawów często towarzyszy ząbkowaniu. Może wówczas utrzymywać się kilka dni. Dopiero kiedy pojawia się gorączka umiarkowana lub wysoka, przekraczająca 38 stopni, należy podjąć działania mające na celu jej obniżenie, szczególnie kiedy wciąż rośnie. Temperatura powyżej 39 i 40 stopni wymaga interwencji lekarza.

Temperatura u niemowlaka – od ilu stopni jest gorączka?

Prawidłowa temperatura u niemowlaka do pierwszego roku życia mieści się w granicach 36–37 stopni Celsjusza. Stan podgorączkowy u niemowlaka to temperatura od 37 do 37,9 stopni Celsjusza. Gorączka to ciepłota ciała wynosząca 38 stopni Celsjusza lub więcej.

Wysoka temperatura to stan organizmu będący odpowiedzią na toczący się w nim proces, najczęściej zapalny. Gorączka u niemowlaka pojawia się dość często z uwagi na fakt, że na tym etapie rozwoju dziecko często choruje.

Każde gorączkujące niemowlę poniżej 3. miesiąca życia, powinien obejrzeć je lekarz. Przebieg zakażeń u tak małych dzieci może być gwałtowny i nieprzewidywalny. Nie ma jednak powodów, by czekać z podaniem środków zbijających gorączkę do momentu wizyty.

O tym, jak szybko zbić gorączkę, powinni wiedzieć zwłaszcza rodzice dzieci, u których w przeszłości wystąpiły drgawki gorączkowe (lub stan taki pojawiał się u rodzeństwa). W takich przypadkach można podać leki na obniżenie gorączki wcześniej, zaraz po wykryciu wzrostu temperatury ciała, a nawet zapobiegawczo w fazie przedgorączkowej ostrej choroby infekcyjnej. Rodzice mogą również otrzymać od lekarza receptę na leki przeciwdrgawkowe w postaci wlewki doodbytniczej, którą podaje się samodzielnie celem przerwania napadu.

Gorączka u niemowlaka – przyczyny

Przyczyny gorączki u niemowlaka są bardzo zróżnicowane. Najczęściej dziecko ma gorączkę w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych – niezbyt wysoka gorączka jest dość typowym objawem przeziębienia u niemowlaka.

• Gorączka u dziecka bez innych objawów może świadczyć o zakażeniu układu moczowego, które w takiej sytuacji rozpoznawane jest na podstawie badania ogólnego oraz posiewu moczu. W wieku niemowlęcym problem częściej dotyczy chłopców i może, ale nie musi, świadczyć o wadzie układu moczowego.

• Przyczyną wysokiej temperatury u dziecka bywa również ostre zapalenie ucha środkowego. Może towarzyszyć mu pocieranie ucha, chwytanie się za ucho, czasem wymioty, ale może się zdarzyć, że gorączka jest jedynym objawem. Z kolei gorączka i biegunka u niemowlaka to możliwy objaw rotawirusa lub zakażenia adenowirusem.

• Kiedy dziecko ma gorączkę, można podejrzewać także inne choroby zakaźnie, takie jak np. rumień nagły, nazywany potocznie trzydniówką. Przez pierwsze 3–5 dni dziecko gorączkuje – często mamy do czynienia z wysoką gorączką u niemowlaka. Następnie gorączka ustępuje, a na ciele pojawia się plamisto-grudkowa wysypka. Często mamy też do czynienia z gorączką przy ząbkowaniu.

Rzadziej wysoka temperatura u dziecka może być spowodowana przez poważne choroby, takie jak np. posocznica czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Jak mierzyć temperaturę u niemowlaka? Jaki termometr wybrać do pomiaru temperatury u dziecka?

Termometr bezdotykowy

Termometry bezdotykowe na podczerwień to z pewnością jeden z najczęstszych wyborów rodziców i to mimo ceny, która waha się od kilkudziesięciu do nawet ponad stu złotych. W zasadzie trudno się temu dziwić, ponieważ mierzą one temperaturę ciała dziecka z dokładnością do ±0,1°C, a przy tym nie muszą mieć fizycznego kontaktu z maluchem.

Jak mierzyć temperaturę dziecka bezdotykowym termometrem? Wystarczy zbliżyć termometr bezdotykowy do czoła dziecka, skroni lub ucha (to, do jakiej części ciała przykładamy termometr, jest określone w instrukcji dołączonej do urządzenia) na odległość kilku centymetrów, nacisnąć przycisk i już po chwili na wyświetlaczu pokaże się precyzyjny wynik pomiaru.

Przy pomocy takiego termometru można zmierzyć temperaturę ciała nawet wtedy, gdy dziecko śpi, czy mocno wierci się na rękach. Co więcej, termometr bezdotykowy można wykorzystać również do pomiaru temperatury powietrza w dziecięcej sypialni, wody w wanience czy też jedzenia po uprzedniej obróbce termicznej. Termometry bezdotykowe cechuje szybkość i dokładność pomiaru, wszechstronność zastosowań i wygoda użytkowania.

Termometr elektroniczny

Tańszą alternatywą dla termometrów bezdotykowych są termometry elektroniczne, które również cieszą się dużą popularnością. Są one zasilane na baterie, występują w różnych kształtach i mają różne rodzaje końcówek. Pomiar temperatury ciała dziecka przy pomocy termometru elektronicznego trwa kilkadziesiąt sekund. Podobnie jak termometry bezdotykowe, oferują one bardzo dokładny wynik. O zakończeniu pomiaru często informuje rodziców sygnał dźwiękowy.

Jak mierzyć temperaturę dziecka elektronicznym termometrem? Klasyczny elektroniczny termometr służy do pomiaru temperatury pod pachą, w ustach i odbycie. Wybierając model dla małego dziecka, warto zwrócić uwagę, by był on wyposażony w miękką, elastyczną końcówkę, co zwiększy komfort i bezpieczeństwo jego stosowania. W sklepach dostępne są także dotykowe termometry elektroniczne, które zostały zaprojektowane z myślą o mierzeniu temperatury w uchu oraz na czole. Termometry te mają wyprofilowaną końcówkę z czujnikiem, który pozwala na precyzyjny pomiar temperatury błony bębenkowej oraz tkanek otaczających ucho.

Termometr paskowy a mierzenie temperatury u dziecka

W sklepach znajdziemy również termometry paskowe, jednak nie są one szczególnie polecane przez pediatrów ze względu na niską precyzję pomiaru. Termometr paskowy nakleja się dziecku na czoło. Zmienia on swój kolor w zależności od wskazania. Często wskazuje on tylko na stan podgorączkowy lub gorączkę, ale nie da się z niego odczytać dokładnego wyniku pomiaru temperatury ciała. Trzeba sobie wówczas pomóc bardziej precyzyjnym termometrem, co już z miejsca dyskwalifikuje modele paskowe. Ich zaletą jest bez wątpienia niska cena, ale trzeba mieć na uwadze fakt, że termometr paskowy to produkt jednokrotnego użytku. Jest to rozwiązanie nieekologiczne, nieekonomiczne i zdecydowanie zbyt mało miarodajne, by korzystać z niego na co dzień. Aczkolwiek sprawdzi się ono, gdy nie mamy pod ręką lepszego termometru, a chcemy orientacyjnie skontrolować temperaturę ciała dziecka.

Jakiego nie wybierać termometru dla niemowlaka?

Termometry szklane, bo o nich tu mowa, wciąż są dostępne, choć zgodnie z aktualnymi przepisami, nie zawierają one toksycznej rtęci. Zastąpiono ją inną cieczą, dzięki czemu termometry te stały się bardziej przyjazne dla środowiska naturalnego i samych użytkowników. Mimo to nie są one rekomendowane do mierzenia temperatury ciała u małych dzieci. Dlaczego?

Po pierwsze, termometry szklane, podobnie jak stosowane kilka dekad temu termometry rtęciowe, „potrzebują” aż kilku minut, by określić temperaturę dziecka. W przypadku niemowląt, które nieustannie się wiercą i nie zawsze chcą współpracować z rodzicem, to stanowczo zbyt długo. Po drugie, szkło jest kruchym i wrażliwym na uszkodzenia mechaniczne materiałem. Potłuczone stanowi potencjalne zagrożenie dla małego dziecka.

Leki przeciwgorączkowe dla dzieci – jak zbić dużą gorączkę?

Do najczęściej stosowanych leków na gorączkę zalicza się paracetamol i ibuprofen dla dzieci . Obydwa preparaty dostępne są w aptece bez recepty w postaci syropu oraz czopków przeciwgorączkowych.

Do 3. miesiąca życia wybór leczenie gorączki u dziecka jest ograniczone – należy stosować tylko paracetamol. Od 4. miesiąca życia można stosować też drugi lek – ibuprofen, który działanie przeciwgorączkowe i przeciwbólowe łączy z działaniem przeciwzapalnym. Nie powinien on być jednak stosowany dłużej niż 3–5 dni z uwagi na drażniące działanie na przewód pokarmowy (nawet jeśli jest podawany w postaci czopków).

Jak zbić gorączkę u dziecka, które nie chce przyjmować płynów i pokarmów? Nie udaje się zwykle w tej sytuacji podać syropu na gorączkę, stąd wygodniej zastosować lek w postaci doodbytniczej. Jeśli jednak maluch nie chce przyjmować żadnych płynów, konieczne jest nawadnianie płynami dożylnymi w warunkach szpitalnych – utrata wody jest znacznie większa w gorączce i szybko może dojść do groźnego w skutkach odwodnienia.

Domowe sposoby na gorączkę – jak zbić gorączkę u dziecka?

Gdy niemowlę ma gorączkę, warto zastosować naturalne sposoby, które pomogą obniżyć temperaturę ciała dziecka. Do dyspozycji mamy metody niefarmakologiczne, czyli chłodzenie fizykalne. Sprawdzonym domowym sposobem na gorączkę u niemowlaka jest zastosowanie chłodnych okładów. Mniej polecana jest kąpiel w wodzie o 1 stopień Celsjusza niższej niż ciepłota ciała.

Wspomagająco w leczeniu gorączki można stosować ekstrakt z lipy (powyżej 1. roku życia), np. w formie syropu na gorączkę dla dzieci.

Oprócz zbijania gorączki, należy pamiętać o odpowiednim nawadnianiu dziecka – gorączka zwiększa bowiem zapotrzebowanie na płyny. Do tego celu można wykorzystać środki nawadniające dla dzieci (np. z elektrolitami). Nie należy także przegrzewać dziecka – okrycie gorączkującego dziecka grubymi kocami sprawi, że temperaturę będzie trudniej obniżyć.

Gorączkujące dziecko, zwłaszcza niemowlę, powinno zostać zbadane przez lekarza. Szczególny niepokój budzi bardzo wysoka gorączka u dziecka oporna na leki przeciwgorączkowe, nietypowe zachowanie dziecka, przyjmowanie wymuszonej pozycji, sztywność, itp. Niepokojące są także przewlekłe gorączki – mogą one świadczyć o chorobie z grupy chorób autoimmunologicznych lub nowotworowych (najczęściej białaczki, chłoniaki).

współpraca: położna Paulina Jabłońska, farmaceuta Wojciech Ziółkowski