Zastój pokarmu – objawy, jak odblokować, jak długo może trwać?

Czym jest zastój pokarmu?

Zastój pokarmu podczas karmienia piersią jest dość powszechną przypadłością. Najczęściej dochodzi do niego w początkowym okresie macierzyństwa, czyli na kilka dni po porodzie. Zastój pokarmu pojawia się w okresie, kiedy siara jest zastępowana przez mleko, czyli około 2.–4. dnia po porodzie.

U kobiet obserwuje się wówczas zwiększoną produkcję pokarmu, określaną jako czas nawału mlecznego. W wyniku nadprodukcji mleka, pierś nie może zostać prawidłowo opróżniona – zapotrzebowanie dziecka jest zdecydowanie mniejsze. Zalegający pokarm blokuje kanaliki mleczne oraz hamuje wypływ pokarmu.

Objawy zastoju pokarmu

W przypadku zastoju pokarmu bardzo szybko pojawiają się charakterystyczne objawy. Najczęściej obserwuje się:

• obrzęk piersi,
• zwiększoną tkliwość piersi,
• wzrost twardości piersi,
• ból piersi,
• zwiększenie temperatury piersi.

Niestety – uczucie pełnych piersi nie ułatwia w takiej sytuacji karmienia noworodka. Zastój mleka powoduje utrudnienie jego swobodnego odpływu, przez co nowo narodzone dziecko może mieć znaczne problemy z odpowiednim ssaniem piersi.

Zablokowane w wyniku zastoju pokarmu kanaliki mleczne mogą manifestować się na brodawce piersi jako pojedyncze, białe punkciki.

U niektórych kobiet objawy zastoju pokarmu nie ograniczają się wyłącznie do piersi. Często obserwuje się objawy ogólnoustrojowe, najczęściej uczucie ogólnego rozbicia oraz gorączkę.

Najczęstsze przyczyny zastoju pokarmu

Problem zastoju pokarmu może mieć wiele przyczyn. Najczęściej wynika on z czystej fizjologii, czyli nadprodukcji mleka (tzw. nawał pokarmu). Zbyt długie przerwy w karmieniu lub zbyt krótkie okresy przystawiania dziecka do piersi, mogą skutkować jej niedostatecznym opróżnieniem – w jej obrębie stale obecny jest zalegający pokarm.

Zaburzony może zostać też samoistny odruch wypływu pokarmu. Mleko nie wypływa z piersi na skutek niepokoju matki, pośpiesznego karmienia czy nerwowej atmosfery towarzyszącej karmieniu.

Do innych przyczyn zastoju pokarmu należą:

• zbyt rzadkie przystawianie dziecka do piersi;
• karmienie głównie jedną piersią;
• stosowanie niewłaściwej techniki karmienia piersią;
• rezygnacja z naturalnego karmienia dziecka (nagłe przejście na karmienie mlekiem modyfikowanym);
• gwałtowne odstawianie dziecka od piersi;
• stosowanie niewłaściwie dobranego biustonosza;
• urazy mechaniczne, głównie nadmierny ucisk na piersi.

Problem zastoju mleka w piersiach może pojawiać się także z powodu zmęczenia lub przewlekłego stresu.

Jak poradzić sobie z zastojem pokarmu?

Zastój pokarmu a karmienie piersią

Najskuteczniejszym lekarstwem na zastój pokarmu jest karmienie piersią. Siła ssania generowana przez malucha jest znacznie większa od tej uzyskiwanej przy pomocy laktatora. Skuteczne i regularne opróżnianie piersi pozwoli nie tylko przynieść upragnioną ulgę w bólu, ale też skutecznie chroni przez rozwojem zapalenia piersi.

W przypadku zastoju, na początku przystawiaj dziecko do chorej piersi. Podczas pierwszego okresu karmienia maluch ma najwięcej siły, dzięki czemu bardziej efektywnie pobudza wypływ mleka. Karmienie powinno następować co 1,5–2 godziny, tak aby nie dopuszczać do przepełnienia piersi. Po uzgodnieniu z lekarzem można także przyjmować oksytocynę (tabletki podjęzykowe) na 20–30 minut przed każdym karmieniem. Podjęzykowe tabletki oksytocyny wspomagają odruch wypływania pokarmu.

Przed karmieniem dziecka warto zasięgnąć gorącej kąpieli lub skorzystać z innych metod ocieplenia piersi. W tym celu doskonale sprawdzają się ciepłe okłady, wykonane np. za pomocą ciepłego ręcznika – wysoka temperatura pobudza krążenia, zwiększając i poprawiając tym samym przepływ pokarmu.

Po zakończeniu karmienia piersi należy schłodzić. W tym celu doskonale sprawdzają się żelowe kompresy lub popularne schłodzone liście kapusty.

Pamiętaj, żeby nigdy nie zapominać o karmieniu również ze zdrowej piersi – brak jej regularnego opróżniania może doprowadzić do rozwoju zastoju pokarmu również w niej!

W okresie kiedy kobieta zmaga się z zastojem pokarmu, nie powinna nakładać na siebie zbyt wielu obowiązków domowych. Powinna zadbać o wypoczynek, relaks i rozluźnienie.

Porada doradcy laktacyjnego

W niektórych przypadkach za problemem zastoju pokarmu stoi nieodpowiednia technika przystawiania dziecka. Należy również pamiętać, aby przystawiać dziecko do piersi stosując różne pozycje. Bardzo dobrą pozycją przy tego typu dolegliwościach jest karmienie „spod pachy”.

Warto skonsultować się z doradcą laktacyjnym – pozwoli on na obiektywną ocenę sposobu dotychczasowego karmienia oraz wniesienie ewentualnych korekt. Dodatkowo może zaproponować wprowadzenie innych pozycji ułożenia dziecka do piersi, które usprawnią technikę karmienia oraz zwiększą szansę na optymalne wypływanie pokarmu.

Zastój pokarmu – czego należy unikać?

Do zastoju pokarmu najczęściej dochodzi w pierwszych dobach po porodzie. Jest to trudny czas dla młodej matki, która stawia swoje pierwsze kroki w nowej roli. Aby skutecznie radzić sobie z zastojem, należy stosować się do przede wszystkim do wszystkich zaleceń przekazanych przez położną lub doradcę laktacyjnego.

Wbrew powszechnej opinii, nigdy nie należy samodzielne opróżniać piersi. Niepoprawny, zbyt silny nacisk na tkankę gruczołową – może zniszczyć kanaliki mleczne. Nie wolno także stosować na piersi wszelkich bandaży lub innych tkanin uciskowych. Zwiększenie nacisku na osłabioną tkankę może jedynie nasilić dolegliwości bólowe oraz spowodować zapalenie piersi.

Warto również ograniczyć korzystanie z elektrycznego laktatora. Jego rola może okazać się odwrotna – zamiast pomocy, często prowadzi do coraz większej produkcji mleka. Mimo że naturalne karmienie piersią może wiązać się z ogromnym dyskomfortem oraz znacznym bólem, stanowi ono najlepsze lekarstwo na zastój mleka.

Masaż piersi i okłady z kapusty – sposób na zastój pokarmu

Przed przystąpieniem do karmienia piersią należy odciągnąć trochę pokarmu z piersi, co pozwoli zmiękczyć jej otoczkę. Aby odciągnąć pokarm z piersi, z której mleko nie wypływa, należy ją najpierw odpowiednio pobudzić. Jednym ze sposobów takiego pobudzenia piersi są ciepłe okłady. Już w trakcie karmienia można również położyć ciepły okład na pierś oraz wykonać delikatny masaż piersi. Jak masować piersi przy zastoju? Głaskanie piersi powinno być wykonywane od podstawy w kierunku brodawki. Bardzo ważne jest, aby młoda mama na ten moment zrelaksowała się i rozluźniła.

Po zakończeniu karmienia i po opróżnieniu piersi przez dziecko należy zastosować zimny okład na całą pierś. Okład można zrobić np. z lodu zawiniętego w ściereczkę czy ręcznik.

Skuteczne bywają także okłady z kapusty na pierś. Enzymy zawarte w kapuście mają działanie ściągające i przeciwzapalne, ułatwiają wypływ pokarmu. Sok z kapusty łagodnie hamuje proces produkcji mleka. Oczywiście przed wykonaniem okładu z liści białej kapusty uprzednio należy je chłodzić przez kilka godzin w lodówce. Należy pamiętać, aby zimny okład zamienić na ciepły około 15 minut przed kolejnym karmieniem.

Powikłania zastoju pokarmu

Nieleczony zastój może mieć bardzo poważne w skutkach konsekwencje. Należy pamiętać, że mogą one pojawić się na każdym etapie laktacji – nie tylko podczas pierwszych, początkowych tygodni.

Brak drożności przewodów mlecznych prowadzi do zapalenia piersi. Stan ten charakteryzuje się zaczerwienieniem oraz obrzękiem fragmentu lub całej piersi. Bardzo często towarzyszą mu objawy grypopodobne, takie jak gorączka, ból głowy, bóle mięśniowe oraz dreszcze.

Zapalenie piersi nie powinno być leczone wyłącznie za pomocą naturalnych metod. Koniecznie jest wdrożenie leków o działaniu przeciwzapalnym. W przypadku braku poprawy, konieczna może okazać się antybiotykoterapia.

Nieleczone zapalanie piersi może przyczyniać się do rozwoju ropnia piersi. Stan taki wymaga pilnej interwencji chirurgicznej.

Jeśli podejrzewasz u siebie zapalenie lub ropień piersi, niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem.

Zastój pokarmu – kiedy skontaktować się z lekarzem?

Wiele kobiet zastanawia się, czy zastój pokarmu wymaga natychmiastowej konsultacji lekarskiej. W początkowych stadiach nie ma potrzeby pilnej porady. Regularne karmienie dziecka oraz poprawa dotychczasowej techniki przystawiania może okazać się wystarczającym lekarstwem.

Jeśli mimo prawidłowego postępowania zastój piersi nie mija, po ok. 4-6 dniach należy skonsultować się z lekarzem, położną lub doradcą laktacyjnym.

współpraca: położna Ewelina Gralewicz