Azoospermia – przyczyny, badania, leczenie, szanse na zajście w ciążę

Azoospermia – co to jest?

Azoospermia jest to stan, w którym po dwukrotnym badaniu stwierdza się całkowity brak plemników w nasieniu (ejakulacie) po odwirowaniu przez 15 minut. Jest jedną z przyczyn niepłodności u mężczyzn. Azoospermii nie należy mylić z aspermią, która oznacza całkowity brak ejakulatu.

Czynnik męski jest odpowiedzialny za problemy z zajściem w ciążę u 20 proc. par, zaś w połączeniu z innymi przyczynami, u następnych 30–40 proc.

Azoospermia – przyczyny braku plemników w nasieniu

Azoospermia może być spowodowana czynnikami możliwymi do określenia i odwracalnymi oraz niemożliwymi do zidentyfikowania – nieodwracalnymi. W sytuacji, kiedy nie można ustalić jednoznacznie przyczyny mówi się o azoospermii idiopatycznej. Rozróżnia się azoospermią obturacyjną i nieobturacyjną (sekrecyjną).

Przyczyną azoospermii obstrukcyjnej jest niedrożność dróg wyprowadzających nasienie od jądra do cewki moczowej. Wśród przyczyn wyróżnia się jatrogenne następstwa zabiegów na nasieniowodach lub najądrzach, wady spowodowane nieprawidłowościami genetycznymi lub zapalenie narządów męskiego układu moczowo-płciowego.

Częściej występująca azoospermia nieobturacyjna jest zaś spowodowana pierwotnym bądź wtórym uszkodzeniem czynności jąder. W tym przypadku przyczyny braku plemników w nasieniu dzieli się w zależności od miejsca występowania zaburzenia na: przedjądrowe oraz jądrowe. Niezależnie od tego rozróżnia się czynniki genetyczne i nabyte. Można wymienić tu m.in. wady jąder, zaburzenia hormonalne lub negatywny wpływ zażywania niektórych leków, np. cytostatyków, leków przeciwnowotworowych.

Azoospermia – jakie badania zrobić?

Diagnostyką i leczeniem niepłodności męskiej zajmują się lekarze androlodzy i to właśnie do nich powinniśmy kierować swe kroki po stwierdzeniu takiego problemu. Andrologią często zajmują się ginekolodzy, urolodzy, interniści oraz endokrynolodzy. Androlog dokonuje oceny mężczyzny w celu ustalenia przyczyny niepłodności, która obejmuje:

• wywiad,
• badanie przedmiotowe,
• dwie analizy nasienia przeprowadzone z zachowaniem miesięcznego odstępu,
• badania dodatkowe.

Dobrze przeprowadzony wywiad pozwala uzyskać odpowiedzi na temat czasu trwania związku, czasu starania o dziecko, przebytych chorób w dzieciństwie i obecnie, ewentualnej obecności chorób przenoszonych drogą płciowych, przebytych operacji oraz ekspozycji gonad na czynniki toksyczne.

Następnym krokiem zmierzającej do ustalenia przyczyny braku plemników jest badanie przedmiotowe męskiego narządu płciowego oraz jąder z oceną ich wielkości i konsystencji.

Badanie nasienia (seminogram) powinna mieć miejsce po kilkudniowej abstynencji seksualnej. Próbka nasienia zostaje poddana badaniu w ciągu godziny od uzyskania. Ocenia się ilość plemników, ich ruchliwość, morfologię.

Badania hormonalne w rozpoznaniu azoospermii

Wśród dodatkowych badań wykonuje się badania ultrasonograficzne oraz ocenę endokrynologiczną. Azoospermię obturacyjną od nieobturacyjnej pozwalają odróżnić wyniki badań hormonalnych.

W azoospermii obturacyjnej stwierdza się prawidłowe wartości hormonów folikulotropowego (FSH), luteinizującego (LH), testosteronu oraz inhibiny B. W przypadku stwierdzenia azoospermii nieobturacyjnej badania wskazują na wysokie FSH i LH oraz obniżone wartości inhibiny B we krwi. Im wyższe są stężenia FSH, tym mniejsza jest szansa na obecność plemników w nasieniu.

Jak leczy się azoospermię – operacja, farmakologicznie, hormonalnie?

Postawienie odpowiedniej diagnozy odnośnie czynnika wywołującego jądrowe zaburzenia spermatogenezy pozwoli na wdrożenie prawidłowego leczenia. W przypadku azoospermii wynikającej z niedrożności przewodów nasiennych główną metodą leczenia jest operacja. Polega ona na mikrochirurgicznej rekonstrukcji przewodów wyprowadzających plemniki. Operacja odbywa się z jednoczesnym pobraniem plemników do zapłodnienia in vitro, na wypadek, gdyby zabieg okazał się nieskuteczny.

Możliwa jest również biopsja jąder pacjenta celem bezpośredniego pobrania z nich materiału genetycznego, który następnie zostanie wykorzystany do zapłodnienia pozaustrojowego.

Choć pojawiają się doniesienia o możliwości leczenia hormonalnego azoospermii, obecnie nie jest to powszechnie stosowana metoda. Wciąż jest za mało danych, które świadczą o skuteczności tego rodzaju terapii.

Farmakologiczne leczenie azoospermii jest możliwe tylko w niewielkim odsetku przypadków postaci nieobturacyjnej, spowodowanej hipogonadyzmem hipogonadotropowym. W pozostałych przypadkach stosuje się leczenie chirurgiczne bądź pobranie plemników celem przeprowadzenia zapłodnienia pozaustrojowego.

Azoospermia a ciąża naturalna – czy można zajść w ciążę?

Uzyskanie potomstwa w wyniku zajścia w ciążę przy azoospermii jest możliwe tylko, wówczas gdy mamy do czynienia z azoospermią obturacyjną. Jest ona spowodowana przyczynami odwracalnymi, dlatego po wyleczeniu szanse na zajście w „ciążę naturalną” jak najbardziej istnieją.

Niepłodność może być spowodowana czynnikiem kobiecym oraz męskim. Wśród mężczyzn najczęściej jest to oligospermia (obniżona zawartość plemników nasieniu) oraz azoospermia. Część przypadków stanowią sytuacje spowodowane czynnikami odwracalnymi, część niestety nie. Proces diagnostyczny często jest trudny, ale odpowiednio szybkie postawienie diagnozy pozwala na uzyskanie własnego potomstwa.