Retinopatia wcześniacza to schorzenie występujące u dzieci przedwcześnie urodzonych, związane z niedojrzałością siatkówki, a więc tej części oka, gdzie odbierane są bodźce wzrokowe. Jakie są objawy retinopatii wcześniaków i jakie mamy możliwości leczenia tego schorzenia? Na czym polega diagnostyka retinopatii wcześniaczej? Dowiedzmy się więcej na ten ważny temat!
Retinopatia wcześniacza – co to jest, przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania
Spis treści
Retinopatia wcześniacza – co to za choroba?
Retinopatia wcześniaków (łac. retinopathia praematurorum, ang. retinopathy of prematurity, ROP) to schorzenie dotykające siatkówki oka, które związane jest z jej niedojrzałością i nadmierną proliferacją w jej obrębie.
Siatkówka to ta część naszego oka, która odpowiada za odbieranie bodźców wzrokowych. To tutaj znajdują się neurony drogi wzrokowej i to właśnie stąd bodźce wzrokowe przekazywane są do ośrodkowego układu nerwowego.
Retinopatię wcześniaków opisano po raz pierwszy dopiero w 1943 roku. Dokonał tego okulista o nazwisku Terry, pracujący na co dzień w Bostonie. To właśnie on opisał dobrze unaczynione masy tkankowe o charakterze rozrostowym, znajdujące się za soczewką oka. Ich obecność związana była z utratą wzroku u wcześniaków.
Dane dotyczące częstości występowania retinopatii wcześniaczej są dość rozbieżne – w zależności od danej populacji i źródła informacji – i wahają się od 4 do 65% dzieci urodzonych przedwcześnie.
Im wcześniej doszło do rozwiązania ciąży, tym większe jest ryzyko wystąpienia tego schorzenia. Retinopatia wcześniaków dotyczy przede wszystkim dzieci urodzonych przed 32. tygodniem ciąży i dzieci z niską masą urodzeniową, a przede wszystkim z masą niższą niż 1500 gramów. Do tej pory nie zauważono, aby częstość występowania schorzenia zależała od płci dziecka.
Retinopatia wcześniacza – przyczyny
Na wystąpienie retinopatii wcześniaczej odpowiada przede wszystkim nieprawidłowe unaczynienie siatkówki związane z niedojrzałością tkanek w obrębie gałki ocznej. Skrajne wcześniactwo wiąże się z bardzo wysokim ryzykiem rozwoju retinopatii.
Szacuje się, że u dzieci, które przyszły na świat między 24. a 25. tygodniem ciąży i są tym samym skrajnie niedojrzałe, retinopatia wcześniacza wystąpi nawet u 90-100% z nich.
Istnieją też pewne czynniki, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia retinopatii wcześniaczej. Należy do nich między innymi:
- obniżenie stężenia hemoglobiny u dziecka, a więc niedokrwistość,
- hiperglikemia,
- kwasica,
- zaburzenia krzepnięcia krwi,
- istotny wzrost stężenia bilirubiny,
- zakażenia wewnątrzmaciczne, w tym toksoplazmoza, zakażenia bakteryjne i grzybicze,
- choroby przewlekłe u ciężarnej: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, nikotynizm, niedokrwistość, stan przedrzucawkowy,
- przedłużający się poród,
- tlenoterapia – możliwy, ale niekonieczny czynnik ryzyka. Tlenoterapię stosuje się między innymi w przebiegu dysplazji oskrzelowo-płucnej.
Retinopatia wcześniacza – objawy
Wczesne objawy retinopatii wcześniaczej są niezauważalne w zwykłym badaniu klinicznym i obserwacji dziecka. Dlatego każdy wcześniak kierowany jest na obowiązkowe, regularne badania okulistyczne, których celem jest między innymi wykluczenie lub potwierdzenie retinopatii. Takie kontrole okulistyczne wykonuje się typowo w 4., 8. i 12. tygodniu życia dziecka, następnie w 12. miesiącu oraz po ukończeniu 6. roku życia.
Objawy retinopatii wcześniaczej, które można zauważyć gołym okiem, to przede wszystkim:
- objaw leukokorii – czyli tak zwanej białej źrenicy. Jest ona związany z proliferacją (rozrostem) mas naczyniowowłóknistych w obrębie gałki ocznej;
- oczopląs – są to mimowolne, rytmiczne, a także sprzężone ruchy gałek ocznych;
- małoocze (microphthalmia) – niedorozwój gałek ocznych.
Retinopatia wcześniacza – diagnostyka
W diagnostyce retinopatii wcześniaczej zastosowanie znajduje przede wszystkim badanie okulistyczne z wykorzystaniem oceny dna oka, do której niezbędne jest rozszerzenie źrenicy. Zaawansowanie przebiegu choroby dzieli się w zależności od danej fazy i stadium choroby.
Wyróżniamy fazę czynną (aktywną) retinopatii wcześniaczej, która dzieli się na stadia, a mianowicie:
- stadium pierwsze – gdzie mamy do czynienia z obecnością linii demarkacyjnej, wyznaczającej granicę między unaczynioną a nieunaczynioną siatkówką;
- stadium drugie – dochodzi do wyodrębnienia się charakterystycznego wału;
- stadium trzecie – widoczny jest wał z proliferacją naczyniową siatkówkowo-szklistkową;
- stadium czwarte – gdzie widoczne jest częściowe odwarstwienie siatkówki;
- stadium piąte – całkowite odwarstwienie siatkówki.
W fazie aktywnej okulista może jeszcze dostrzec tak zwany objaw plus, który polega na uwidocznieniu krętego przebiegu i poszerzeniu naczyń krwionośnych siatkówki w obrębie bieguna tylnego dna oka.
Po fazie aktywnej dochodzi do tak zwanej fazy regresji. Wówczas w badaniu okulistycznym lekarz może dostrzec takie cechy, jak:
- przesunięcie się tarczy nerwu wzrokowego,
- odwarstwienie siatkówki,
- teleangiektazje,
- przemieszczenie się naczyń,
- zez,
- oczopląs.
Z czasem rozwijają się powikłania choroby, w tym jaskra i zaćma.
Retinopatia wcześniacza – leczenie
W przypadku potwierdzenia choroby oraz stwierdzenia istnienia wskazań do leczenia, konieczne jest jego szybkie podjęcie, optymalnie w ciągu 72 godzin od rozpoznania. Im szybciej zostanie podjęte odpowiednie postępowanie, tym mniejsze ryzyko dalszego postępowania choroby i wystąpienia jej powikłań. Celem podejmowanego leczenia jest zahamowanie proliferacji naczyń oraz zahamowanie procesu odwarstwienia się siatkówki.
W terapii retinopatii wcześniaczej zastosowanie znajduje:
- fotokoagulacja laserowa,
- krioterapia – zamrażanie tkanek,
- leczenie chirurgiczne, w tym witrektomia,
- leczenie farmakologiczne – iniekcje substancji, takich jak ranibizumab czy bewacyzumab. Substancje te działają poprzez blokowanie czynników stymulujących nieprawidłową proliferację naczyń.
Retinopatia wcześniacza – rokowania
Przebieg schorzenia zależy od wielu czynników, w tym od zaawansowania zmian w obrębie oka, wieku urodzeniowego, jak i masy urodzeniowej dziecka. W początkowych etapach schorzenie może samoistnie się cofnąć, jednak w zaawansowanych stadiach regresja zmian nie jest możliwa. Po zakończeniu leczenia dziecko wymaga dalszych, regularnych kontroli okulistycznych, zgodnie z zaleceniami lekarza specjalisty.
Podsumowując, retinopatia wcześniacza to schorzenie, które wymaga szybkiej, sprawnej diagnostyki, jak i wczesnego włączenia odpowiedniego leczenia. Z tego powodu każdy wcześniak jest badany okulistycznie pod kątem możliwości wystąpienia retinopatii. Wczesne leczenie zapobiega progresji zmian oraz wystąpieniu poważnych powikłań i utraty wzroku.
Bibliografia
- L. Płaszewska-Żywko i inni, Czynniki ryzyka retinopatii u wcześniaków, Problemy Pielęgniarstwa 2012; 20 (1): 8–13,
- M Modrzejewska i inni, Retinopathy of prematurity – pathogenesis and prevalence. Ann. Acad. Med. Stetin. 2006; 52 (1):67–72,
- A. Dobrzyńska A i inni,. Retinopatia wcześniaków – czynniki ryzyka. Postępy Neonatol. 2002; 2 (4):7–10,
- M. Prost i inni, Retinopatia wcześniaków. W: Prost M. (red.). Problemy okulistyki dziecięcej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998.
Opublikowano: 30.07.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Mamazone.pl dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Mamazone.pl opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Komentarze i opinie (0)