Zapalenie oskrzeli u dzieci – objawy, leczenie, domowe sposoby

Bakteryjne i wirusowe zapalenie oskrzeli u dzieci

Zapalenie oskrzeli, czyli bronchit, jest chorobą dolnych dróg oddechowych spowodowaną działaniem wirusów lub bakterii. W większości przypadków mamy do czynienia z wirusowym zapaleniem oskrzeli wywołanym przez np. wirusa RSV, grypy, rzadziej wirusy z grupy rhinowirusów lub adenowirusów. Etiologii bakteryjnej przypisuje się jedynie 10 proc. zachorowań, a najczęstszymi patogenami chorobotwórczymi są w tym przypadku Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae.

Zapalenie oskrzeli u dzieci stanowi jedną z pięciu najczęstszych przyczyn zgłaszania się rodzica do lekarza pediatry. Szczyt zachorowań na ostre zapalenie oskrzeli występuje pomiędzy 9. a 15. rokiem życia, oraz wykazuje pewną sezonowość – większą liczbę przypadków tej choroby oskrzeli notuje się przeważnie w miesiącach jesiennych i zimowych. Do zakażenia dochodzi na drodze kropelkowej, w wyniku kaszlu, kichania, mówienia czy innego kontaktu z wydzieliną dróg oddechowych chorej osoby. Do czynników ryzyka rozwoju zapalenia oskrzeli należy spadek odporności, wcześniactwo, przebywanie w dużych skupiskach ludzi, narażenie na dym papierosowy, choroby płuc i serca.

W ostrym zapaleniu oskrzeli objawy nie powinny utrzymywać się dłużej niż 3 tyg., jeśli czas ich trwania przekracza 3 miesiące rozpoznaje się przewlekłe zapalenie oskrzeli. Oprócz zakażeń, do rozwoju przewlekłego zapalenia oskrzeli może doprowadzić narażenie na zanieczyszczenia powietrza i dym tytoniowy. Jest ono niebezpieczne gdyż zwiększa ryzyko rozwoju rozstrzeni oskrzeli i rozedmy płuc u dziecka.

Pierwsze objawy zapalenia oskrzeli u dzieci mogą przypominać zwykłe przeziębienie, dlatego dolegliwości tego typu tym bardziej nie należy ignorować.

Objawy zapalenia oskrzeli u dziecka

W zależności od wieku objawy zapalenia oskrzeli u dziecka mogą się nieco różnić. Objawy zapalenia oskrzeli u dzieci starszych to przede wszystkim:

• początkowo suchy, meczący kaszel,
• zmiana charakteru kaszlu po pewnym czasie, pojawia się kaszel mokry z odkrztuszaniem wydzieliny),
• odkrztuszana wydzielina może być przejrzysta, śluzowa lub ropna, gęsta, żółtawa,
• może wystąpić gorączka,
• ból mięśni,
• złe samopoczucie dziecka,
• czasami występuje świszczący oddech,
• mogą wystąpić bóle głowy, zwłaszcza, jeśli zapaleniu oskrzeli towarzyszy zapalenie zatok.

W przypadku niemowląt choroba może dawać nieco inne objawy. Zapalenie oskrzeli u dzieci starszych przebiega wraz z odksztuszaniem i odpluwaniem ropnej lub śluzowej wydzieliny. Niemowlęta i młodsze dzieci nie mają w pełni rozwiniętego tego mechanizmu obronnego, dlatego też połykają odkrztuszoną wydzielinę, co może to powodować u nich wymioty. Mogą występować mniej specyficzne objawy – niemowlę jest niespokojne, traci apetyt, płacze.

Jak wygląda przebieg zapalenia oskrzeli u dziecka?

Jak wyglądają początki zapalenia oskrzeli u dziecka?

Niespecyficzne dolegliwości, które pojawiają się w pierwszej fazie choroby początkowo mogą nie sugerować zapalenia oskrzeli. Objawy, jakie dokuczają dziecku to katar, osłabienie, brak apetytu, ból gardła, stany podgorączkowe lub niezbyt wysoka gorączka (choć możliwe jest także zapalenie oskrzeli bez gorączki) oraz, czasami, ból mięśniowe.

Katar początkowo przybiera postać wodnistej wydzieliny z nosa, a następnie gęstnieje. Może mieć żółte zabarwienie, co nie świadczy jednak o tym, że infekcja ma podłoże bakteryjne. U starszych dzieci zdarzyć mogą się bóle w okolicy mostkowej, pojawiają się one zwłaszcza przy głębokim oddychaniu. W pierwszej fazie zapalania występuje obrzęk błony śluzowej oskrzeli, który może dawać objawy w postaci duszności i charakterystycznego świszczącego oddechu.

Częstym problemem jest zapalenie oskrzeli u niemowlaka, które u najmłodszych dzieci ma szczególnie uciążliwy przebieg z uwagi na nie w pełni rozwinięty układ oddechowy. Ze względu na obfity wysięk w jamie nosowej, po tylnej ścianie gardła spływa wydzielina, co powoduje wystąpienie odruchu kaszlowego. Kaszel oskrzelowy jest suchy i bardzo nasilony. To właśnie napady duszącego kaszlu u dziecka są objawem najbardziej niepokojących rodziców. Uporczywy kaszel w nocy ulega nasileniu nie pozwalając na spokojny, regenerujący sen. Niekiedy kaszel jest tak męczący, rodzice mają wrażenie, że dziecko wręcz się dusi.

Zapalenie oskrzeli u dziecka – objawy kolejnej fazy choroby

Dominującym objawem zapalenia oskrzeli w późniejszej fazie choroby także jest kaszel jednak zmienia on swój charakter. Suchy, duszący kaszel staje się wilgotny i produktywny. Dzieje się tak z powodu nawału komórek zapalnych w oskrzelach, a co za tym idzie zagęszczania śluzu, który się w nich znajduje. Wydzielina stwarza wówczas bardzo dogodne warunki do rozwoju bakterii.

Nadkażenie bakteryjne możemy podejrzewać, gdy odkrzutszana wydzielina ma żółtozielone zabarwienie. Należy jednak pamiętać, że żółty kolor wydzieliny nie jest jednoznaczny z rozpoznaniem infekcji bakteryjnej. W tym celu należy wykonać dodatkowe badania laboratoryjne.

Kaszel i wymioty często mogą iść ze sobą w parze. Intensywny, napadowy kaszel może doprowadzić do wymiotów, nie są one jednak wówczas dodatkowym objawem choroby, a jedynie reakcją organizmu na dużą ilość połkniętej wydzieliny, która po odkrztuszeniu i połknięciu trafia do żołądka. Ponadto w tej fazie choroby dziecko nadal przedstawia objawy, które towarzyszyły mu od początku – gorączkę, bóle gardła, osłabienie, niechęć do jedzenia.

Antybiotyk na zapalenie oskrzeli – czy jest konieczny?

Przy podejrzeniu zapalenia oskrzeli u dziecka konieczna będzie wizyta u lekarza. Wbrew powszechnemu przekonaniu bardzo rzadko niezbędne jest zastosowanie antybiotyku. Antybiotyki to leki, które są skuteczne jedynie w zwalczaniu zakażenia wywołanego przez bakterie, całkowicie nieskuteczne w przypadku zakażenia wirusowego.

Dlatego też antybiotyk na zapalenie oskrzeli u dziecka lekarz zleci dopiero przy podejrzeniu, że jest to zakażenie bakteryjne, zwłaszcza w przypadku niemowląt i młodszych dzieci. Trzeba jednak zaznaczyć, że zapalenie oskrzeli o podłożu bakteryjnym dotyczy jedynie co dziesiątego chorego dziecka. W pozostałych przypadkach wywołane jest przez wirusy – antybiotyk nie dość, że nie pomoże, to może jeszcze doprowadzić do różnych działań niepożądanych np. reakcji alergicznej oraz zachwiania naturalnej mikroflory u dziecka.

Zapalenie oskrzeli – leki na kaszel oskrzelowy

U dzieci, u których występuje mokry kaszel, czyli taki z odkrztuszaniem wydzieliny korzystne jest zastosowanie leków ułatwiających odkrztuszanie (takich, jak mukolityki, ambroksol, karbocysteina). Te leki na zapalenie oskrzeli występują zarówno w postaci doustnej (jako syrop), a także do inhalacji.

Wdrożyć można inhalacje na kaszel z preparatami, które będą zawierały w swoim składzie np. kwas hialuronowy. Nawilża on śluzówkę, chroni przed wysychanie oraz wspomaga jej regenerację. Jest bezpieczny i łagodny dlatego polecany także niemowlętom.

W przypadku natomiast suchego, meczącego kaszlu stosowane są leki przeciwkaszlowe. Przy kaszlu u dziecka w nocy, doskonale sprawdzą się tu naturalne wyciągi z sosny czy syropy na bazie miodu. Na kaszel u dziecka pomogą także apteczne preparaty zawierające dekstrometorfan, który ma działanie hamujące odruch.

Nie wolno stosować tych leków zamiennie – w przypadku zalegania wydzieliny w drogach oddechowych dziecka, mokry kaszel jest ważnym mechanizmem obronnym umożliwiającym jej usunięcie.

Jeśli u dziecka dochodzi do pojawienia się duszności lub świszczącego oddechu lekarz może zadecydować o wdrożeniu leków rozszerzających oskrzela. Poprzez wpływ na mięśnie ściany oskrzeli, zwiększają one ich światło i ułatwiają przepływ powietrza.

W razie potrzeby można zastosować leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne.

Leczenie zapalenia oskrzeli u niemowlaka

Zapalenie oskrzeli u niemowlaka, podobnie jak w przypadku dzieci starszych, najczęściej wywoływane jest przez wirusy, dlatego w niepowikłanym przypadku również nie stosuje się antybiotyków. Jeśli jednak lekarz zadecyduje o ich zastosowaniu, koniecznie należy przestrzegać dawkowania i czasu trwania terapii – nie wolno odstawić antybiotyku wcześniej, gdyż może spowodować to powstanie oporności bakterii. W takim przypadku antybiotyk podany kolejnym razem może już nie zadziałać.

Bardzo ważnym elementem leczenia stanu zapalnego oskrzeli u niemowląt jest nawadnianie małego dziecka – u niemowlaka bardzo łatwo dochodzi do odwodnienia, dlatego też musi on spożywać odpowiednią ilość płynów w ciągu dnia. Korzyści mogą przynieść też inhalacje chlorku sodu oraz oklepywanie plecków dziecka. W przypadku świszczącego oddechu i duszności podaje się leki rozszerzające oskrzela.

Jeśli jednak zlecona przez lekarza terapia nie przynosi poprawy, dziecko jest niespokojne, występuje wysoka gorączka, pojawia się duszność lub trudności w karmieniu dziecko może wymagać leczenia w szpitalu.

Domowe sposoby na zapalenie oskrzeli u dziecka

Istnienie szereg domowych sposobów, które mogą złagodzić występujące u dziecka zapalenie oskrzeli. Leczenie domowe warto prowadzić wraz z terapią zleconą przez lekarza, gdyż zmniejsza ono stopień nasilenia objawów.

Przede wszystkim należy pamiętać o zapewnieniu odpowiedniej wilgotności powietrza i temperatury (ok. 20C) w pomieszczeniu, w którym przebywa dziecko. Trzeba zadbać o odpowiednie nawadnianie małego pacjenta, co jest szczególnie ważne w przypadku gorączki (w gorączce dochodzi do dużej utraty płynów). Usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych może wspomóc oklepywanie pleców dziecka.

W leczeniu zapalenia oskrzeli w domu korzyść może przynieść też zastosowanie dostępnych bez recepty naturalnych preparatów roślinnych takich jak ekstrakty z pelargonii afrykańskiej, porostu islandzkiego czy kwiatu lipy. Wspomagają one odporność organizmu, wykazują uogólnione działanie przeciwwirusowe i/lub przeciwbakteryjne oraz mogą wpływać korzystnie na stan dróg oddechowych.

Warto także zadbać o częste wietrzenie pomieszczeń oraz zachowanie odpowiedniej wilgotności, np. poprzez wykorzystanie nawilżaczy powietrza.

Objawy zapalenia oskrzeli powinny ustąpić do 3 tygodni od rozpoczęcia choroby. U części dzieci kaszel utrzymuje się niestety dłużej. Zazwyczaj nie jest on jednak objawem toczącego się nadal stanu zapalnego, a jedynie tzw. nadreaktywności oskrzeli, czyli nadmiernej reakcji skurczowej w odpowiedzi na bodźce, które normalnie jej nie wywołują.